De wijnen in de Roussillon zijn volop in beweging: de rode treden steeds sterker op het voorplan, en de omschakeling van traditionele “vins doux naturels” naar droge witte wordt gestimuleerd. Herwig Van Hove
De provincie Roussillon in het zuiden van Frankrijk (sinds 1790 omgedoopt tot Département Pyrénées Orientales) is de hele geschiedenis door met wijn verbonden geweest. Dat kon ook moeilijk anders, want de wijnstok is het enige wat er kan groeien. Het regent er wel evenveel als in de Elzas (600 mm per jaar) maar bijna uitsluitend in de herfst, en dan nog onder de vorm van hevige stortregens en onweders, waarbij het water niet in de bodem dringt maar over het oppervlak wegvloeit. De zon schijnt er 2530 uren per jaar, vooral in de zomer wanneer de druiven moeten rijpen. Roussillon grenst in het zuiden aan Spanje (de kustlijn loopt pal noord-zuid) en in het noorden aan het Corbières-gebergte. Vooral de wilde geologische voorgeschiedenis van de rivierbeddingen van de Têt en de Agly, door voortdurende opstuwing van de Pyreneeën vele keren verplaatst, heeft in hun bovenlopen aanleiding gegeven tot de vorming van terrasstructuren. Die bestaan uit arme, gewassen bodems die alleen geschikt zijn voor de wijnstok. Die wijnstok is, zeker in de Roussillon, praktisch uit de vruchtbare valleibodems verdwenen.
De vermindering van de wijngaardoppervlakte, die na de oorlog werd ingezet en gesteund wordt door de Europese Unie, gaat nog steeds verder: van de 72.000 ha in de jaren ’50 zijn er nog 38.400 over, en er wordt nog zo’n 1000 ha gerooid per jaar, vooral carignan en grenache blanc.
Dit brengt ons bij de moeilijke kwestie van de vele druivenstoksoorten en de vele appellations. In de Roussillon worden drie soorten wijn gemaakt. De eerste zijn de Vins Doux Naturels (VDN), gemiddeld 450.000 hl per jaar. Ze zijn zoet want de gisting wordt onderweg gestopt door toevoegen van alcohol ( mutage). Het resultaat is een wijn met ongeveer 100 g restsuiker per liter en 21 graden alcohol. De VDN’s worden in het rood gemaakt van grenache noir (de appellations Banyuls en Maury), en in het wit van macabeu en malvoisie (AOC Rivesaltes). Deze wijnen zijn intens fruitig en worden soms als dusdanig jong gebotteld: men spreekt dan van Vintage, of in het Catalaans van Rimage. Meestal echter worden ze op vat of op grote glazen flessen in volle zon verouderd. Na twee jaar staat er dan voor de rode tuilé, en voor de witte ambré op het etiket, en na vijf jaar hors d’âge. Een wat speciale zoete wijn is de Muscat de Rivesaltes. Hij wordt gemaakt van muscatdruiven en altijd jong gedronken.
De tweede soort zijn de meer gewone droge rode en witte, met de AOC’s Côtes du Roussillon en Côtes du Roussillon Villages en Collioure, samen goed voor 330.000 hl per jaar. De rode worden gemaakt van grenache, carignan, syrah en mourvèdre; de witte van macabeu, malvoisie, marsanne, roussanne, grenache blanc en rolle.
De derde wijnsoort bestaat uit land- en tafelwijn, maar wel met een jaarlijks volume van 900.000 hl.
Al deze wijnen zijn “in beweging”. De zoete Rivesaltes verkoopt heel slecht, op een jaarlijkse productie van 250.000 hl is er altijd een overschot van meer dan 100.000 hl, die moet gestockeerd worden en die de prijzen neerwaarts drukt. De kwaliteit is er niet. Er is nu een Plan Rivesaltes opgezet, waarbij op veroudering wordt aangedrongen, en waarbij de conversie naar droge witte wijn wordt gestimuleerd.
