Twintig jaar geleden bouwde Pink Floyd “The Wall”. Bij de release van de concert-cd “Is There Anybody Out There? The Wall Live” blikt gitarist David Gilmour terug op de emotioneel bewogen periode waarin de klassieker werd gebaard.

Eerlijk is eerlijk. Eigenlijk had Roger Waters tegenover mij moeten zitten om over 20 jaar The Wall te praten. Hij was immers het grote brein achter de conceptuele kaskraker. Hij heeft zich echter onmogelijk gemaakt als woordvoerder sinds hij in ’84 uit de groep stapte en zijn collega’s een proces aan de broek lapte omdat ze zonder hem als Pink Floyd verdergingen.

Bijgevolg babbel ik met David Gilmour, vandaag de dag een brave huisvader die je, als je hem niet kende, nooit met rock-‘n-roll zou associëren. Hij is voorzichtig in zijn uitspraken. Geen onvertogen woord komt uit de mond van deze diplomaat. Dé antipool van Roger Waters, een chagrijn met het hart op de tong. Geen wonder dat het artistieke huwelijk van dit rare koppel op de klippen liep. Volgens Waters waren er al sinds ’74 enorme botsingen. Na The Dark Side Of The Moon verdween de camaraderie. Op het moment van The Wall waren de relatiestoornissen geëscaleerd. Wat ooit een hechte groep was, brokkelde stilaan af.

De klassiek geworden conceptplaat was het eerste album waarop niet alle Pink Floyd-leden een credit als producer kregen. Drummer Nick Mason zag er geen graten in om een stapje opzij te zetten. Toetsenman Rick Wright stribbelde wél tegen. Zijn bijdrage bleef echter, door persoonlijke problemen, minimaal. Waters kon zijn lethargie niet aanzien en gaf hem de bons. Gek genoeg werd de ontslagen toetsenman op de tournee weer als “huurling” opgevist. Met de typisch Britse stiff upper lip deed iedereen alsof er niets aan de hand was. Naast het podium wisselden de leden nauwelijks een woord. De vroegere vrienden zaten in aparte trailers.

Roger Waters schreef The Wall omdat hij leed onder het koude en onpersoonlijke karakter van stadionconcerten. Hij zag een denkbeeldige muur tussen hem en het publiek. Uit die frustratie vloeide, o ironie, de grootste liveproductie voort die Pink Floyd ooit op poten zette.

Tegen beter weten in rekten Waters en de rest hun samenwerking na die tournee nog met The Final Cut. Megalomane Waters speelde nu pas echt dictatortje en luidde zo de zwanenzang in van de bezetting die het in totaal 15 jaar uitzong. Pink Floyd leefde voort zonder hem, maar werd nooit meer als weleer. Puur artistiek gezien was het vertrek van Waters een spijtige zaak, want de groep mist sindsdien duidelijk zijn diepgang en venijnige zang. Niettemin moet het leedvermaak bij de anderen niet gering geweest zijn toen Waters na het vallen van de Muur in Berlijn The Wall opvoerde met een rist bekende sterren en daarbij lelijk op z’n bek ging.

Gilmour zit er warmpjes in (we hebben rendez-vous in zijn tot studio omgebouwde boot in Hampton, bij Londen), terwijl Waters met wisselend succes solo voortploetert.

The Wall heeft vervreemding en communicatiemoeilijkheden als thema’s. Was het niet cynisch daarover een plaat te maken terwijl het binnen de groep zelf rommelde? Pink Floyd stond zowat op springen.

David Gilmour: Het klopt dat Rick ontslagen werd. Maar voor de rest waren er intern weinig turbulenties. De professionele relatie tussen Roger en mij was goed tijdens The Wall. We discussieerden vaak, ja. Maar dat werkte eigenlijk stimulerend. De echte problemen kwamen later, met de film. Toen gingen we door een hel. Pas nadien zijn we totaal van elkaar vervreemd.

Het is toch raar dat Roger zich altijd veel negatiever heeft uitgelaten over de sfeer waarin The Wall tot stand kwam. Hij maakt zelfs een wat verbitterde indruk als hij erover praat.

