Gwyneth Paltrow IJsprinses met een snorretje

Gwyneth Paltrow houdt bij hoog en laag vol dat ze nooit een grote ster wilde worden. Pech gehad, zouden we zo zeggen: in Shakespeare in Love toont ze voor het eerst haar borsten en plakt ze een snor op (maar niet tegelijkertijd), en dat leverde haar een Golden Globe en een Oscarnominatie op.

Mensen die het weten kunnen, beweren dat Gwyneth Paltrow maar één keer in haar leven haar hoofd verloor: in het morbide Seven waarin psychopaat van dienst Kevin Spacey haar letterlijk een kopje kleiner maakt. Ik bedoel maar, we hebben het hier over een koele blondine genre Grace Kelly. Die vergelijking drong zich nog meer op toen ze vorig jaar in A Perfect Murder de rol speelde die Grace Kelly in ’54 creëerde in Hitchcocks versie Dial M for Murder.

Maar Paltrow hoefde niet eens met een prins te trouwen om tot de royalty van Hollywood te worden gerekend: ze heeft de showbusiness in het bloed. Haar moeder, Blythe Danner, is een doyenne van het Broadway-theater en vader Bruce Paltrow produceerde succesvolle televisieseries als St.-Elsewhere. Gwyneth kreeg haar opleiding in Spence, de meest exclusieve meisjesschool van New York, waarna ze op aanraden van familievriend Michael Douglas een acteeropleiding volgde aan “zijn” oude school, de Universiteit van Californië in Santa Barbara. Een andere vriend van haar vader, Steven Spielberg, bezorgde haar haar eerste filmrolletje. De mythe wil dat de twee mannen elkaar tegenkwamen in een rij voor een New Yorkse bioscoop en dat Spielberg langs zijn neus weg vroeg of het prille Gwyneth misschien zou interesseren om Wendy te spelen in zijn Peter Pan-verfilming Hook. De film was niet bepaald een succes, net zo min als de kleine, onafhankelijke producties waarin Gwyneth vervolgens te zien was.

Haar grote doorbraak kwam er pas met het voornoemde Seven. Dat ze op dat ogenblik de vriendin was van Hollywoods golden boy Brad Pitt zal daar ook wel niet vreemd aan geweest zijn. Twee jaar lang waren de twee niet weg te branden uit de glamourpers. Toen was er dat gortdroge perscommuniqué van zijn publiciste: het droompaar was niet meer. Wie wie de bons gaf, werd nooit helemaal duidelijk. Zowel Paltrow als Pitt hebben hun les geleerd en weigeren voortaan over hun privé-leven te praten.

Wat er ook van zij, voor een welopgevoede uppermiddle classWasp uit Manhattan heeft Paltrow een ietwat ongewone voorkeur voor jongens uit de ruigere buurten: Pitt is de zoon van een vrachtwagenchauffeur uit Missouri, en ook haar laatste vlam, Hollywoods nieuwe boy wonderBen Affleck, die vorig jaar samen met Matt Damon een oscar mocht afhalen voor het scenario van Good Will Hunting, gaat prat op zijn blue collar-afkomst. Twee maanden geleden sprong de relatie af. Volgens de roddels, die ook dit keer Himalayaanse proporties aannamen, had Affleck, die in Shakespeare in Love een minuscuul rolletje speelt, het er moeilijk mee dat Paltrow had toegestemd om topless in de film te verschijnen. Toen hem gevraagd werd hoe hij zich voelde tijdens Paltrows zinderende liefdesscènes met de redelijk adembenemende Joseph Fiennes, de jongere broer van Ralph, antwoordde hij: “Opstandig en kwaad, zoals het een man betaamt”.

