“Laatst ging ik een jeanswinkel binnen om een broek te kopen. De winkelier vroeg of ik een slim fit, easy fit of relaxed fit wou. Knopen of een rits. Stonewashed of acidwashed. Licht uitlopende pijpen of fel uitlopende pijpen. Een uur lang heb ik alle mogelijke broeken gepast, tot ik de winkel verliet met een uitstekend passende broek. Misschien zelfs de best passende broek die ik ooit had gedragen, alleen voelde ze niet beter dan alle vorige jeansbroeken. Ik had namelijk verwacht de perfecte broek te vinden.”

De volgende keer dat u voor een rek gps’en staat met een Garmin en een TomTom in uw handen en zich afvraagt wat in godsnaam het verschil is, zult u aan Barry Schwartz denken. Of dat is toch aan wie ik bij zowat elke aankoop denk sinds ik zijn The Paradox of Choice heb gelezen. Enige duiding : als psycholoog ging Schwartz een jaar of acht geleden op zoek naar de donkere kant van de keuzevrijheid. En die is er. Thai Sweet Chili en Oven Roasted Chicken & Thyme in het chipsrek, de rist tarieven bij de telefoonoperator, of het studieaanbod van de universiteit : het maakt dat een mens vooral onbevredigd achterblijft met wat hij er uiteindelijk uitpikt. Hoe meer opties er zijn, hoe hoger de verwachtingen ; hoe meer mogelijkheden, hoe gemakkelijker het is om spijt te hebben over een van de aspecten van je keuze.

Vanguard, een of andere grote beleggingsmaatschappij, heeft ooit ontdekt dat hoe meer pensioenplannen ze aan hun personeel voorlegden, hoe minder mensen erop ingingen. Per tien voorstellen haakte er twee procent af. Hoe meer er af te wegen viel, hoe meer uitstel en hoe meer afstel. Kortom, u zou uw pensioen op de helling zetten, enkel en alleen om geen keuze te moeten maken. Keuzevrijheid : als het je al niet verlamt, laat het je onbevredigd achter.

De oplossing van Schwartz is simpel : koester niet te veel verwachtingen. Alleen : daar begint de omvang van het probleem pas duidelijk te worden. “Koester verwachtingen” is een van de grote mantra’s van deze tijd, waarin iedereen Mark Zuckerberg kan worden. Vind waar je goed in bent, en excelleer daarin. Neem geen genoegen met middelmatigheid. Mik hoog. Word gelukkig. Alle mogelijkheden zijn er, je moet alleen de juiste kiezen. Het resultaat is een generatie van jobhoppers, studieswitchers en onrustige wereldreizigers, vol verwachtingen op zoek naar de juiste keuze, die ze maar niet lijken te vinden. De jeanswinkel : u mag er gerust een metafoor in zien. Wat Schwartz acht jaar geleden over consumentisme schreef, heeft voor deze generatie een existentiëler kantje gekregen.

Toegegeven, van op een afstand is keuzestress het meest decadente van alle welvaartsproblemen. Maar het nettoresultaat is wel dat we er niet rustiger op worden. De meest verwende generatie, met alle mogelijkheden om te worden wie ze willen, is daarom niet gelukkiger dan de voorgaande. Geen wonder dat een mens al eens nostalgisch kan zijn naar tijden waarin er enkel zout of paprika was.

–

Geert Zagers (28) observeert en rapporteert vanuit de twilightzone tussen generatie X en Z.

Geert Zagers