We zien het een beetje anders, dat klopt ( lacht). Ik denk niet dat hij verbitterd is door de omstandigheden waarin we The Wall maakten. Het steekt hem dat het als een groepsalbum wordt bestempeld. Hij ziet het graag als zíjn plaat. Hij doet de waarheid geweld aan. Zijn zure oprispingen zijn volgens mij vooral het gevolg van onze beslissing om Pink Floyd verder te zetten nadat hij uit de groep was gestapt.

Was het, gezien Roger The Wall als zíjn project koesterde, moeilijk om twee van jouw songs door te drukken?

Ik heb zelf geen pogingen ondernomen om hem die songs te laten accepteren. Producer Bob Ezrin speelde de rol van bemiddelaar. Hij had naar mijn demo’s geluisterd en er enkele nummers uitgepikt. Hij vroeg aan de anderen van de groep wat ze ervan vonden, en zij waren enthousiast. Roger lag zeker niet dwars. Hij heeft serieuze inspanningen gedaan om er een passende tekst op te schrijven en ze in het geheel te integreren.

Toegegeven, Roger nam het initiatief. Hoewel zijn concept al grondig uitgewerkt was toen hij het aan ons voorstelde, zag ik nog onvolkomenheden. Ik begrijp dus wel waarom hij het als zijn kindje beschouwt, maar ik wil er toch even op wijzen dat ik er alsnog een Pink Floyd-draai aan heb gegeven.

Jouw “Comfortably Numb” groeide uit tot een van de parels van het album en het hoogtepunt van de liveshow.

Het was een dramatisch moment in de show. Het gaf een enorme kick om, hoog boven het publiek en het podium, op de muur die gitaarsolo te spelen. Alsof ik letterlijk even loskwam van de megaproductie die The Wall was.

Na de breuk met Roger heeft het drie jaar geduurd voor je met de anderen weer de draad van Pink Floyd opnam. Twijfelde je er zelf aan of je wel zonder hem verderkon?

Ik had geen twijfels, nee. The Final Cut was een verschrikking geweest. Roger gaf te kennen met de groep te willen kappen. Ik heb hem toen onmiddellijk duidelijk gemaakt dat ik ook zonder hem Pink Floyd-platen zou blijven maken. Ik was vastberaden. Wat niet wegneemt dat A Momentary Lapse Of Reason uiteindelijk een zware klus werd. Er waren best wel ogenblikken waarop ik dacht: “Waar ben ik in godsnaam aan begonnen? Dit krijgen we nooit tot een goed einde.” Je stelt constant vragen. Onzekerheid is niet meer dan menselijk.

Maar jullie zijn sindsdien wel een andere groep geworden?

Daar kan je niet omheen. Roger had een zeer eigen focus. Maar was het vroeger beter? Dat denk ik niet. Ik vind dat wat we sinds we A Momentary Lapse Of Reason gedaan hebben, gerust naast de oude albums kan staan.

Het is alweer een aantal jaren verdacht stil rond de groep.

Ik weet ook niet wat de toekomst zal brengen. Ik leid gewoon m’n eigen leven. Binnenkort zal ik wel weer een plaat opnemen, maar of dat solo of met Pink Floyd zal zijn, kan ik nu nog niet zeggen. Ik heb die knoop nog niet doorgehakt.

Hangt het van het materiaal af? Of dat al dan niet geschikt is voor Pink Floyd?

Toch niet. Gelijk welke goeie songs kunnen aan de basis van een Pink Floyd-plaat liggen. Veel hangt af van de bereidwilligheid van Rick en Nick om hun steentje bij te dragen. Maar dan moet ik hen zien te pushen. Uit zichzelf komen ze niet in beweging. Ik zit nu achter het stuur bij Pink Floyd. Ik neem de beslissingen. Maar mijn leven bestaat niet langer, zoals vroeger, uit de groep alleen. Ik heb al een drukke agenda zonder Pink Floyd.

Jij moet het heft in handen nemen, maar eigenlijk ben je niet zo’n geboren leider als Roger.