Ook de rode wijnen winnen de laatste jaren aan kwaliteit: de druiven worden, meer dan vroeger, rijper geplukt, en het vocht wordt nog geconcentreerd door langere maceratietijden. Het zuiders geweld wordt dan gecompenseerd door aan het carignangedeelte via koolzuurgisting wat exuberant fruit mee te geven. Daarenboven gaan de betere cuvées nog voor minstens een jaar op vat, voor wat meer structuur. De betere wijnbouwers laten zelfs, zoals in Bordeaux, de malolactische gisting op vat verlopen. Het aandeel van de geurende syrah en van de structurerende mourvèdre stijgt elk jaar.
Ook de Muscat de Rivesaltes is in beweging: er wordt meer en meer droge muscatwijn gemaakt (geschikt voor bij asperges, hoppescheuten en rauw witloof met garnalen).
Bij de jongere generatie wijnbouwers ten slotte is er een algemene beweging naar individualisering: ze stappen uit de anonieme coöperaties en beginnen zelfstandig.
Domaine Sarda-Malet, Chemin de Sainte-Barbe, Perpignan.
Nu vader Malet overleden is, worden de zaken behartigd door moeder Suzy en zoon. Ze zijn gespecialiseerd in het maken van witte wijnen op vat, en dan nog van ongewone druivensoorten zoals viognier, marsanne en roussanne. Ook de rode aanplant werd grondig vernieuwd in het voordeel van syrah en mourvèdre. Het domein ligt vlak bij Perpignan, op oude terrasbeddingen van de Têt, met veel gesteente in de bodem. De gewone Côtes du Roussillon rouge mist wat concentratie en is daarmee wat simpel, maar de Réserve 1995 met 10 maanden vatlagering, voor een derde op jaarlijks vernieuwde eik, is heel mooi gepolijst en rijp, met goed omhulde tannines en volkomen ingebouwd hout. Hij is gemaakt van 40 procent syrah, 30 procent mourvèdre en 30 procent grenache noir. (55 FF ex cave).
De witte wijnen zijn allemaal merkwaardig: een witte Côtes du Roussillon van 40 procent witte grenache, 30 procent macabeu en 20 procent malvasie (29 FF ex cave), schittert door zuivere frisheid. Een luxueuze perceelwijn Terroir Mailloles, gemaakt van gelijke delen roussanne en marsanne en op eiken vaten (half nieuw) vergist, is zeer breed van neus en smaak, met goede doortimmering (78 FF ex cave, Tel. 00-33/468.567.238). Invoer: Franz Tricot in Jumet.
La Casenove, Trouillas
Eigenaar Etienne Montès is een gerenommeerd reportagefotograaf, die na 15 jaar rondzwerven de familiewijngaard (50 ha) vlak bij Perpignan in het plaatsje Trouillas, onder handen heeft genomen. Met zijn Côtes du Roussillon, Cuvée Commandant François Jaubert (100 FF ex cave), werkt hij – in de stijl van Colombo uit de Rhônevallei – met een meerderheid van syrah-wijnstokken die minstens 12 jaar oud zijn, met matige rendementen en geoogst op volle rijpheid. Hij extraheert zoveel mogelijk kleur en tannines. De zoete alcohol van zijn wijn wordt gecompenseerd door een ongewone zuurheid.
De 1995 werd voor 16 maanden gelagerd op gedeeltelijk nieuwe eik. De kleur is deze van compacte inkt, de neus is getekend door de genereuze onderbouw van rijpe syrah en uitbundige zwarte kersenpit. De smaak is helemaal gesloten maar toch aangenaam door het massieve fruit. “A boire dans 10 ans”, zegt Montès, maar het kunnen er evengoed 20 zijn. Een getemde geweldenaar. ( Tel. 00-33/468.216633). Invoer: Wine Partner in Oostende.