In haar keuze van filmprojecten is Paltrow minstens even eigenzinnig als in haar keuze van mannen. Zo liet ze de vrouwelijke hoofdrol in Titanic en The Avengers aan zich voorbijgaan en gaf ze in de plaats daarvan de voorkeur aan “kleine” films als Emma en Sliding doors. Niemand had kunnen voorspellen dat een romantische kostuumkomedie als Shakespeare in Love zoveel potten zou breken, zowel bij critici als bij het publiek. De hoofdrollen zouden oorspronkelijk door Daniel Day Lewis en Julia Roberts gespeeld worden, maar toen Day Lewis zich terugtrok, zag ook Roberts het project niet meer zitten. Producer Harvey Weinstein hield van het verhaal, maar had bezwaren tegen de titel: “Naar een film gaan met Shakespeare in de titel staat voor veel mensen gelijk met een bezoek aan de tandarts.” Maar de Britse regisseur John Madden, eerder al verantwoordelijk voor het innemende Mrs Brown, hield het been stijf. De veelgelauwerde toneelauteur Sir Tom Stoppard herschreef het script en de hoofdrollen gingen naar Fiennes en Paltrow, omringd door een internationale pleiade van gerenommeerde karakteracteurs.

Het resultaat is een grappige, inventieve en passionele film en met 13 nominaties de gedoodverfde Oscarwinnaar. De titel dekt perfect de lading: Shakespeare in Love verhaalt de tribulaties van de jonge Bard die met een hardnekkige aanval van writer’s block te kampen heeft: zijn komedie Romeo and Ethel, the Pirate’s daughter wil maar niet opschieten. Zijn leven wordt er niet simpeler op als hij zijn hart verliest aan de mooie Viola de Lesseps (Paltrow), die al aan een ander beloofd is. Een en ander wordt nog veel ingewikkelder als Viola zich in de beste Elizabethaanse traditie als een man vermomt om een rol te krijgen in een van Shakespeares stukken.

Voor de 26-jarige Paltrow is het de consecratie als meestgevraagde jonge Hollywood-actrice. In Groot-Brittannië, waar ze drie films draaide, is haar naam zelfs het symbool geworden van een nieuw type vrouw: een Gwyneth is jong, bij voorkeur blond, frêle en hypervrouwelijk met een zweem van mysterie. Ze spendeert fortuinen aan designerskleren en vindt het zelfs geen punt om in echt bont gesignaleerd te worden. Verder heeft een Gwyneth een innige relatie met haar ouders en neemt ze de tijd om De Ware te vinden. Ze gaat veel uit, maar eerder in trendy cafés dan in megadiscotheken. Perfect is ze niet, ze houdt er minstens één slechte gewoonte op na: roken of het zich te buiten gaan aan gefrituurd voedsel, bijvoorbeeld.

Maar niet iedereen is evenzeer onder de indruk van haar persoonlijkheid. Er bestaan zelfs anti-Gwyneth websites, waarin mensen met een slecht karakter beweren dat ze als actrice de uitstraling van een bord havermout heeft. Anderen vinden haar Oscarnominatie voor Shakespeare in Love onverdiend: ze bestempelen haar als de zwakste schakel in een overigens zeer leuke film. Bovendien zou ze een koele, berekenende controlefreak zijn. De Britse journalist Dylan Jones gaat redelijk ver: “Te mooi om een karakteractrice te zijn, te jong om enige diepgang te hebben. Ze komt over als een ergonomische automaat met een perfecte dictie en is gedoemd om herinnerd te worden als een tweede Meryl Streep: iemand die haar rollen kiest om haar technische vaardigheden in de verf te zetten in plaats van haar emotionele overtuigingskracht.” De tol van de roem zeker…

Als ze de suite van het Rhiga Hotel in Manhattan binnenloopt, straalt ze klasse en elegantie uit. Haar blik is felblauw en direct, en in tegenstelling tot veel andere Hollywood-acteurs hoeft ze zonder script niet naar woorden te zoeken om haar emoties en standpunten uit te drukken. Ze heeft evenmin de behoefte om zich zwak en kwetsbaar voor te doen om sympathie op te wekken: over zichzelf en haar werk praten is een zakelijke aangelegenheid.

