Ons gedeeld verleden is levensbelangrijk

Ze zijn alle vier de vijftig voorbij. Drie van hen kennen elkaar al zo’n vijfendertig jaar. De vierde kwam er bij toen ze zo’n jaar of dertig waren. Wat bindt hen ? Het feit dat ze ‘dorpsjongens’ zijn? En de muziek, boven alles misschien de muziek. Hoewel ? Er is meer tussen vier mannen dan alleen maar muziek.

Ze zitten samen rond de tafel op een zaterdagmiddag. De foto van hun vieren is gemaakt op een plek die hen lief is : op de dijk aan het Koningsrek, vlak bij café Zates, vanwaar ze gaan varen in de zomer. Waar ze elkaar treffen om te zeveren. Terugkijken op meer dan een half leven vriendschap. Terugkijken in vertedering en met verwondering. Bien heureux de se trouver ensemble. Hun vriendschap bleek duurzamer dan de liefde in hun leven. Allemaal zijn ze aan hun tweede relatie, maar de vrienden uit hun jeugd zijn ze nog steeds trouw.

Jules De Keersmaecker (55, advocaat) : Theo en ik hebben elkaar leren kennen toen we 18 waren, vlak na de humaniora. We woonden en wonen nog in aanpalende dorpen, Sint-Amands en Mariekerke.

Theo Van Hemelrijk (55, psycholoog-seksuoloog) : In de jeugdclub was een kelder, de Storyville, waar Jules optredens organiseerde. Het was 1967. Ik kwam er terecht met het eerste skifflegroepje waar ik in speelde. Jules was toen al de organisator en hij zorgde voor transport. Er was nog een andere groep, waarmee we uiteindelijk samengingen. Eén van ons groepje ging een paar jaar later het Amada-pad op en mocht niet meer meespelen. Een ander ging dood aan drugs en drank. Nog een ander kwam ook in de problemen met drugs. Wij zijn de enige twee die overbleven. Merkwaardig, je denkt : vrienden voor het leven. Dat is maar zelden zo.

Hebben wij toen ooit een persoonlijk gesprek gehad ? Ik denk het niet. Het ging om samen uitgaan, muziek maken. Jules was een ‘hele grappige’. Ik was een zeveraar, ik spreek nog niet graag serieus. Wij hadden veel plezier samen.

Jules : Een paar jaar later kwam er in Sint-Amands een van de eerste bruine cafés in België, De Vaandrig. Daar waren optredens en Harry, die in Dendermonde ook met muziek bezig was, kwam er spelen.

Harry Woods (52, huisarts) : Ik kreeg van Jules mijn eerste contract om op te treden in De Vaandrig. Ik heb dat kaartje nog. Daarna heb ik ook Theo leren kennen en zijn we weer een andere groep begonnen, Toy.

In de score van Tom Barmans Anyway the wind blows, is Suspicion te horen, een nummer van Toy. De zoon van Jules maakt nu muziek met Harry.

Harry : Jules is altijd de vijfde Toy geweest. Hij was er heel erg bij betrokken, hij speelde wel niet meer, maar kwam naar de repetities, gaf overal zijn mening over.

Kris De Bruyne (53, singer-songwriter) : Ik was een grote fan van Toy, ik dacht dat ze uit het Brusselse waren. Ik woonde in Meise, maar als kind kwam ik vaak in Sint-Amands met mijn ouders. Ik heb altijd iets gehad met dit dorp, waar ik nu ook woon sinds een zestal jaar. Via een van mijn boezemvrienden, ook een muzikant, had ik de naam Jules De Keersmaecker al vaker gehoord. Ik werd aan hem voorgesteld in café Bellevue in Bornem. Wij babbelden vanaf de eerste avond niet veel over muziek, wel over boeken. Wij waren toen al de dertig voorbij. Door Jules heb ik heel wat schrijvers leren kennen : Ismail Kadaré, Naguib Mahfouz en vele anderen.

Jules : Wij waren allemaal buitenjongens. Dat maakt dat je op een heel andere manier met het leven omgaat. Nog steeds. Op het Zuid in Antwerpen op of de Cogels Osylei wonen allemaal dezelfde mensen die in dezelfde sectoren bezig zijn. Advocaten onder elkaar, ze zoeken elkaar ook op buiten de beroepssfeer. Ze hebben zelfs hun eigen revue. Iedereen zit er opgesloten in zijn hokje. Wij zijn heel verschillende mensen, maar dat is geen obstakel.

