‘ALLES WAT IK MAAK, HEEFT EEN DUBBELE BODEM’

VORIG JAAR WON ZE DE CULTUURPRIJS VAN DE STAD GENT, HAAR B&B KREEG EEN PLUIM IN ‘THE INDEPENDENT’ EN DEZE WEEK KREEG ZIJ DE HENRY VAN DE VELDE AWARD LOOPBAAN. ONTWERPSTER SOFIE LACHAERT RAAKT DE MENSEN MET HAAR VAAK BREEKBARE CREATIES.

Door An Bogaerts – Portret Diego Franssens

Het zijn heel drukke tijden voor Sofie Lachaert. Niet alleen maakt haar Gentse galerie binnenkort plaats voor een pop-upverblijf Droog For Rent van het Nederlandse designcollectief Droog, ze werkt ook volop aan nieuwe tentoonstellingen in haar galerie in Tielrode. Als winnares van de Henry van de Velde Award Loopbaan mag ze bovendien deelnemen aan een expo in de Lokettenzaal van het Vlaams Parlement, verder bereidt ze de designweek in Milaan (april) voor en ook Interieur Kortrijk (oktober) houdt haar al bezig. Ondertussen verwent ze ook nog eens de gasten in haar bed & breakfast en geeft ze sinds kort les aan de Design Academy in Eindhoven.

“Ik hou heel weinig tijd over op een dag”, zegt de laureate. En als ik naar haar leeftijd vraag, klinkt het heel serieus: “Ik vergeet dat, echt waar, ik ben daar totaal niet mee bezig.” In elk geval komt de kaap van vijftig in zicht, maar dat lijkt haar niet te deren. “Integendeel, ik vind dat ik nu meer energie heb en dat er meer aan het gebeuren is dan toen ik jong was. Als je jong bent, liggen alle opties open en kun je experimenteren want je hebt alle tijd. Naarmate de tijd vordert en de zandloper leegloopt, ga je focussen op dingen die je echt interesseren. Je wordt bewuster van de tijd en gooit alle ballast overboord.”

TOEGEPASTE KUNST

Sofie Lachaert studeerde juweelontwerp /edelsmeedkunst aan de KASKA (Koninklijke Academie voor Schone Kunsten Antwerpen, deeltijds kunstonderwijs). Maar al snel in haar carrière stapte zij af van juwelen en ging zij zich concentreren op fijne voorwerpen, zoals serviesgoed. Nadat ze haar man, kunstschilder Luc d’Hanis, had leren kennen, kwamen er ook grotere objecten bij zoals stoelen, tafels, tapijten of een kleurrijke bakfiets. Het duo ontwerpt niet op aanvraag maar laat zich leiden door de inspiratie van het moment. Dat kan resulteren in een theepot, een suikerkooitje, een houten trapladder of een kapstok. “Toch wil men mij altijd maar als juweelontwerpster catalogiseren. Die studies heb ik gedaan, ja, maar ik heb écht niet zo veel juwelen gemaakt”, zegt Sofie met klem. “Ik ben nogal snel overgegaan naar objecten, omdat je met sieraden minder vrijheid hebt. Een sieraad moet rond de hals passen, het moet de juiste kleur zijn voor de draagster. In mijn objecten kan ik mij totaal laten gaan, daarin voel ik me vrij. Mijn werk kan je het best omschrijven als ’toegepaste kunst’. Alles wat ik maak, is toegepast. Het is geen beeldende kunst, want je kunt de creaties gebruiken. Maar ik stel vast dat dit een moeilijke benaming is. Vandaag moet alles blijkbaar onder de noemer ‘design’ vallen. Maar design is voor mij iets dat geproduceerd wordt, terwijl wij de meeste dingen zelf maken of met de hand laten maken. Wij zijn moeilijk in een vakje te plaatsen en dus vallen we vaak tussen de plooien.” Lachaert heeft het duidelijk moeilijk met de populariteit van de term ‘design’. “Vroeger heette het museum in Gent ‘Museum voor Sierkunst’ – dat vind ik zo’n mooi woord, ‘sierkunst’, zo allesomvattend ook. Maar intussen is dat ook al het Design Museum geworden.”