Coopérative Le Cellier de Trouillas, avenue du Mas Deu, Trouillas.
Vlak bij het beroemde domein La Casanove van Montès is er ook de coöperatie Le Cellier de Trouillas, waarvan directeur Thierry Cazach, zoon en kleinzoon van wijnbouwers, een merkwaardige ontwikkeling op gang heeft gebracht. Hij is erin geslaagd om meer dan 140 coöperanten (samen goed voor 900 ha en 75.000 hl wijn) tot een ongeziene coördinatie en samenwerking te verleiden: de beste wijnstoksoort op het best geschikte perceel, optimaal oogstmoment en streng gecontroleerde wijnbouwpraktijken. De wijnen van de coöperatie zijn zuiver en klantvriendelijk in prijs. Hij maakt rode Côtes du Roussillon in twee kwaliteiten: de “gewone” is fruitig en simpel aangenaam, met een neus getekend door de macération carbonique, en gemaakt van 40 procent syrah, de rest in gelijke delen carignan, mourvèdre en grenache. Hij maakt er tot wel 200.000 flessen van, die vlot aan de vele toeristen-passanten verkocht worden (17,5 FF ex cave). Een iets betere versie heeft wat meer syrah, met daarbij een jaar houtlagering: een gewoon goede wijn voor aan tafel (26 FF ex cave). Cazach maakt er 60.000 flessen van en ze gaan hoofdzakelijk naar België. Van deze rode wijnen tapt hij, helemaal in het begin van de gisting, wanneer er juist voldoende kleur is, ongeveer 10 procent af voor rosé ( la saignée). Er komt een fruitige maar ook karaktervolle rosé van, met voldoende lengte en concentratie om aan tafel te passen (17,5 FF ex cave, Tel. 00-33/468.534708). Invoer: Jean-Pierre Duyck, huis Verhaeghe in Marcinelle.
Domaine Gauby, Le Faradjal in Calce
Gérard Gauby uit Calce, gelegen 15 km ten westen van Perpignan op de zuidelijke oevers van de Agly, is een van de grote vernieuwers van de AOC Côtes du Roussillon. “Maar het ging niet vanzelf”, vertelt hij. “We hebben met onze wijn van deur tot deur gezeuld. Tot we tijdens een wedstrijd in Parijs volkomen onverwacht met de prijzen gingen lopen. En dat, na tien jaar onverdroten werk en energie.” Zijn domein is 40 ha groot en gelegen op de rots- en steenbeddingen en heuvels van de Agly. Het werk is er niet eenvoudig want deze 40 ha zijn verdeeld over wel 160 verschillende percelen. Gauby is adept van de natuurlijke manier van werken: geen onkruidverdelgers of chemische meststoffen. Hij is ook de kampioen van de lange extractie: cuvée-tijden van twee weken zijn legio. Gauby doet voor de rode de malolactische gisting op vat, en laat de witte zelfs helemaal op vat vergisten. Onder de naam Cuvée des Rocailles maakt hij eenvoudige witte en rode landwijnen (38 FF ex cave), maar produceert evengoed verbluffende viognier-landwijn op niewe eiken vaten. Hij maakt ook de fameuze Cuvée Muntada, van bijna 100 procent syrah, met 14 graden alcohol die volkomen zijn toegedekt door exuberant fruit (140 FF ex cave, Tel. 00-33/468.643519). Al zijn wijnen zijn maanden op voorhand uitverkocht, er is wereldvraag naar. Invoer: Leirens in Wetteren, en Vin et Passion in Brussel.