Theo : Je voelde direct dat mensen met een dikke nek niet in de groep pasten. Ze praatten wel mee met ons, ze wilden zo graag zijn zoals wij. Maar het werkte niet. Merkwaardig toch, het heeft niet zozeer met de streek te maken dan wel met het milieu waarin je bent opgegroeid.

Jules : Die stadse gasten waren altijd op zoek naar nieuwigheden. Zoals een hond die zijn staart ziet en denkt dat hij iets nieuws ontdekt heeft. Hier verloopt het allemaal rustiger.

Harry : Volgens mij is muziek toch wel het cement van onze vriendschap. Maar we zijn al zo lang bij elkaar… We hebben ook gemeenschappelijke interesses op andere gebieden. Hetzelfde niveau misschien ? Je kunt met elkaar op een gelijkwaardige manier spreken, niemand steekt er bovenuit of zit onder de maat. We passen goed bij elkaar. In de tijd van mijn echtscheiding heb ik veel gepraat met Theo, dat deed mij deugd. Niet omdat hij psycholoog is, al speelt het natuurlijk wel dat relaties zijn vakgebied zijn. Als Jules een medisch probleem heeft, komt hij ook bij mij.

Jules : Kameraadschap is iets anders dan vriendschap. In kameraadschap deel je een deel van je leven : je legerdienst, het voetballen, de school. Dat beperkt zich daartoe. Aan vriendschap hebben alle aspecten van je persoonlijkheid deel. Je bekijkt een vriend anders dan een kameraad : in vriendschap zit tederheid, kwetsbaarheid, vergankelijkheid, compassie. Je ziet en kent elkaars kleine kanten en je respecteert dat.

Theo : Een belangrijk verschil tussen vriendschap en liefde is dat vrienden in elkaar een gelijke zoeken en dat geliefden meestal elkaars tegenpool zijn. Wij praten met elkaar niet veel over zielenroerselen. Mannen hebben het over dingen die hen bezighouden : hun auto, hun gitaar… Dat delen ze en daardoor onrechtstreeks ook zichzelf. Het eenzaamste is rondlopen zonder dat iemand je begrijpt. Verschillen tussen mensen zijn altijd moeilijk om mee te leven. Bij een vriend krijg je bevestiging. Een mens is altijd op zoek naar zichzelf, onze meest fundamentele behoefte is acceptatie. Een maat die je voortdurend frusteert, afwijst, teleurstelt, die vermijd je. Een vriend is iemand die je het gevoel geeft dat je welkom bent : kom binnen, ik ben blij dat ik je zie… Op het eerste gezicht zijn mannen niet zo emotioneel als vrouwen, ze zijn de hele dag bezig met boeken, muziek, hun werk. Ieder behoudt zijn eigenheid in onze vriendschap. Wat hij zelf is en deelt met iemand anders is voldoende. Vrouwen verwachten meer omdat ze anders ingesteld zijn. Ze verwachten romantiek, affectie, aandacht. Van nature zijn mannen daar niet op ingesteld. Mannen onder elkaar zullen elkaar daarin minder frustreren. Een man zal nooit tegen een vriend zeggen : ‘luister nu eens naar mij !’

Harry : Deze vriendschap is een remedie tegen de verveling die van ‘simpele duiven’ uitgaat. Dat is niet snobistisch. McDonald’s mag af en toe, maar ik eet liever iets fijns. Ik ben met McDonald’s niet tevreden. Dat vult mijn maag, maar ik voel me niet voldaan in mijn behoeften. Ik voel me niet gestreeld. Ik heb bepaalde behoeftes en die kan ik alleen voldoen op een bepaald niveau.

Waarom precies deze gasten al meer dan dertig jaar mijn vrienden zijn en andere niet ? Ik heb nooit veel meer vrienden gehad.

Kris : Vriendschap onder mannen heeft heel veel met respect te maken en met elkaar de ruimte laten. Dat heb ik zeker met hen. Ik heb niet veel vrienden, wel copains. Muzikanten zijn copains. Dat is wat anders. Het wederzijds respect en het elkaar in zijn waarde laten in alle facetten, dat is het allerbelangrijkste. Dat fascineert mij in vriendschap, dat maakt je rijker. Je hoeft niet altijd over zielenroerselen te spreken. Theo is daar niet zo toe geneigd. Ik wel, ik durf mijn hart wel een uitstorten bij Jules. Wij moeten elkaar niets meer uitleggen.

Theo : Dat is wel een toeval natuurlijk, dat je een paar mensen hebt met wie je zo lang kan optrekken.

