Natuurlijk is een foto fictie

Als we de stijl van de Britse fotograaf Nick Knight in één woord moeten beschrijven, komen we uit bij ‘magisch’. Of het nu modefoto’s, platenhoezen of campagnes zijn, zijn beelden dragen hetzelfde kenmerk, dat van ongelimiteerde fantasie. Een gesprek met de man die de klassieke fotografie mee ten grave droeg.

Maandag 29 januari 2007. In een opnamestudio in Richmond upon Thames, een chique buurt in Zuidwest-Londen, worden in alle vroegte de laatste voorbereidingen getroffen voor een modereportage met Naomi Campbell voor V Magazine. Fotograaf van dienst is de Brit Nick Knight (47), die het koffiekleurige topmodel in de loop van de dag zal vragen allerlei ongemakkelijke houdingen aan te nemen, zodat de kleren mooi tot hun recht komen. Als je bij haute couture nog van kleren mag spreken. De creaties aan het rek komen rechtstreeks uit de designerstudio’s in Parijs, waar ze de week voordien tijdens de haute-coutureweek werden voorgesteld. Het zijn peperdure, handgemaakte en dus unieke pareltjes van onder anderen John Galliano voor Dior, Givenchy, Christian Lacroix en Valentino. Geselecteerd op hun pure wittinten moeten ze krachtig contrasteren op de vlekkeloze huid van la Campbell.

Nick legt uit wat zijn bedoeling is. Hij streeft het beeld van een fiere zwaan na, maar wil er ook een likje kleur bij, waarvoor men bloemen heeft laten aanrukken. Naomi gedraagt zich als een engel, slaat niemand met haar gsm, maar sluit wel haar iPod aan op de muziekinstallatie, even later schalt Bette Davis Eyes van Kim Carnes door de boxen.

In de late namiddag arriveert een vertegenwoordiger van Cartier, die persoonlijk de diamanten komt afleveren. Er wordt hard doorgewerkt, maar tussen de foto’s door is de sfeer ontspannen, en komt de Britse humor boven. Terwijl assistent Michael de polaroids ontwikkelt, wordt Naomi op een kleine voetmassage getrakteerd, en brengt haarstylist Sam McKnight wat leven in de brouwerij door rond te hossen met een paardenmasker.

We zouden u kunnen wijsmaken dat we erbij waren, daar in Londen. De waarheid is dat u er zelf bij had kunnen zijn. Nick Knight liet namelijk een webcam plaatsen, het geheel werd integraal uitgezonden op zijn website www.SHOWstudio.com

Hoewel Knight al sinds de jaren tachtig de meest onwaarschijnlijke modefoto’s maakt, beschouwt hij de website die hij zes jaar geleden oprichtte, als zijn troetelkind. “Met Showstudio. com wilde ik gesloten werelden openbreken”, vertelt de fotograaf. “Mensen zien beelden op tv, in magazines, bioscopen en galerieën. Telkens gaat het om eenrichtingsverkeer. Ik vind dat een ongelukkige situatie. Kunst is een vorm van communicatie. Als mensen niet begrijpen wat je wilt zeggen omdat het te obscuur is, wat hebben ze er dan aan ? Ik wil niet alleen het resultaat van een project laten zien. Ook het creëren zelf is belangrijk. Ik wil tonen hoe een beeld tot stand komt, of dat nu een advertentiebeeld is of een modefoto. Maar daar houdt het niet bij op. Ik nodig het publiek van SHOWstudio uit om mee te spelen. Ik wil creativiteit in twee richtingen stimuleren.”

“In december deed ik een experimentele fotosessie met een 3D-scan, ook met Naomi. Ik zoek nu naar een manier om een virtueel standbeeld van haar te maken. Over enkele weken wil ik dat beeld online zetten, en mensen uitnodigen om op haar te tekenen en te schrijven. Ik kwam op het idee toen ik zag dat op elk standbeeld in de stad wel iets staat geschreven. Dat mag niet, maar mensen kunnen het blijkbaar niet laten. Naomi is sowieso al een canvas, nu wordt ze het ook letterlijk.”

