Professor dokter Marleen Temmerman, in 2004 door de lezers van Weekend Knack uitgeroepen tot Vrouw van het jaar, is als gynaecologe verbonden aan het UZ Gent. Ze is ook directeur van het International Center for Reproductive Health (ICRH), een multidisciplinaire groep van artsen en antropologen, sociologen en juristen, die in ontwikkelingslanden ijvert voor de gezondheid van moeder en kind. ICRH spitst zich toe op gezinsplanning, moedersterfte, hiv/aids, seksueel overdraagbare aandoeningen. Dokter Temmerman heeft vele jaren in Afrika gewerkt en werd er onder meer geconfronteerd met problemen die het gevolg zijn van vrouwenbesnijdenis. De geknipte figuur om van te vernemen hoe het er in België mee is gesteld.

Marleen Temmerman : Ik heb er geen idee van of dat half miljoen vrouwen die Waris Dirie vermeldt, juist is. Wat ik wel weet, is dat we steeds vaker zullen te maken hebben met besneden vrouwen. In België is het een vrij recent fenomeen, maar in landen als Italië en Engeland is men er meer mee vertrouwd omdat daar al langer een grote groep vrouwen woont uit landen waar meisjes de type-drie-besnijdenis ondergaan, de infibulatie, de zwaarste vorm van genitale verminking.

Wordt u soms benaderd met de vraag om meisjes te besnijden ?

Toen ik in Afrika werkte, kwam het vaker voor, in België is het mij twee keer gevraagd. Dan benadert men mij om ‘iets kleins’ te doen. Alleen de clitoris wegnemen of de kleine schaamlippen bijvoorbeeld, zodat er iets gebeurd is.

Wij kunnen gemakkelijk zeggen dat het verboden is, maar het is een zeer moeilijke kwestie. Enerzijds zou het beter zijn om als arts een kleine ingreep onder verdoving uit te voeren, dan dat het meisje in handen valt van iemand die niet bepaald voorzichtig en hygiënisch te werk gaat. Maar áls je het doet, werk je mee aan genitale verminking, een gruwelijke traditie die afgeschaft moet worden. Het is een beetje analoog aan maagdenvliesherstellingen bij sommige allochtone meisjes. Je kunt zeggen : “Komaan zeg, is dat nog niet gedaan met dat gezever over maagdelijkheid ?” Maar als ik een meisje tegenover me heb dat wordt uitgehuwelijkt en terug maagd wil worden, dan help ik haar. Er zijn al meer meisjes vermoord omdat ze geen maagd meer waren, hé ? Maar besnijden doe ik nooit.

Komen in uw praktijk ook vrouwen om te worden opengemaakt ?

We zien steeds meer vrouwen die vragen om die ingreep ongedaan te maken. Vaak hebben ze problemen bij het plassen en steeds weerkerende urineweginfecties. Om die te verhelpen, vragen ze om de plasopening een beetje groter te maken, met het uitdrukkelijke verzoek alles verder te laten zoals het is. Maar er zijn ook vrouwen die om opening vragen, zodat ze normaal seksueel contact kunnen hebben. Voor ons, artsen, is dat niet meer dan een technische ingreep, maar voor hen is dat zeer ingrijpend. Beeld je eens in dat je je lichaam niet anders kent met van onderen een heel klein gaatje, dat zelfs geen pink doorlaat. Als je zo’n vrouw opent, heeft ze heel wat psychologische begeleiding nodig.

Is het zoals Waris Dirie zegt : weg is weg ?

Het is telkens anders. Als je het littekenweefsel verwijdert, zit de clitoris er soms ongeschonden onder, soms is die helemaal of gedeeltelijk weg.

Waris Dirie schrijft dat Duitse artsen vrouwen weer dichtnaaien na een bevalling, op verzoek van hun echtgenoot.

Dat heb ik hier ook al gehad. Hoogopgeleide jonge vrouwen, die voor de veiligheid in het ziekenhuis willen bevallen, maar die ook de garantie eisen dat ze het ziekenhuis zullen verlaten zoals ze er zijn binnengekomen. Met andere woorden : dicht. Het is wettelijk verboden, maar ik doe het toch. Ik heb er lang en veel over nagedacht. En ik doe het zeker niet zomaar. Er gaan verschillende gesprekken aan vooraf om na te gaan of er enige druk is buitenaf. Maar als een volwassen en verstandige vrouw zegt : “Ik ben perfect gewend aan dit lichaam, ik voel me er goed in en ik wil zo blijven.” Wie ben ik om daar anders over te beslissen ? Waarom zou ik een vrouw haar gevoel van eigenwaarde niet teruggeven ?

Wat moet er volgens u gebeuren om vrouwenbesnijdenis uit de wereld te bannen ?

Ik geloof heel sterk in de scholing van meisjes, want zij zijn het die kinderen zullen krijgen en opvoeden. Ook dan zal het nog een paar generaties duren om vrouwenbesnijdenis af te schaffen, maar er zullen meer vrouwen komen zoals Waris Dirie en de Egyptische schrijfster en psychiater Nawal El Sadaawi, die in opstand komen tegen die gebruiken. Wij westerlingen, moeten helpen waar we kunnen en luid protesteren tegen álle schendingen van mensenrechten. Vrouwenbesnijdenis zeker, maar er zijn er veel meer. Het Vaticaan en Bush zijn letterlijk verantwoordelijk voor een zeer groot aantal doden. Het condoom verbieden, is weerzinwekkend en wraakroepend. En Bush heeft om te beginnen álle steun aan programma’s in verband met reproductieve gezondheid in ontwikkelingslanden gehalveerd. In Kenia werkt ICRH met Amerikaans geld rond hiv/aids. Om dat geld te krijgen, moeten wij het eens zijn met de wetten die Bush stelt. Zo moesten wij een formulier ondertekenen waarin we verklaren dat onze organisatie zich actief verzet tegen prostitutie. Wij werken voor de gezondheid van prostituees, maar dat mag niet van Bush, dus draait hij de geldkraan dicht. Een ramp.

Tekst Griet Schrauwen