Domaine Força Réal, route de Thuir, Perpignan
Jean-Paul Henriquès was in zijn vroeger leven président van het Comité Interprofessionnel, maar heeft zich nu tot levensdoel gesteld om de 40 ha wijngaarden rondom het arendsnest Força Real, (nauwelijks 30 km ten oosten van Perpignan, hoog in de vallei van de Têt) te herstellen. De bodem bestaat hoofzakelijk uit leisteen, die de wijn finesse geeft. De vrij hoge ligging van de wijngaarden, van 100 tot 450 m, zorgt voor frisse levendigheid. Hij maakt Côtes du Roussillon Villages in drie verschillende types. De Mas de la Garrigue is een lekkere, soepele, fruitige wijn (22 FF ex cave), de cuvée Força Réal van syrah en mourvèdre heeft uitgesproken karakter (45 FF ex cave), en de Les Hauts de Força Réal, van vooral syrah en met 14 maanden vatlagering op nieuwe eik, is complex, suave en stevig samen (65 FF ex cave, Tel. 00-33/468.850607). Er is ook zeer interessante olijfolie. Invoer: Vinea in Gooik, Cavens in Antwerpen en Vine Devos in Torhout.
Domaine Piquemal, rue Lefranc, Espira de L’Agly
Pierre Piquemal kwam net op het goede moment in het familiedomein: de tijd was rijp voor vernieuwing. Hij stapte uit het anonieme, weinig stimulerende coöperatiecircuit en verkoopt zijn wijnen zelf op fles. Zijn wijngaarden (50 ha met 30 jaar oude wijnstokken) liggen in de vallei van de Agly, vlak bij het stadje Espira de L’Agly, op de geologisch onrustige beddingen van de rivier: niets dan stenen, keien, kalk, graniet en wat zeldzame aarde. In het kader van het Plan Rivesaltes gaat hij vanaf volgend jaar met de grenache blanc over op droge witte wijn in de stijl van Gauby: stevig gestructureerd en op vat vergist.
Hij maakt een frisse landwijn Muscat sec (30 FF) waarvan de 13 graden alcohol niet opvallen, en drie verschillende rode. Zijn “gewone” Côtes du Roussillon 1996 (35 FF) is flink gekleurd met een ruime neus en een ruime smaak, en gemaakt met gelijke delen grenache, syrah, carignan en mourvèdre. De houtgelagerde versie (39 FF) heeft wat meer structuur en ook wat meer compacte kleur. De derde is een excellente Villages met houtlagering: het prijsbeest van de Bacchus 1997-competitie. ( Tel. 00-33/468.385155).
Domaine des Schistes, avenue Lurçat, Estagel
Jacques Sire van het Domaine des Schistes behoort tot de jongere generatie wijnbouwers die het beter willen doen: nauwelijks 10 jaar geleden stapte hij uit het gemakkelijke coöperatiecircuit. Hij verbouwt 45 ha aartsmoeilijke, zongestoofde wijngaarden met niets dan rots en steen in de Agly-vallei. De gemiddelde julitemperatuur is er 25 graden, en minstens één dag op drie waait er een verzengende wind, zodat anti-rotbehandelingen niet nodig zijn.
Hij maakt rode Côtes du Roussillon Villages in twee gedaanten: de Tradition zonder houtlagering, van gelijke delen grenache, syrah en carignan. In 1995 wat dun, maar in 1996 (iets rijper geoogst) is het een suave, fruitige wijn met grote lengte (35 FF ex cave). De tweede rode, Les Terrasses, heeft een jaar houtlagering en wat meer (50 procent) syrah in de blend: de 1995 is intens fruitig met goed omhulde tannines en mooi door het vat gestructureerd.