Ontwerpers chatten mee

SHOWstudio ontstond, zoals zoveel goede ideeën, tijdens een vakantie met graficus Peter Saville. Van zijn werk hebt u misschien wel iets in huis, want hij is de man achter de platenhoezen van muziekgroepen als New Order, Pulp, Suède en Orchestral Manoeuvres in the Dark. Met Nick Knight werkte hij onder meer samen voor Yohji Yamamoto, Suède en het boek Flora, een plantaardig zijsprongetje van de fotograaf.

Het tweetal deelde een wilde droom om een internetkanaal te beginnen, een plaats waar ze konden experimenteren met mode, media en kunst. Toen de plannen concreet werden, en bleek dat Saville liever een democratisch kunstkanaal op poten wilde zetten, koos Nick Knight voor een andere weg en richtte hij in 2000 samen met zijn vrouw Charlotte SHOWstudio op. Zijn publiek verrast hij niet alleen met fotosessies of filmpjes van defilés, eigenzinnig gemonteerd door grote namen uit de filmwereld, en maar sinds kort ook met inventieve reclame. Voor Swarovski fotografeerde hij een deel van een campagne en nodigde vrienden uit om voor de camera creatief te zijn met de steentjes op een foto van model Gemma Ward. Met inspirerende internettelevisie als resultaat.

In enkele jaren tijd groeide SHOWstudio uit tot een fenomeen dat onder zijn leden tal van nobele onbekende geïnteresseerden telt, maar ook illustere fans. Tijdens een publieke chatsessie enkele maanden geleden logden onder meer ontwerpers John Galliano en Alexander McQueen, filosoof Alain de Botton, topmodel Kate Moss, de Chinese regisseur Wong Kar-Wai en fotograaf Martin Parr in, net als twee Belgische namen, Maison Martin Margiela en Raf Simons.

Met Galliano en McQueen werkt Knight nauw samen. Björk fotografeerde hij als geisha voor haar plaat Homogenic, en ook sommige cd-covers van The Rolling Stones, Gwen Stefani en Suède zijn van zijn hand.

Het meest van al liet Nick Knight zich de voorbije twee decennia opmerken in internationale modebladen. Hij was het die de toen nog voluptueuze Sophie Dahl voor het eerst naakt fotografeerde voor i-D in 1997. Die ronde dames in badpak stak voor Vogue. Die de goegemeente koude rillingen bezorgde met zijn surrealistische foto’s van arm- en beenloze mensen in Dazed & Confused.

Kortom, Nick Knight is een man die in de Champions League van de modewereld speelt. Maar ondanks zijn indrukwekkende staat van dienst is hij niet erg moeilijk om te benaderen. Integendeel. We hebben hem niet één maar twee keer geïnterviewd voor dit artikel, en telkens was hij de bescheiden, vriendelijke, openhartige vrolijkheid zelve. Dat, en het feit dat hij opgroeide in Brussel, maakt hem wat ons betreft nog bijzonderder.

U bent een revolutionair opiniemaker.

Nick Knight : O ja ? Zo zie ik dat niet. Ik doe gewoon mijn ding.

U fotografeerde wel ronde dames in badpak en mensen zonder ledematen.

Mensen reageren fel op die foto’s omdat ze zulke beelden niet gewoon zijn. Ik vind het niet revolutionair om te stellen dat alle mensen, jong en oud, dik of dun, gehandicapt of niet, evenwaardig zijn. Ik vind dat normaal. Alleen tonen de media die normaliteit niet graag. En de mode-industrie is er al helemaal niet tuk op.

U laat zich wel eens ontvallen dat u eigenlijk een hekel hebt aan fotografie.

(lacht) Dat zeg ik om te provoceren. Wat ik eigenlijk bedoel is dat ik niets heb met fotografie. Mensen stellen me altijd technische vragen over camera’s en photoshoppen, terwijl dat naast de kwestie is. Ik zie mezelf in de eerste plaats als een communicator. Uiteraard is het belangrijk dat je je vak goed beheerst, zoals een schrijver weet hoe hij moet schrijven. Wat je te vertellen hebt, is het allerbelangrijkste.

