De luxesector investeert sinds jaar en dag in kunst en kunstenaars. Steeds vaker ook in de statige tempels en paleizen die erbij horen. Met als voorlopige hoogtepunten de Fondation Louis Vuitton in Parijs en de Fondazione Prada in Milaan.
De passie van de luxesector voor kunst gaat ver terug : Elsa Schiaparelli maakte in de jaren dertig van de vorige eeuw al prints, hoeden en parfumflacons met Salvador DalÃ. Nog voor Christian Dior zijn eerste stappen zette in de mode, begon hij met geld van zijn vader een eigen galerie, waar hij onder meer Picasso’s verkocht (toen het in meststoffen gespecialiseerde Dior Frères even later failliet ging, moest ook de galerie dicht). En de kunstverzameling van Yves Saint Laurent en Pierre Bergé was even legendarisch als spectaculair. De veiling ervan, in 2009, duurde drie dagen, en bracht meer dan 400 miljoen euro op.
Kunst heeft door de jaren heen vaak als inspiratie gediend : zoals de Mondriaan-jurk van Saint Laurent uit 1965, de recente samenwerking van het Japanse label Undercover met de Belgische schilder Michaël Borremans of, nog recenter, de met werk van Giorgio de Chirico’s bedrukte jurken voor volgende winter van Off-White, het label van Virgil Abloh, de rechterhand van Kanye West. Over Kanye gesproken : denk ook aan de choreografie van kunstenares Vanessa Beecroft voor zijn massaspektakel tijdens de jongste editie van de New York Fashion Week. En de choreografie van diezelfde Vanessa Beecroft voor de show van Tod’s in Milaan, amper enkele dagen later. Verder veelbesproken in Milaan : Prada, dat tekeningen en schilderijen bestelde bij de jonge kunstenaar Christophe Chemin, en die op onder meer hemden afdrukte.
PROFITEREN VAN ELKAAR
Kunst helpt de mode niet alleen om verhalen te vertellen maar ook om en passant merken interessanter te laten lijken dan ze in werkelijkheid soms zijn. Kunst is cool, mondain en intellectueel, minder recht-voor-de-raap-commercieel dan mode. Een door cultfotograaf Nobuyoshi Araki geschoten, niet eens zo opwindende campagne voor Bottega Veneta, helpt zo’n merk te sublimeren.
Mode profiteert van kunst, maar het omgekeerde is ook waar. Kunstenaars, galeries en musea varen financieel wel bij het modemecenaat. En ze bereiken vaak ook een breder publiek. Een noemenswaardig voorbeeld : de Japanse Yayoi Kusama, sinds de sixties een legendarische kunstenares in beperkte kring, werd gepromoveerd tot wereldster (‘die met de bolletjes’) toen Marc Jacobs haar binnenhaalde bij Louis Vuitton.
Het partenariaat tussen mode en kunst is bij momenten controversieel. Zoals wanneer luxemerken tentoonstellingen over zichzelf financieren in gevestigde musea. Objectief gezien zijn dat niet veel meer dan glossy advertenties in 3D. Maar er komt doorgaans wel veel volk naar kijken. En de tijd dat musea voor honderd procent gesubsidieerd werden, is al lang voorbij. De fortuinen van de handtassengiganten zijn dus mooi meegenomen. Zeker als ze minder voor de hand liggende, moeilijkere kunstprojecten helpen financieren. Of monumenten : Tod’s betaalde 25 miljoen euro voor de renovatie van het Colosseum (in ruil voor “promo- tionele opportuniteiten”, na protest gereduceerd tot een klein logo op de werf). Diesel had vijf miljoen veil voor de Rialtobrug in Venetië, Fendi twee en een half miljoen voor twee fonteinen in Rome, en Bulgari twee miljoen voor de Spaanse Trappen, ook in Rome.
MUSEUM MEETS MARKETING
Kunst dient om mee te pronken. En dus investeren modetycoons en hun bedrijven in spectaculaire verzamelingen. Die ze, als het even kan, onderbrengen in speciaal daarvoor opgetrokken gebouwen. De kunststichtingen van de luxesector zijn deels museum, deels marketinginstrument. De opdrachtgevers – onverdachte weldoeners ! – varen er wel bij. Elke vermelding van de Fondation Louis Vuitton betekent gratis reclame voor Louis Vuitton. Maar dat geldt ook voor de kunstenaars op het boodschappenlijstje van de stichtingen. De gewone kunstliefhebber krijgt intussen ernstige, goed gemaakte tentoonstellingen voorgeschoteld.
“Je kunt er niet onderuit”, zei Luc Tuymans in februari in De Standaard, “de grote spelers in het culturele landschap wereldwijd zijn de brands. Is dat slecht ? Nee, die mensen maken hun stichting publiek toegankelijk, bewaren het erfgoed en maken dat nieuwe kunstenaars verzameld worden.
Wie gaat het in godsnaam anders doen ?”