Harry : Toeval ? Wij slepen toch een heel waardevol verleden mee. We hebben samen veel meegemaakt, veel emoties gedeeld. Dat is ook zo met mijn ex-echtgenote. Je hebt veertien, vijftien jaar samen geleefd, je hebt veel gedeeld samen. En met deze mannen heb ik nog veel meer kinderen dan met mijn ex-vrouw : onze songs.

Theo : Muziek is heel competitief, net als voetbal. Ik ken geen enkele groep muziekmakers die na tien jaar nog vrienden zijn. Binnen de vijf jaar is het meestal boel. Ze spreken elkaar alleen nog via advocaten. Wij hebben wel ruzie gemaakt, maar het is nooit zo ver gekomen dat we elkaar niet meer wilden zien.

Kris : Ik ben het er niet mee eens dat dat toeval is zoals Theo zegt. Ik denk dat je zelf de selectie maakt. Iemand selecteert zich weg als hij je bedriegt of je het licht in de ogen niet gunt.

Theo : Dat we blijkbaar allemaal het verstand en het karakter hebben om deze vriendschap te laten duren, dat is dan het gelukkige toeval. Ik zal nooit een menselijke relatie afschrijven omwille van een conflict. Volgend jaar ben je immers vergeten waarover je je vandaag zo drukt maakt.

Kris : Vriendschap is geven en nemen, het houdt op als het eenrichtingsverkeer is. Misschien is het wel zo dat als vriendschap een leven duurt, je in the long run geluk hebt gehad. Dat is mogelijk. Maar je moet het wel onderhouden. Het is veel gemakkelijker ambras te maken dan ambras te overbruggen.

Jules : Je komt in de loop van je leven – en we zijn toch al halfweg – een hele rij mensen tegen. Sommigen, die je beste kameraad leken, vallen weg. Ze gaan een andere weg op die op geen enkele manier compatibel is met hoe wij denken. Anderen blijven evolueren in dezelfde richting. Elke keer als je ze tegenkomt is de herkenning onmiddellijk.

Crisis

Ieder van deze vier vrienden zit in een tweede relatie, dus heeft al wat crisissen meegemaakt. Niet iedereen is dan geneigd om op de andere te leunen. Voor de ene is het belangrijk, voor de andere niet.

Theo : Als ik me slecht voel kruip ik in bed, trek de deur toe. Het gaat altijd over. Ik verveel daar andere mensen niet mee.

Jules : Soms vloeien professionele raadgevingen en vriendschap in elkaar over. Als Kris mij als advocaat raadpleegt, dan zitten daar ook menselijke aspecten aan. De grootste crisissen in een mensenleven draaien vaak rond de relatie met de kinderen. Dan kun je spreken over twee zaken : over de juridische consequenties maar ook over hoe het als mens aan te pakken. Ik alleen weet hoe Kris dat het best doet, omdat ik hem zo goed ken.

Kris : Maar je doet dat nooit vermanend. Wel met een groot empathisch vermogen. En dat kan alleen als je de volle dimensie van een mens kent. En als dat niet zo was, dan was Jules zeker mijn raadsman gebleven als de platenfirma’s niet betalen. Maar de muziek en de literatuur die we delen, maakt dat onze relatie compleet is, dat onze gesprekken op een ander niveau zitten. Hij was mijn advocaat en hij is ook mijn vriend geworden. Muziek en literatuur zijn in ons beider levens troost.

Jules : Ik zou met Theo nooit over persoonlijke dingen spreken, maar er zijn zoveel lagen van gemeenschappelijke ervaringen dat de dingen die hij beleeft voor mij ook herkenbaar zijn. Onlangs gingen we samen varen op de Schelde, het was het begin van de herfst, de kleuren veranderden, voor Theo en voor mij was het een fantastische ervaring. Je ligt samen in die boot te zwijgen maar je beleeft hetzelfde. Wreed plezant. Omdat je allebei als kind al aan het water stond en dezelfde dingen hebt meegemaakt. Dat alles maakt dat je zonder te spreken weet van elkaar dat je hetzelfde voelt. We hebben samen een geschiedenis.

Theo : Toen we achttien waren, gingen we samen fietsen. Nu gaan we varen. Deze zomer een week lang, iedere middag, werk of geen werk. Dat werk moet dan maar eens wijken, net als toen we achttien waren. Dat verruimt je horizon. Met de meeste mensen kan ik dat niet. Met Jules wel.

Jules : Dat is ook een stuk nostalgie. Hij komt mij ’s middags halen om te gaan varen en zegt : ‘Dit is de enige deur waar ik dertig jaar geleden aanbelde, waar ik op dit moment nog kan aanbellen om dit te doen .’ Dat kan alleen met Theo.