U zegt ook dat fotografie dood is. Is dat ook bedoeld om te choqueren ?

Nee. Fotografie zoals het was toen ik begon, aan het eind van de jaren zeventig, is dood. Er is iets anders voor in de plaats gekomen, waar ik geen naam voor kan verzinnen. Het internet heeft het gezicht van de media veranderd, en daarmee ook de technieken waar de media gebruik van maken. Ik mag gerust zeggen dat ik mijn steentje heb bijgedragen aan die ommezwaai, ik ben er zelfs trots op. Ik was een van de eerste fotografen die hun beelden gingen bewerken met verf, en later met computertechnieken. Sinds ik daarmee bezig ben, is fotografie voortdurend in transitie.

Door uw beelden zwaar te bewerken met photoshop, is de realiteit soms ver zoek.

Mensen worden vaak kwaad als ze zich realiseren dat wat ze zien niet bestaat. Om de een of andere reden verwacht men dat een foto de waarheid toont. Misschien omdat, toen de fotografie ontdekt werd, foto’s op dat moment iets lieten zien dat men nog niet kende. Een foto is accurater dan een tekening of een schilderij. Van een film accepteert men zonder meer dat het fictie is, een artistieke interpretatie van het leven. Foto’s zijn nochtans net hetzelfde. Afhankelijk van de persoon die het fototoestel hanteert, wordt elke foto subjectief. Dat zou men moeten beseffen.

Uw allereerste werk, dat u eind de jaren zeventig publiceerde, was een beelddocument over de skinheads, toen een dominante subcultuur. Vanwaar die keuze ?

Ik wilde iets fotograferen dat me interesseerde. De skinheads uit de jaren zeventig hebben niets te maken met het gedachtegoed van de mensen die zich vandaag zo kleden. Het was een jeugdcultus die me fascineerde, vooral omdat ik tijdens mijn eigen jeugd dat fenomeen heb gemist. Ik woonde toen in België. Mijn vader werkte voor de Navo en we woonden in Sint-Lambrechts-Woluwe. Dus, ja, ik spreek een beetje Frans. Un peu Wallon, eigenlijk (lacht). Toen we in 1970 terugkeerden naar Engeland, was ik een prille tiener, maar ook een vreemde eend. Ik kende niets van de jeugdculturen die op dat moment het straatbeeld van Londen overspoelden. De cult op dat moment was skinhead, maar ik kende de kledingcodes niet, begreep niet wat mijn vrienden daar zo in aantrok. Ik beleefde mijn eerste cultuurschok.

In mijn latere tienerjaren, ik was toen acht- of negentien, ben ik me gaan verdiepen in het fenomeen skinheads, dat op dat moment een revival beleefde. Rond diezelfde periode besloot ik om mijn artsenstudie aan de universiteit om te ruilen voor de kunstacademie, en de skinheads werden mijn allereerste persoonlijke fotoproject. Ik wilde ze tonen vanuit mijn perspectief.

Achteraf gezien ben ik blij dat ik een deel van mijn jeugd in Europa heb beleefd. Het Europese continent heeft mijn blikveld verruimd. Aan de basis van dat skinheadproject, en bij uitbreiding van al mijn werk, ligt het idee dat er verschillende manieren zijn om tegen het leven aan te kijken. We hoeven de huidige monocultuur niet te accepteren. Neem nu bijvoorbeeld de vrouwen die worden geportretteerd in de modewereld. De magazines geven de indruk dat iedereen dezelfde kledingmaat, stijl, lengte, huidskleur moet hebben. Terwijl het leven ons leert dat iedereen verschilt van elkaar. Dat is ook wat het leven zo fantastisch maakt. De laatste vijftien jaar probeer ik die andere kant in de verf te zetten.