Nee, dat is waar. Al was ik vóór Pink Floyd al in een viertal bands de baas. Roger had een natuurlijke autoriteit. Ik moet ook zeggen dat mijn ambitie op dat vlak afneemt met de jaren. Hoe ouder je wordt, hoe minder je je ego wil laten gelden. Het heeft met maturiteit te maken. Er zijn veel belangrijker zaken in het leven dan de behoefte om je te manifesteren en de touwtjes strak in handen te houden. Mijn familie en mijn vrienden zijn momenteel even essentieel als de muziek.

Leven en werk zitten nu meer in balans?

Juist. Ik denk niet meer in carrièretermen. Als je jong en vol vuur bent, streef je naar succes. Daar moet alles voor wijken. Wil je slagen, dan vraagt dat al je energie. Je investeert bijgevolg onvoldoende tijd in je relaties. Je offert je partner en je vrienden op. De meeste mensen – er zijn uitzonderingen – groeien daar uit en verlangen op latere leeftijd naar een betere balans. Op mijn 53ste heb ik niet meer dezelfde drive.

Je hebt ook de financiële ruimte om je ambitie op een lager pitje te laten branden.

Dat is inderdaad een hele goeie reden om niet meer op de barricaden te staan.

Ik vond het onthutsend om te lezen dat jullie bij de start van The Wall op het randje van het bankroet stonden. En dat terwijl jullie net met The Dark Side Of The Moon en Wish You Were Here verkooprecords hadden gebroken. Hoe is dat mogelijk?

Het was onze eigen schuld. Pure domheid. We lieten externen toe om zich over onze centen te ontfermen.

Het eeuwige verhaal.

Yep. We dachten nochtans dat we slim met ons geld omgingen. We hadden alles onder controle, toch? De financiële experts die we hadden aangesteld, knoeiden met onze administratie en de Britse belastingen zaten ons op de hielen. Als we niet op tijd alarm hadden geslagen, zouden we richting faillissement zijn gesneld. We zullen ons maar troosten met de gedachte dat iedereen weleens een flater begaat.

Vind je dat de inhoud van The Wall na al die jaren nog overeind blijft?

Gebrekkige communicatie is nog steeds een brandend actueel en wereldwijd gegeven. Ik vind dat probleem zelfs prangender dan ooit. Andere aspecten van The Wall hebben me nooit echt aangetrokken. Roger worstelde bijvoorbeeld met de kloof die hij tussen hem en het publiek waande. Ik heb dat nooit zo aangevoeld. In mijn ogen hebben de meeste fans ons altijd goed begrepen.

Toen Roger met het idee voor The Wall kwam, was Ricks eerste reactie naar verluidt: “Oh nee, het gaat toch niet wéér over de oorlog en het verlies van zijn vader!”

Ik weet niet waar hij dat haalde. Ik heb geen studie gemaakt van Rogers fixaties, maar in The Dark Side Of The Moon, Animals en Wish You Were Here zie ik toch weinig verwijzingen naar de dood van zijn vader in de oorlog. Roger had veel obsessies, dat wel.

Vind jij obsessie een gezonde inspiratiebron?

Jazeker. Omdat er sterke gevoelens mee gepaard gaan die je in je muziek kan uitdrukken. Precies door het enge standpunt kan de expressie krachtig overkomen. Artiesten zijn vaak onevenwichtig.

Je lijkt me toch een ander soort songsmid. Ik heb de indruk dat je niet zo snel uit woede of uit ongemak schrijft.

Ik zie mezelf in de eerste plaats als een muzikant. Ik kan me meer uiten met mijn gitaar dan met mijn pen. Mijn emoties komen veeleer op een onbewuste manier naar boven in mijn spel.

Wat vind jij de beste Pink Floyd-plaat?

The Dark Side Of The Moon en Wish You Were Here, zowel tekstueel als muzikaal. Ik hou veel van sommige stukken uit The Wall. The Division Bell uit ’94 sla ik ook hoog aan.

Waar staat Pink Floyd voor in jouw ogen?

Voor kwaliteit en kunstzinnigheid.

Jullie zijn perfectionisten, geef maar toe.

