Deze grote schotel (37 cm diameter) komt uit de collectie van mijn grootvader. De tekst lijkt op Grieks. Gaat het om een antieke Byzantijnse schotel?

Na veel opzoekingswerk kunnen we een oordeel vellen over deze prachtige schotel die de indruk geeft zeer oud te zijn. Uit het vroegere Perzië en het Ottomaanse Rijk zijn er koperen schotels, eigenlijk bekkens, bekend met een verwante opbouw. Vooral de gelobde rand is karakteristiek voor dergelijk vaatwerk. Deze koperen schotels zijn doorgaans vrij oud: 12de- tot 14de-eeuws. Soms staat er rond de voorstelling op de spiegel ook een tekst, in Koefisch schrift: een Arabisch sierschrift.

De stijl van deze schotel sluit aan bij die vroege voorbeelden, maar is duidelijk van christelijke inspiratie. Dat is geen probleem, want beide culturen hadden grote christelijke minderheden die onder meer Grieks spraken.

Toch twijfel ik aan de ouderdom van dit sierstuk. In de eerste plaats viel me het moderne lettertype van de tekst op: dit zijn niet de gestileerde letters die we op zo’n antiek object verwachten. Daarna: de achterkant is veel minder fraai afgewerkt dan de voorkant; je merkt duidelijk dat het gaat om een afdruk van een origineel. Dit wijst niet op een antieke manier van werken. Een pottenbakker uit de Middeleeuwen zou de achterkant anders afwerken, met een standring die voldoende stevigheid biedt voor eventueel gebruik. De vele bakfouten bewijzen hoe fragiel de schotel wel is. Dit wijst erop dat het niet om een gangbaar serieproduct gaat, maar om een experiment. En dat is iets waaraan ambachtslui zich zelden waagden. Een pottenbakker die zo’n hoogwaardig product maakte, zou een specimen met zoveel bakfouten vermoedelijk niet willen verkopen. Ten slotte schort er ook iets aan de decoratie: ze is van middeleeuwse inspiratie, maar hoort thuis in het historisme. Daarom besluit ik dat de schotel tussen 1870 en 1900 is gemaakt, geïnspireerd op oude voorbeelden uit Perzië of het Byzantijnse Rijk.

De schotel doet me denken aan het aardewerk van de Franse renaissancekunstenaar Bernard Palissy, dat toen eveneens vaak werd nagebootst. Misschien komt ook dit stuk uit een Frans atelier.

De schotel heeft dus niet de waarde van een middeleeuws kunstwerk, maar is toch kunsthistorisch waardevol. Als een mooi voorbeeld van het historisme, illustreert het hoe de vorige generaties oude kunst herinterpreteerden. Bovendien gaat het niet om een banaal serieproduct, maar om een artisanaal voorwerp. Over enkele jaren zullen dergelijke unica uit de 19de eeuw erg gezocht worden. Vergeet niet dat de vorige eeuw voor de volgende generatie verzamelaars veel ouder zal lijken dan voor ons: in 2010 zal een object uit 1870 eeuwenoud lijken. Voorlopig schatten we de schotel op 25.000 fr. Als we precies wisten uit welk atelier dit voorwerp afkomstig is, dan nam de waarde aanzienlijk toe.

Piet Swimberghe