Haar rol in Shakespeare in Love vindt ze zelf veruit de interessantste van haar carrière: “Ik hield van mijn werk in Hard Eight en Flesh and bone en verder van fragmenten links en rechts in films, maar dit was de eerste hele rol waarin ik echt mijn tanden kon zetten. Ik heb dan ook nooit eerder in mijn leven zo hard op iets gewerkt. Heel veel van mezelf heb ik er ingestoken, na elke opnamedag was ik doodop. De kostuums waren loodzwaar en ’s morgens zat ik uren in de make-up. Voor het opplakken van dat snorretje, ja… (lacht) Maar het idee van cross-dressing sprak me wel aan, misschien heb ik stiekem altijd al een jongen willen zijn. Ik ben in elk geval heel close met mijn vader, wij denken op dezelfde manier. Ik heb ook altijd veel mannelijke vrienden gehad. En verkleed als jongen lijk ik als twee druppels water op mijn broer. Vroeger dacht iedereen trouwens dat we een tweeling waren. Maar het ligt niet echt in de bedoeling dat het publiek gelooft dat ik voor een jongen kan doorgaan, het is eigenlijk een soort samenzwering. Ik zie er nu eenmaal niet erg mannelijk uit. Ik probeerde mijzelf voor te houden dat ik een Engelse homo in een Elizabethaanse outfit was.”

Om het mannelijke in Gwyneth aan te spreken, voorzag de kostuumafdeling haar van een driehoekig kussentje om in haar leggings te steken. “En dat hielp nog ook. Het verlegt je zwaartepunt en daardoor ga je anders lopen en zitten. Het rare was dat mannen zich ook heel anders tegenover mij gedroegen als ik als jongen verkleed was. Toen ik voor het eerst in vermomming verscheen, stonden ze me voortdurend aan te gapen, ze waren duidelijk nieuwsgierig en sommigen schenen het ook wel een beetje opwindend te vinden. Op de set hing een soort mannen-onder-elkaar-energie, die dramatisch veranderde als ik weer het bleke, blonde meisje werd.”

Voor haar medespeler Joseph Fiennes heeft ze de in het filmmilieu gebruikelijke nietszeggende lofbetuigingen: “Zo’n aardige jongen, een echte schat, zijn en mijn energie waren perfect op elkaar afgestemd…” Maar van Judi Dench, die de rol van Elizabeth I speelt, is ze duidelijk onder de indruk: “Ze heeft een fantastische uitstraling, heel koninklijk, maar daardoor is ze ook een beetje intimiderend. Toen ik aan haar voorgesteld werd, had ik de neiging om te buigen, het is tenslotte Dame Judi Dench, maar ze was heel cool.”

En dan is er natuurlijk het feit dat Paltrow in deze film voor het eerst naakt te zien is. “De film was nog maar net uit, of ik werd er op straat al over aangeklampt. Ik ben een grote fan, zei een man, en het verbaast me dat je zoiets wil doen. Prachtig, dacht ik. Als ik iets gedaan heb waardoor je je mening over mij moest herzien, is dat alleen maar goed.” En dat van de actrice die een interessante rol in Boogie Nights weigerde omdat de film om te veel bloot vroeg… ” Boogie Nights was formidabel, maar een heel andere film dan Shakespeare. Ik bedoel maar: hij speelde zich af in het pornomilieu. Het klinkt misschien stom, maar ik wilde mijn grootvader niet in verlegenheid brengen. Hij zou uit z’n vel gesprongen zijn als ik die rol gespeeld had en dat was het mij niet waard. Maar in deze film was de naaktheid perfect op zijn plaats. Alles welbeschouwd is Shakespeare een overrompelend liefdesverhaal met een onconventionele afloop. Wat William en Viola voor elkaar voelen, is het soort passie dat hen in staat stelt om de wereld te veranderen. Ik had geen zin om een verwaterde puriteinse versie van die waanzinnige verliefdheid te brengen. De film gaat over passie en expressie. Ik ben een artieste en dit was de manier waarop ik mij in deze rol wou uitdrukken. Ik deed het zeker niet om mannen te prikkelen, het is toch geen reclamespot voor bier, zeker…”