Te midden van zijn wijngaarden staat nog de destijds verlaten voorouderlijke hoeve die nu wordt opgeknapt: een van de meest idyllische plaatsen van het zuiden, met zuiver water en schaduw van grote vijgenbomen. ( Tel. 00-33/468.291125) Invoer: Chacalli in Antwerpen
Domaine du Mas Crémat, Espira de L’Agly
Wie via een eenzaam slingerend weggetje op de Mas Crémat toekomt, wordt onmiddellijk getroffen door de absolute zwartheid van de bodem. Alles is er leisteen en gedeeltelijk tot zwart leisteenzand geërodeerde steen. Dit bodemtype houdt de warmte vast ( crémat is het Catalaans voor zongestoofd) en het is aan de wijn te proeven. De rode Côtes du Roussillon (34 FF) is mooi gevleesd, vol van kleur en met uiterst smakelijke maar toch presente tannines. Er worden 80.000 flessen van gemaakt, waarvan er 20.000 naar België komen. De eigenaar, Jeannin Mongeard, kwam hier in 1980 toe, rechtstreeks uit Bourgogne, en het is dus niet verwonderlijk dat er ook grote witte wijnen worden gemaakt. De beste is ongetwijfeld de Grenache Blanc Vielles Vignes, een Vin de Pays des Côtes Catalanes (48 FF), vergist op verse eik en daardoor vol structuur en karakter. Zijn landwijn Muscat sec is een juweel van zuiverheid (30 FF), en het geheim van zijn Côtes du Roussillon Blanc is de friszure vermentino in het druivenbestand (27 FF). De rode Côtes du Roussillon, élevé en fûts de chêne (48 FF) behoort zonder twijfel tot de beste van de Roussillon: heel goede, compacte kleur met spanning van de vatlagering en een soepele maar toch stevig gestructureerde smaak. ( Tel. 00-33/468.389206).
Invoer: Vinea in Gooik.
Domaine du Mas Amiel, Maury
Mas Amiel in de gemeente Maury behoort tot de grootste van formaat: 230 ha, waarvan 155 in wijngaarden. Het domein werd 200 jaar geleden door Etienne Amiel met grof gokspel gewonnen van de bisschop van Perpignan. Een secularisatie die meebracht dat het wijnelement aan belangrijkheid won, ten koste van de konijnenkweek.
Vandaag wordt er van bijna 100 procent grenache uitsluitend zoete rode wijn gemaakt onder de appellation Maury, een kleine lokale afsplitsing van de grote VDN-familie. Dit grote bedrijf maakt een goedgestructureerde en compacte Vintage 1996 (60 FF) met 10 maanden vatlagering. Maar het hoofdproduct is een oxidatief verouderde wijn met een jaar lagering op grote glazen dame-jeannes, niet helemaal vol en in volle zon, zodat de oxidatie kan toeslaan. Dan komt er 6, 10 of 15 jaar lagering op reusachtige eiken foeders van 350 hl elk. Na al deze moeite is het oxidatie-effect matig en de wijnen zijn nogal eenvoudig zoet. Ze worden dikwijl, ten onrechte, met tawny port vergeleken. ( Tel. 00-33/468.290102). Invoer: Wilfried Lens in Schilde en Portovino in Adegem.
Domaine de La Rectorie, Banyuls sur Mer
Domaine de La Rectorie in het bevallige Banyuls sur Mer behoort met 30 ha tot de groten van de appellation. Maar de eigenaars, de gebroeders Parcé, zijn vooral groot door hun strikte kwaliteitsopties. Ze willen geen geweldenaars – noch in de droge Collioure, noch in de zoete Banyuls – maar streven naar een evenwicht met een accent op frisheid. Ze ‘kwamen terug’ in het familiedomein in 1985 en stapten onmiddellijk uit de coöperatie. Ze ontdekten vlak bij het strand, diep onder de steil oplopende rotsen, een destijds door de Duitsers gebouwd gangencomplex ter verdediging van de kustlijn. Hier liggen nu hun vaten.
De Collioure-wijnen van La Rectorie (80 FF) hebben een eigen stijl: grote elegantie over alle millesimes, van 1987 tot de meest recente; delicaat doortimmerd met juist hout, en met een volledig geknoopte smaaksequens. Ze ontwikkelen vlug een bourgogne-achtige finesse en behouden deze op fles, zonder sleet voor vele jaren.