Harry : Het kan ook goed doen om eens met iemand te praten. In de tijd van mijn echtscheiding heb ik veel deugd gehad aan één gesprek met Theo. Hij vertelde me hoe ik sommige dingen beter kon aanpakken. Ik heb dat in mijn oren geknoopt en gedaan zoals hij me aanraadde. Ik spreek niet graag over mijn eigen problemen, als je dat tien weken na elkaar doet is het zeuren. Maar zo één keer, dat kan verdomd deugd doen.

Ik kan begrijpen waarom Theo dat niet doet. Hij moet als therapeut al hele dagen luisteren naar mensen. Als mensen op een feest met hun medische problemen bij mij komen, loop ik daar ook de muren van op.

Kris : We zien elkaar niet zo vaak, al wonen we vlak bij elkaar. Het was ook niet simpel om ons vieren vandaag bijeen te krijgen, agenda’s weet je wel. Wij bellen ook niet om elkaar officieel uit te nodigen. Maar als ik mijn dochter Hannah naar school breng, steek ik wel eens vaker de straat over om bij Jules een kop koffie te drinken. We kunnen altijd bij elkaar aanlopen zonder afspraken te maken.

Jules : In mijn leven is telefoon een terreur. Ik haat het. Maar als midden in de week ’s avonds om halfelf de telefoon gaat, dan is het meestal Harry en dan ben ik blij dat hij belt.

Theo : Niemand van ons is geneigd om op geregelde tijdstippen samen te komen voor feestjes of om samen te eten of te drinken. Het kan allemaal zo informeel omdat het goed zit tussen ons.

Harry : Dat kan omdat we zoveel meedragen uit ons verleden. Ik weet wat ik aan hen heb en zij wat ze aan mij hebben. We kennen elkaars kleine kantjes door en door maar ook elkaars kwaliteiten. Het positieve weegt veel zwaarder dan het negatieve.

Theo : Bij koppels die al lang bij elkaar zijn, is de belangrijke bindingsfactor liefde. En wat is dat anders dan het lange samenzijn, het gedeelde verleden ? Dat is het belangrijkste element van het leven tout court : niet wegwuiven wat er geweest is. Je bent ook voor een stuk de mens die je twintig en dertig jaar geleden was. Vriendschappen worden relevanter, naarmate ze langer duren. Als we nog eens tien, twintig jaar ouder zullen zijn, dan wordt dat gedeelde verleden levensbelangrijk, want dan worden we een bevestiging voor elkaars leven. Als je zestig of zeventig bent en je spreekt met mensen van een of twee generaties jonger, dan word je onthaald op een grimas. Alleen je vriend die de Beatles ook gekend heeft, weet wat je bedoelt als je erover praat. Als we samen naar Liverpool gaan, dan is die stad meer dan een toeristische attractie, het is een stuk van ons leven, een symbool van de tijd die we samen hebben beleefd. Op de duur heb je elkaar als vrienden even hard nodig als zo’n oud koppel elkaar nodig heeft.

Jules : Je kunt in je eentje een wandeling maken naar de top van de Kilimanjaro. En daar zit je dan met fantastische vergezichten, maar je zit alleen. Dat is niet leuk. Als je daar zit met iemand die zegt ‘mijn rug doet zeer, of, wanneer gaan we naar huis, of, ik heb honger’, dan is dat ook niet plezierig. Maar als je er zit met een vriend met wie je ontelbare dingen beleefd hebt, wat je altijd plezierig hebt gevonden, dan moet je op die top alleen maar zeggen : ‘Schoon hé !’, dan ligt daar alles in. Al die lagen van ervaringen maken dat mogelijk en maken het schoon. n

Tekst Tessa Vermeiren I Foto Charlie De Keersmaecker

Jules : “In kameraadschap deel je een stuk van je leven : legerdienst, voetballen, school. Aan vriendschap hebben alle aspecten van je persoonlijkheid deel : daar zit tederheid in, kwetsbaarheid, vergankelijkheid.”

Theo : “Wij praten met elkaar niet veel over zielenroerselen. Mannen hebben het over dingen die hen bezighouden : hun auto, hun gitaar… Dat delen ze en daardoor onrechtstreeks ook zichzelf.”

Harry : “Toeval ? Wij slepen toch een heel waardevol verleden mee. We hebben samen veel meegemaakt, veel emoties gedeeld. En met deze mannen heb ik nog veel meer kinderen dan met mijn ex-vrouw : onze songs.”