De Golden Globe en de Oscarnominatie catapulteren Paltrow naar de hoogste regionen van de roem. “Wat nooit mijn bedoeling is geweest. Ik lig voortdurend met mijn agent overhoop omdat ik mij altijd eerder aangetrokken voel door kleinere onafhankelijke films met ongewone personages. Maar financieel is het natuurlijk interessanter om een film als The Perfect Murder te doen. Mijn grote idool is Julianne Moore. Zij krijgt het voor elkaar om zowel in Jurassic Park: Lost World als in Boogie Nights te spelen en toch totaal zichzelf te blijven. En zij wordt op straat niet achternagezeten.

Roem nastreven lijkt mij een totaal lege ambitie. En hoe bekender ik word, hoe minder de mensen mij als een actrice beschouwen, dat baart mij nog het meest zorgen van al. Maar je hebt daar dus geen controle over. Soms ben ik echt ziek van mezelf. Ziek van mijn gezicht op covers, ziek van domme interviews. En hoe meer aandacht je krijgt, hoe meer je image in de media verschilt van de werkelijkheid. Als je blond bent en niet al te stom, dan ben je onvermijdelijk koel en arrogant, een regelrecht kreng. Anderzijds is het misschien niet eens zo slecht dat mensen mij anders zien dan ik werkelijk ben: zo kan ik het beste van mijzelf echt privé houden, voor mijn familie en mijn vrienden.

Het ergste is dat zelfs vrienden je anders beginnen te behandelen als je beroemd wordt. Net als je ze het hardst nodig hebt, gaan ze raar reageren, alsof je iemand anders geworden bent. Als je het een beetje handig aanpakt, dan blijf je omgaan met vrienden die geen flauwekul dulden. Het stomste wat je kunt doen, is je omringen met mensen die op je loonlijst staan en die je voortdurend naar de mond praten. Binnen de kortste keren ben je geïsoleerd en paranoïde als de hel. Mijn beste vriendin heet Mary Wigmore. Ik leerde haar kennen op de eerste dag van de kleuterschool, toen we allebei vier waren.”

Maar beroemd zijn moet toch ook leuke kanten hebben? “O jawel. Je krijgt gratis kleren van je favoriete ontwerpers en vermindering in winkels en de beste tafel in restaurants, hoe laat je ook belt. Dat is misschien niet eerlijk, maar ik zie het als een compensatie voor het feit dat mensen voortdurend zitten te staren naar hoeveel je eet, hoe je kauwt en of je servet al dan niet op je schoot ligt. En dan heb ik het nog niet over de handtekeningen die je tussen de gangen door moet geven.”

Werkt het haar niet verschrikkelijk op de zenuwen dat journalisten voortdurend naar haar relaties zitten te vissen? “Het is niet zo dat ik denk: hoe durven die plebejers naar mijn liefdesleven te vragen! Als ik een vriendin een tijdje niet gezien heb, is dat ook het eerste wat ik vraag: met wie ga je uit en wat voor iemand is het? Heel normaal allemaal, maar als elke uitlating meteen voor de eeuwigheid vastgelegd wordt en tot een heel en meestal volkomen onwaar verhaal opgeblazen, dan weet je wel beter. Ik heb met scha en schande geleerd dat er niets goeds van komt als je je privé-leven prijsgeeft. Absoluut niets.”

De kans is groot dat ze over enkele weken met een oscar onder haar arm naar huis gaat. Heeft ze haar speech al voorbereid? “Nee, ik heb nog niet voor de spiegel geoefend. Gelukkig maar, anders zou ik een serieuze kandidaat voor therapie zijn. Natuurlijk probeer je je wel eens voor te stellen hoe het zou zijn om te winnen, maar volgens mij mag het nooit een doel zijn. Bij de eerste screening van Shakespeare in Love waren mijn ouders aanwezig en toen het licht aanging, zaten ze allebei te huilen. Meer had ik eigenlijk niet nodig.”

Bruno Lester / Bewerking Linda Asselbergs