SCHERVEN VOOR SERGIO

Had Sofie Lachaert het voorbeeld van de vrouwen in haar familie gevolgd, dan was ze nu modeontwerpster geweest. Zowel moeder, grootmoeder als overgrootmoeder waren actief in de modewereld. “Mode vind ik te vluchtig, te extravert. In de mode kom je al gauw terecht in die mallemolen van collecties maken, in de spotlights staan. Terwijl ons werk altijd over stilte gaat, over poëzie, subtiliteit, de liefde voor het detail. De interactie met mensen vind ik belangrijk. Alles wat ik maak, heeft te maken met mensen en relaties.”

Een rode draad in haar werk is duidelijk de gedekte tafel: servies, kommetjes, potjes, kandelaars, kortom alles om het gezellig te maken aan tafel. “Mijn grootvader langs vaders kant had een restaurant. Zijn liefde en respect voor het basisproduct, voor het eten, heb ik zeker meegekregen. Niet alleen respect voor eten trouwens, evengoed voor de belevenis ervan, het delen, het breken van het brood, de totaalervaring. Aan tafel gebeuren heel veel dingen: verzoeningen, aankondigingen…”, Sofie proeft van het chocolaatje dat ze voor ons klaarzette in schijnbaar gebroken kopjes. Het is een voorproefje van een servies dat rond deze tijd door Sergio Herman in Oud Sluis aan de klanten zal worden gepresenteerd. “We gooiden bij wijze van spreken het oude servies van Sergio aan diggelen en met de scherven maakten we een nieuwe set”, vertelt Sofie, die intussen al vijf jaar met de Zeeuwse topchef samenwerkt – sinds hij in de ban geraakte van een zilveren frietvorkje dat Lachaert ooit ontwierp. “Wij respecteren elkaars werk enorm. Ik vind ook dat mijn ontwerpen pas echt àf zijn als Sergio er gerechtjes op serveert.”

MENSEN HERBERGEN

Het was ook Sergio Herman die Sofie wist te overhalen om eind vorig jaar een expositie Tafelgesprekken te organiseren met haar eigen werk. Het is niet haar gewoonte eigen werk te promoten. Zowel op de Gentse locatie, die nu als galerie de deuren sluit, als in de galerie in Tielrode, bieden Luc en Sofie een platform aan beginnende namen in de toegepaste kunst. “Ik wil mensen laten kennismaken met die niche, ik wil tonen hoeveel talent er zit. Ruim zes jaar geleden al exposeerde ik werk van Bram Boo. In die tijd een totaal onbekende naam, nu is hij bekend bij een veel groter publiek.” Lachaert heeft een boontje voor Belgen, geeft ze toe, “omdat hier zo veel potentieel zit. Nederlanders zijn erg goed in het promoten van zichzelf, Belgen zijn op dat gebied heel wat stiller en dat is jammer. Anderzijds vind ik het ook een beetje mijn taak als Belgische galerist om op internationale beurzen Belgisch werk te laten zien.”

De bed & breakfast groeide organisch bij de galerie in Tielrode. Een gastenkamer waar bevriende kunstenaars konden overnachten was er al ruim tien jaar. Enkele jaren geleden ontstond het idee om er ook andere gasten onder te brengen. Maar net als bij ‘design’ is ‘bed & breakfast’ niet de term die de lading dekt. “Het is een verblijfplaats, zoals je vroeger de herberg had. Mensen ‘herbergen’, dat is wat we hier doen. Het maakt het contact met de bezoekers interessanter en we krijgen een nieuwe doelgroep over de vloer. Er komen nu mensen uit Australië en Amerika een weekend op bezoek. Mensen die echt willen ‘pauzeren’. ’s Morgens krijgen ze ontbijt in de galerie en mogen ze alles gebruiken, ze komen heel dicht bij het product. Soms zeggen gasten dat ze in een sprookje zijn terechtkomen, in een verhaal of een boek. Er zijn zelfs gasten die me bij hun vertrek bedanken en zeggen: ‘Ik heb weer hoop’. Dat vind ik ongelofelijk pakkend. Of mensen die me achteraf brieven schrijven over hun ervaring. Via kleine attenties probeer ik hen te overstelpen met schoonheid, met details en respect. Ze krijgen hier de kans om stil te staan bij de dingen. Want alles, àlles wat we maken heeft een dubbele bodem. Over één scherf of over één stuk kun je een heel verhaal schrijven. Niets is zomaar. Heel wat van die verhalen hebben een oorsprong in de beeldende kunst. Luc is van opleiding schilder, ik zilversmid. Wij ontmoeten elkaar in ons werk. Neem bijvoorbeeld de kandelaar met de ring: dat idee komt voort uit de symboliek van de kandelaar in de schilderkunst. In schilderijen staat een kandelaar vaak voor seksualiteit, of voor afscheid. Als je er een ring aan toevoegt – die geef je niet zomaar aan iedereen – is dat een teken dat je iemand graag ziet, het is ook iets dat op een sterfbed wordt doorgegeven. De ring versterkt de symboliek van de kaars. Af en toe komen hier mensen met een ring van een dierbare om hem op zo’n kandelaar te laten smelten.”