“Als ik iets deftigs wil zien”, besloot Tuymans, “trek ik naar de Fondation Louis Vuitton.” l
FONDATION CARTIER POUR L’ART CONTEMPORAIN
Cartier, de pionier in dit verhaal, begon al in 1984 een stichting voor hedendaagse kunst, in de Parijse voorstad Jouy-en-Josas, vlak bij Versailles. Tien jaar later verhuisde de Fondation naar een imposante glazen doos van architect Jean Nouvel in Parijs. Daar organiseert het sindsdien verschillende tentoonstellingen per jaar, van gevestigde kunstenaars, fotografen en designers, maar ook van jong of minder bekend talent. De voorbije twintig jaar zagen we uitstekende thematentoonstellingen over onder meer rock-‘n-roll, vogels en de nacht, maar ook expo’s gewijd aan Patti Smith of David Lynch. De Fondation Cartier geeft ook regelmatig opdrachten aan kunstenaars (tot nu toe onder anderen Wim Delvoye, Lee Friedlander, William Eggleston, Marc Newson, Alessandro Mendini en Tony Oursler). Op dit moment lopen er tentoonstellingen van de Japanse cultfotograaf Daido Moriyama en de Colombiaanse fotoreporter Fernell Franco (beide tot 5 juni).
Fondation Cartier pour l’art contemporain, 261 Boulevard Raspail, Parijs. fondation.cartier.com
FONDAZIONE PRADA
Miuccia Prada en Patrizio Bertelli begonnen in 1993 PradaMilanoarte, een ruimte voor hedendaagse beeldhouwkunst. Twee jaar later hielden ze de Fondazione Prada boven het doopvont. De stichting organiseerde expo’s over onder anderen Louise Bourgeois, Dan Flavin, Walter De Maria, Sam Taylor-Wood en Mariko Mori, maar ook een reeks interdisciplinaire symposia (in samenwerking met het departement filosofie van een plaatselijke universiteit) en filmfestivals.
Sinds mei vorig jaar heeft de Fondazione een eigen onderkomen in een voormalig fabrieksgebouw in het zuiden van Milaan. Het complex van bijna twintigduizend vierkante meter werd gerenoveerd door OMA, het bureau van toparchitect Rem Koolhaas dat ook elk seizoen de decors tekent voor de shows van het merk, en een aantal flagshipstores voor zijn rekening nam. De grootste troef van de Fondazione ? Een door filmregisseur Wes Anderson ingerichte bar. Expo’s van het moment ? Onder anderen Thomas Demand en Goshka Macuga.
Fondazione Prada, Largo Isarco 2, Milaan. www.fondazioneprada.org
FONDATION LOUIS VUITTON
De Fondation Louis Vuitton opende in oktober 2014 in een hoek van het Bois de Boulogne in Parijs : een door de Amerikaanse toparchitect Frank Gehry ontworpen schrijn voor de kunstverzameling van LVMH, de luxegroep die naast Vuitton onder andere de labels Givenchy, Kenzo, Fendi en Céline, grootwarenhuis Le Bon Marché, en parfumketen Sephora overkoepelt. Het prestigieuze gebouw zweeft als een glazen wolk boven de in 1854 geopende Jardin d’Acclimatation, met elf galerieën en een auditorium dat plaats biedt aan 350 mensen. Alles samen goed voor twaalfduizend vierkante meter, of net iets minder dan de helft van het Guggenheim Bilbao, die andere blockbuster van Frank Gehry. De Fondation zou meer dan honderd miljoen euro hebben gekost en was voor LVMH de grootste investering ooit in het domein van de schone kunsten. De luxegroep is geen nieuwkomer in de kunst. Ze sponsorde de voorbije twee decennia meer dan veertig grote museumtentoonstellingen, en opereerde sinds 2006 in de Espace Culturel Louis Vuitton, in de nok van het vlaggenschip aan de Avenue des Champs-Elysées. Die was toegankelijk met een in volledige duisternis gehulde lift, een kunstwerk van Olafur Eliasson. De Fondation Louis Vuitton werd in sneltempo een toeristische trekpleister, met degelijke tentoonstellingen, concerten (van onder anderen Kanye West, vorig jaar) en twee maal per jaar de shows van Nicolas Ghesquière voor het huis. Deze lente staat er in het teken van hedendaagse Chinese kunst, met expo’s, films en performances.
Fondation Louis Vuitton 8, avenue du Mahatma Gandhi, Bois de Boulogne, Parijs. www.fondationlouisvuitton.fr
PALAZZO GRASSI
Kering, de luxegroep met labels als Gucci, Saint Laurent, Bottega Veneta en Balenciaga, volgt ongeveer dezelfde strategie als eeuwige rivaal LVMH. François Pinault, stichter van Kering en vader van de huidige CEO, François-Henri Pinault, bracht zijn privéverzameling onder in Palazzo Grassi in Venetië (de Fondation Louis Vuitton beheert daarentegen een bedrijfsverzameling, en de naar verluidt indrukwekkende privécollectie van Bernard Arnault blijft vooralsnog helemaal privé).