Hun zoete Banyuls-wijnen zijn levendig en fruitig, en worden wijnachtig gehouden. De Cuvée Parcé Frères 1996 (70 FF) heeft een aantrekkelijke zoet-zuurbalans zonder spoor van plakkerigheid. Er wordt ook een excellente witte wijn op vat gemaakt van grenache gris (80 FF, Tel. 00-33/468.881345). Invoer: VPS in Brussel en La Cave des Oblats in Luik.
Domaine Cazes, rue Francisco Ferrer, Rivesaltes
De gebroeders Cazes zijn goed voor 800.000 flessen per jaar, van 160 ha wijngaard. André Cazes heeft het niet voor de coöperaties die volgens hem tot misbruik en uitbuiting zouden leiden. Hijzelf steekt veel energie in de productie en promotie van de eenvoudige landwijn Le Credo, gemaakt van gelijke delen cabernet sauvignon en merlot (56 FF). Een bordeaux-achtige, simpele wijn met wat groene vegetale elementen van onrijpe cabernet (wat goed in de markt ligt want makkelijk herkenbaar). Hijzelf gelooft niet (meer) in een langdurige oxidatieve vatlagering voor Rivesaltes: “Met een verlies door verdamping van 5 procent per jaar, blijft er na 20 jaar niet de helft meer over. De lange investering brengt mee dat we dit type van fijn geoxideerde wijn eigenlijk verkopen met verlies.” Toch heeft hij een uiterst verfijnde Rivesaltes 1975 te koop (170 FF). “Een revelatie”, vinden wij. “De wijn die we het slechtst verkopen”, zegt Cazes. ( Tel. 00-33/468.640826). Invoer: De Wingerd in Sint-Gillis-Waas, Exclusivin in Moorsel, Gryson in Drogenbos, Lécluse-Joye in Wijtschate, De Wijnmakelaarsunie in Diepenbeek, Young Charly in Merksem.
Domaine de Rancy, rue Jean Jaurès, Latour de France
Jean-Hubert Verdaguer is een ernstig man, die ongewild aan de basis staat van een grote Rivesaltes-toekomst. Hij opteert voor waarachtige oxidatieve vatrijping zoals bij grote sherry. Drie kelderruimten in het dorp Latour de France, onlangs gepromoveerd tot Village, liggen vol met 500-litervaten van meer dan 100 jaar oud, en allen gevuld. De oudste wijnen zijn van 1969 en 1950, een schat van de voorouders. Gestimuleerd door deze Ali Baba-achtige erfenis, is hij in het fijne, oxidatief verouderde type Rivesaltes gestapt (15 ha wijngaarden in de buurt, bijna allemaal macabeu, geplukt bij 16 tot 17 potentiële graden alcohol).
De jongste is een 4 ans d’âge (48 FF) met 120 g restsuiker per liter en vier jaar vat. De wijn heeft de karakteristieke bleke kleur en een uiterst fijne neus van nootachtige aldehydes, met een karameltoets van de oude vaten: van de klasse van de grote droge olorosos. De gejaarmerkte 1989 valt na de vorige voltreffer wat tegen: minder fijn en zelfs wat zoeterig. Bij navraag blijkt dat hij gerijpt is in jongere vaten, overgenomen van Mas Crémat: voor het grote werk moeten ook de vaten oud zijn.
Hun Ambré 1988 (80 FF) is weer een absolute voltreffer: 125 g restsuiker, volkomen omhuld door fijne oxidatie. Hun legendarische 1950 en 1969 (360 en 215 FF), pas op fles, hebben al het mooie, fijn-vluchtige zuur van stokoude madera of port. De familie Verdaguer maakt topkwaliteit voor meer dan redelijke prijzen. ( Tel. 00-33/468.290347). Invoer: Chacalli Fine Wine Society in Antwerpen.
Herwig Van Hove
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