VERSTRENGELD

Sofie Lachaert heeft het moeilijk om in het enkelvoud te praten. Ze is gewend om te spreken over ‘ons’ werk en de dingen die ‘wij’ doen. Dat is niet verwonderlijk als je weet dat ze al twintig jaar samenwerkt met haar partner Luc d’Hanis. Maar hij staat niet graag in het spotlicht. Als ik hem vraag of hij niet graag de eer van de Henry van de Velde Award met Sofie zou willen delen, zegt hij voorzichtig “dat dat niet nodig is”. Sofie vindt het wel jammer dat zij alleen op het voetstuk wordt geplaatst. “Vandaag doen we alles onder de noemer Sofie Lachaert & Luc d’Hanis. Insiders weten dat vooral het kleinere, fijnere werk en het servies mijn dada zijn. Op de expo die Design Vlaanderen in het Vlaams Parlement organiseert, zullen wel ons beider namen vermeld staan, dat vind ik ook nodig.”

Op die expo zullen enkele sleutelontwerpen uit Lachaerts carrière bijeengeplaatst worden. Zoals de uitgezaagde munten uit haar beginperiode, de culinaire ontwerpen, de Crossed legs (twee stoelen waarvan de poten verstrengeld zijn), de Anamorphosis (waarbij de afbeelding van een vogel op het bord pas zichtbaar wordt wanneer er een reflecterend voorwerp op wordt geplaatst) en de befaamde suikerkooi voor Droog Design. Voor die suikerkooi, Marcell, lieten Lachaert en d’Hanis zich inspireren door de correspondentie tussen Joseph Cornell en Marcel Duchamp. Deze laatste verheft in het kunstwerk Why Not Sneeze, Rose Sélavy? een alledaags product als suiker tot kunst, door het in een kooi te plaatsen. Lachaert en d’Hanis draaien de rollen weer om en maken van de suikerkooi een gebruiksvoorwerp. Voorzitter van Design Vlaanderen, Johan Valcke, gebruikt een zin uit hun cv om Lachaerts werk te omschrijven: “Met subtiele interventies geven ze alledaagse voorwerpen een nieuwe betekenis en herladen ze met onverwachte schoonheid.” Dit vat hun werk perfect samen, aldus Valcke. “De Henry van de Velde Award voor Loopbaan is dan ook meer dan verdiend. ”

Henry van de Velde Awards & Labels 2011, van 18 januari tot en met 25 februari 2012 in de Lokettenzaal van het Vlaams Parlement. www.designvlaanderen.be

Droog For Rent, verhuurruimte voor workshops, lezingen of ateliers, met ‘hotelkamers’ ingericht door Droog Design naar een concept van Sofie Lachaert. Vanaf februari, Zwartezustersstraat 20, 9000 Gent.

Meer info: www.lachaert.be

‘ONS WERK GAAT OVER STILTE, POËZIE, LIEFDE VOOR HET DETAIL. WAT IK MAAK HEEFT ALTIJD MET MENSEN EN RELATIES TE MAKEN.’

EEN RODE DRAAD IN LACHAERTS WERK IS DE GEDEKTE TAFEL : SERVIES, POTJES, KANDELAARS, KORTOM ALLES OM HET GEZELLIG TE MAKEN AAN TAFEL.

‘IN ONZE HERBERG KRIJGEN GASTEN DE KANS OM STIL TE STAAN BIJ DE DINGEN. IK OVERSTELP ZE MET ATTENTIES EN SCHOONHEID.’