Het project van Pinault was oorspronkelijk bedoeld voor het Ile Séguin in Boulogne-Billancourt, een voorstad van Parijs. Dat eiland in de Seine was jarenlang eigendom van Renault, en architect Jean Nouvel had een ambitieus plan klaar voor de leegstaande autofabrieken van het bedrijf, met een reusachtig museum voor de Fondation Pinault. Maar toen de Franse overheid bleef treuzelen met bouwvergunningen trok Pinault incolère naar Venetië. De Parijse titanenstrijd tussen Pinault en Arnault, met kunstmausolea voor beide modetycoons, vond dus nooit echt plaats.
Pinault vond in Venetië drie plekken voor zijn stichting : het in 2006 geopende historische Palazzo Grassi voor tijdelijke expo’s (vaak gedeeltelijk of volledig gebaseerd op werken uit de eigen collectie, toegespitst op hedendaagse kunst), de driehoekige Punta della Dogana, een voormalig douanegebouw dat gerenoveerd werd door de Japanse architect Tadao Ando en nu onderdak verleent aan een permanente tentoonstelling met werken uit de collectie, en sinds kort het Teatrino, met een auditorium van 220 plaatsen en receptiezalen. De François Pinault Foundation heeft zich gevestigd als een gerespecteerde culturele bestemming in de dogestad. En het Ile Séguin? Dat is op dit moment een bouwwerf. Er wordt gewerkt aan een concertgebouw, woningen en een park.
Palazzo Grassi, Campo San Samuele, Venetië. www.palazzograssi.it
FONDATION D’ENTREPRISE HERMES
De Fondation d’entreprise Hermès, opgericht in 2008, heeft geen eigen tentoonstellings-paleis, maar zes kleinere ruimtes voor hedendaagse kunst: in Seoul, Singapore, New York, Tokyo, Bern en Brussel. La Verrière, de allereerste tentoonstellings-ruimte van Hermès, is sinds januari 2000 ondergebracht in een voormalige garage met glazen dak, achter de winkel in de Waterloolaan. De Fondation d’entreprise Hermès overkoepelt de galeries, organiseert workshops en kunstenaarsresidenties, heeft een apart theaterprogramma, en financiert een designprijs, de Prix Emile Hermès. De stichting investeert ook in onderwijs en leefomgeving. In La Verrière loopt van 23 april tot 2 juli de groepstentoonstelling Poésie Balistique, met werk van onder anderen Marcel Broodthaers, Thomas Hirschhorn en Jean-Luc Moulène.
La Verrière, Waterloolaan 50, Brussel. www.fondationdentreprisehermes.org
EN OOK NOG
De Fondation Pierre Bergé – Yves Saint Laurent, opgericht in 2004, organiseerde de voorbije twaalf jaar tijdelijke tentoonstellingen (over kunst, mode, fotografie of toegepaste kunst) in het voormalige hoofdkwartier van het merk, een herenhuis langs avenue Marceau in Parijs. Het pand wordt weldra een permanent Saint Laurent museum. De stichting is ook eigenaar van de Jardin Majorelle en het Musée berbère, allebei in Marrakesh. De Collezione Maramotti, genoemd naar de stichter van Max Mara, is een privécollectie hedendaagse kunst in een voormalige fabriek van het merk, in Reggio Emilia. Salvatore Ferragamo heeft een eigen museum in de kelders van zijn statige palazzo in Firenze, om de hoek van het Gucci Museo. Beide plekken zijn vooral gericht op de bedrijfsgeschiedenis, maar tonen soms ook kunst. De Fondazione Nicola Trussardi, in Milaan, is een zwervend instituut voor hedendaagse kunst. Trussardi organiseert twee expo’s per jaar, telkens op een andere plek in Milaan. De Armani/Silos, ook in Milaan, dienen dan weer als een 4500 vierkante meter groot mausoleum voor de creaties van de ontwerper. Leonard Lauder, de oudste zoon van Estée Lauder, schonk 78 kubistische schilderijen uit zijn privéverzameling (waaronder 33 Picasso’s) aan het Metropolitan Museum of Art. Zijn broer Ronald Lauder opende in New York de Neue Galerie, een museum gespecialiseerd in Oostenrijkse en Duitse kunst uit het begin van de twintigste eeuw. De Miyake Issey Foundation organiseert expo’s met een focus op design in 21–21 Design Sight, een gracieus, door Tadao Ando ontworpen paviljoen in het park van wolkenkrabber Tokyo Midtown. En architect Rem Koolhaas werkt momenteel aan een onderkomen van 2500 vierkante meter voor de Fondation d’entreprise Galeries Lafayette, in de Marais in Parijs. De Franse warenhuisketen heeft al enkele jaren een tentoonstellingsruimte in zijn vlaggenschip aan de boulevard Hausmann, de Galeries des Galeries.
Door Jesse Brouns
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