U investeert intussen al zes jaar uw eigen geld in SHOWstudio. com, waarbij u altijd hebt gezegd dat interactiviteit de toekomst van de media was. Vandaag zijn sites als YouTube en MySpace razend populair. Vindt u het niet jammer dat uw visionaire SHOWstudio er niet in één adem mee wordt vernoemd ?

Goh, het fenomeen bewijst alleszins dat ik gelijk had. Ik kan me weleens ergeren als er een van onze filmpjes zonder bronvermelding op YouTube belandt, maar verder sta ik er niet bij stil. Jij noemt me een visionair. Ik kan daar alleen maar op antwoorden dat nieuwe dingen ontstaan omdat je dat wilt. Als je je laat tegenhouden door de onmogelijkheid ervan, of door mensen die je gek verklaren, gebeurt er niets. Momenteel probeer ik bijvoorbeeld uit te vissen of ik een project met een geurkunstenaar kan doen via het internet. Onmogelijk, zeg je ? We zullen zien.

U reageert vrij onverschillig op loftuitingen. Bent u misschien een boeddhist ?

(lacht) Nee. Ik definieer mijn wereld gewoon niet in termen van succes. Ik ben niet het soort fotograaf die zijn werk tegen een muur hangt als het af is. Omdat het nooit af is. Mijn doel is communicatie genereren, deuren openen, een beweging op gang brengen. Soms voel ik me verloren in die zoektocht, maar ook dat is normaal. Ik ken niemand die zich nog nooit verloren heeft gevoeld. Iedereen is onzeker, ik ook. Mensen streven graag naar een vorm van permanente zekerheid. Dat is niet goed voor de creativiteit. Geef mij maar een wereld die voortdurend verandert.

Wie stilstaat, sterft ?

In metaforische zin wel. Wie niet streeft naar verbetering, evolueert niet. Het is niet omdat ik al jaren werk voor Vogue, dat ik mijn werk blindelings doe. Ik moet straks actrice Sienna Miller fotograferen. Dat maakt me nerveus. Niet omdat ze niet fotogeniek is, maar omdat ik straks moet presteren. Ik ben bang om te falen. Ik zou op veilig kunnen spelen, en werken met elementen waarvan ik weet dat ze werken. Het juiste licht, het juiste camerastandpunt, maar creatief gezien is dat geen interessante optie. Dus moet ik mezelf dwingen om een moment te genereren en het dan te vangen met mijn camera.

Misschien voelt Sienna Miller zich nog veel onzekerder voor uw camera.

Dan wordt het nog interessanter. Mensen die beweren dat ze altijd in supervorm zijn, ik heb ze nooit geloofd. Iedereen is op zoek, niemand heeft de waarheid in petto. Mijn advies is dan ook : wees eerlijk. En geef jezelf voor honderd procent in eender wat je doet.

Waar blijft u al die energie halen ?

Uit mijn enthousiasme. Soms manifesteert zich dat in kwaadheid, als ik bijvoorbeeld iets tragisch zie gebeuren. Maar dat is niet wat me motiveert. Wat me motiveert is het leven, en de eindeloze mogelijkheden die het biedt. Vandaag portretteer ik Sienna Miller, morgen misschien iemand die ik zie op straat. Ik zie geen verschil.

Het leven is te kort voor u ?

Inderdaad. Er is zoveel dat ik nog wil doen. Ik heb ook een vrouw en een gezin, het liefst van al wil ik meer tijd doorbrengen met hen. Ik zit voortdurend in een tweestrijd. Zal ik nog meer van die leuke dingen ondernemen op professioneel gebied, die emotioneel bevredigend zijn ? Of maak ik tijd voor mijn kinderen ? Ik probeer de twee tegelijk te doen, maar daar slaag ik niet altijd in. Dat is de echte reden waarom ik met Showstudio ben begonnen en erg kieskeurig ben in mijn andere opdrachten. Omdat ik mijn ander werk niet waardevol genoeg vind om er het opgroeien van mijn kinderen voor te missen.

Info : www.showstudio.com

Door Cathérine Ongenae I Foto’s Nick Knight