Nee, ik heb geen drang naar perfectie. Op elke Pink Floyd-plaat staan fouten. Daarom heeft elk album ook een kloppend hart. Als je alle oneffenheden gladstrijkt, gaat de ziel verloren.

De liveshows zijn niettemin tot in de puntjes uitgekiend. Jullie zijn niet de meest spontane groep ter wereld.

Dat klopt. Onze optredens zijn doordacht. Maar toch kan je, binnen die zorgvuldig opgebouwde structuur, een zekere spontaniteit behouden. In dit computertijdperk is het simpel om bijvoorbeeld de volgorde van de nummers te veranderen. In de periode van The Dark Side Of The Moon en Wish You Were Here zaten we veel meer vast aan het draaiboek en de playlist. We spelen nu eenmaal in grote zalen voor vele mensen. Controle is nodig. Het spelen op zich blijft naturel.

The Wall moet op technisch vlak zowat het grootste huzarenstukje geweest zijn.

Het theaterelement was bijna even belangrijk als de muziek. Het was een moeilijke puzzel, met niets anders te vergelijken, maar net daardoor gaf het ook veel voldoening. Het was veeleisend, maar ik genoot er intens van. Toch zou ik niet mijn leven lang zo’n gigantische show in elkaar willen steken.

Het contrast moet groot geweest zijn toen je een tijd geleden optrad met Paul McCartney in The Cavern, een kleine club in Liverpool.

Dat was geweldig. Great fun. Dat was even de klok terugdraaien. Back to the roots. Het leuke was dat ik me van niks wat hoefde aan te trekken. Gewoon spelen. Na het optreden ging je naar huis met een leeg hoofd. Heerlijk zorgeloos. Je hoefde geen decor te ontwerpen, geen verantwoordelijkheid op je te nemen. Als je in naam van Pink Floyd iets moet ondernemen, sleur je altijd een last mee. Het is aangenaam om je wagon een keer aan iemand anders z’n locomotief te haken. Pas op, ik zou niet heel de tijd in dat soort clubs willen optreden. Paul trouwens ook niet. Het idee om weer van nul te beginnen met een rockgroepje spreekt me niet aan. Een boom groeit omhoog. Die gaat ook niet terug naar zijn wortels.

Praat ik hier dan toch met een ambitieus man?

Ik wil mensen best nog raken met mijn muziek, maar verder reikt mijn doel niet. Ik heb nu andere ambities. Mijn kinderen grootbrengen tot gelukkige mensen bijvoorbeeld.

En wil dat een beetje lukken?

Dat kan ik op dit moment moeilijk zeggen. Maar mijn inzet is in ieder geval groot. Ik vind het een zwaardere taak om een goeie vader te zijn dan een goed muzikant. Heb jij kinderen?

Ja.

Het is fantastisch, hè. Maar niet eenvoudig. Mijn jongste is twee, mijn oudste 23.

Zou je het prettig vinden als ze je voetsporen zouden drukken?

Dat zou me plezieren, ja. Maar als ze ooit de stap tot het professionele muzikantenbestaan zetten, zullen ze het niet onder de markt hebben. Ze zullen in de schaduw van hun beroemde vader staan. Doorzettingsvermogen lijkt me, zeker in hun geval, onontbeerlijk om het te maken.

Welke raad zou je hen meegeven?

Neem een goeie advocaat onder de arm. Volg je hart. Doe wat je wilt doen en laat je niet van je overtuiging afbrengen door iemand met een hoge functie. Frisse ideeën komen van mensen, niet van grote platenfirma’s.

Ondervind je zelf nog hinder van die bemoeizucht?

Constant.

Ik dacht dat je daarvan gespaard zou blijven als je in een succesgroep als Pink Floyd zit.

Nee hoor, platenbonzen weten het altijd beter.

Maar je hoeft niet naar hen te luisteren.

Ik luister braaf tot ze uitgesproken zijn. En dan zeg ik: “Fuck off!”

De rijkelijk geïllustreerde long-box “Is There Anybody Out There? The Wall Live” is nu uit bij EMI. De gewone dubbel-cd verschijnt op 10 april.

Peter Van Dyck