Watertrappelen: fietstocht door Oost-Duitsland, met de Elbe als stille gids

Met de e-bike langs de Elbe

Dat slow travel niet per se traag hoeft te gaan, leren we tijdens een fietstocht op elektrische fietsen in de prachtige natuur van Oost-Duitsland. Met de Elbe als leidraad raak je nooit de weg kwijt in deze regio die barst van de cultuur.

“Jullie weten dat die route nogal saai is? Ze is heel vlak, zie je, weinig uitdagend.” Duitsers blijken erg slecht te zijn in het aanprijzen van hun eigen streek. Dat we de komende week de Elbe zullen afreizen per fiets lijkt de man uit Dresden niet goed te begrijpen. Dan blijven we toch beter in de stad, knipoogt hij. Hier is volgens hem meer te beleven. De Duitse fietsersbond lijkt het alvast helemaal niet met hem eens. Al jarenlang roept die de Elberadweg uit tot de mooiste fietsroute van het land.

Een groep fietsers raast voorbij aan de overkant van de Elbe. Net als wij volgen ze de weg van maar liefst 1270 kilometer die de rivierbron in het Tsjechische Reuzengebergte verbindt met de zeemonding in het Duitse Cuxhaven. Haar naam zou de Elbe te danken hebben aan de elfen en feeën die je in de ochtendmist langs het water zou kunnen waarnemen, tenzij je genoegen neemt met het feit dat ‘albia’ in het Oud-Germaans gewoon ‘rivier’ betekende. Met de e-bike verkennen we een week lang een stuk van de route, goed voor zo’n 220 kilometer langs de rivieroever.

Starten doen we dus in Dresden, de hoofdstad van de deelstaat Saksen, waar ook de bloedlijn van ons koningshuis zijn oorsprong vindt. We ontsnappen uit het oude centrum naar de bruisende Neustadt. Het is hier dat de leuke eet- en winkelzaken, bars en indrukwekkende streetart zich verstoppen tussen de DDR-architectuur. ” Eine andere Welt ist möglich!”, schreeuwt een slogan in graffiti. We strijken dus plichtsbewust neer op een van de vele terrassen waar je ook vegetarische gerechten terugvindt in plaats van de klassieke Duitse vleeskeuken.

Niet alleen is Dresden de plek waar de melkchocoladereep, tandpasta in tubes en de dochter van Poetin ter wereld kwamen, de stad is vooral bekend van de bombardementen die ze onderging tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het merendeel van de historische binnenstad werd verwoest, waardoor er in Neustadt gek genoeg meer originele gebouwen staan dan in Altstadt. Vanaf de jaren negentig werd die laatste deels heropgebouwd in de originele stijl. Ook de voormalige sigarettenfabriek Yenidze werd zo in al haar oriëntaalse glorie gerestaureerd. Vandaag herbergt het architecturale buitenbeentje onder meer een restaurant met uitzicht op de stad. Het is die eclectische atmosfeer die Dresden tot een bestemming maakt waar we enkele dagen zouden kunnen verblijven. Maar die tijd hebben we niet, dus slaan we onze cocktail met Pampelmusenlikör achterover en trekken we richting het hotel.

‘Haar naam zou de Elbe te danken hebben aan de elfen en feeën die je in de ochtendmist langs het water zou kunnen waarnemen’

Fietsetiquette

We zoeven ’s ochtends met onze elektrische fiets langs de waterkant. Het is opvallend stil. Aangezien onze eerste etappe richting Meißen slechts een dertigtal kilometers telt, stoppen we even langs de rivier om enkele foto’s te nemen. “Ga toch aan de kant, verdammt!” roept een Duitser plots, aangezien onze fietsen het pad blokkeren. De nodige fietsetiquette wordt ons meteen onverbiddelijk opgelegd. In ons beste Duits verontschuldigen we ons en vervolgen we onze weg. Bij het binnenrijden van de stad worden we muzikaal begeleid door de porseleinen klokken van de Onze-Lieve-Vrouwekerk. In het jaar 1710 werd hier immers de oudste porseleinfabriek van Europa opgericht. Tot op vandaag mag je ettelijke honderden of duizenden euro’s neertellen om een van hun creaties mee naar huis te nemen.

Liever spenderen we ons geld aan een glas lokale wijn. Naast de Elberadweg loopt er met de Sächsische Weinstraße namelijk nog een interessante route langs de rivier. 55 kilometer lang duiken er verschillende wijngaarden op aan de flanken van de Elbe, waar dankzij een semicontinentaal klimaat zo’n 410 hectare wordt ingepalmd door wijnbouw. We proeven de specialiteit van de regio: goldriesling, een kruising tussen riesling en de Franse druif malingre die leidt tot een droge, lichte en fruitige witte wijn. Aan de andere gasten op het terras te zien, gaat het vloeibare goud vlotjes binnen.

Er hangt een mist over het water en het kasteel van Meißen wanneer we ons opmaken voor onze volgende rit. Toch zijn er nergens elfen te bespeuren. Na een tweetal uur komt de zon achter de wolken tevoorschijn en die gidst ons naar het dorpje Diesbar-Seußlitz, waar de wijnroute op zijn einde loopt. Met Zwiebelkuchen en een glas goldriesling in de hand zoeken we een plekje op een gezellig terras op.

Na een totale rit van 27,5 kilometer bereiken we Riesa, een stad die bekendstaat om haar staalproductie. Een middeleeuws klooster deelt de skyline met een grote fabriek. Er komt geen rook uit de schouwen, zondagen zijn heilig. We kuieren in de middagzon richting de binnenstad, waar net een stadsfeest aan de gang is. Op verschillende straathoeken doemt steeds hetzelfde type gebouw op dat we ook in de rand van Dresden al hadden opgemerkt. Na de Tweede Wereldoorlog was er in verschillende Duitse steden een groot tekort aan woningen, waardoor de DDR vanaf de jaren zeventig begon in te zetten op zogenaamde WBS 70-appartementsblokken. Het grootschalige project moest ervoor zorgen dat elke bewoner tegen 1990 een eigen woonst had. Vandaag zijn de appartementen van om en bij de zestig vierkante meter een stuk minder populair en worden ze vaak samengevoegd, maar de blokken bepalen nog steeds het gezicht van Oost-Duitsland.

Duivengekir

De Elberadweg leidt ons de velden in, aangezien de rivierzijde vanaf hier gemarkeerd staat als overstromingsgebied. We houden halt in Weßnig, waar een verlaten kerk in 2003 tot de eerste Radfahrerkirche, of fietserskerk, van Duitsland werd omgedoopt. We vragen er vergiffenis voor de turbostand van onze e-bikes, die we vandaag misschien al iets te vaak hebben opgezet onder het mom van tegenwind.

De talrijke groene pijltjes langs de weg loodsen ons moeiteloos Torgau binnen, waar we onze fietsen parkeren op een uitzichtpunt langs het water. Het is een historische plek waar het stadje graag mee uitpakt, aangezien hier op 25 april 1945 de legers van de Amerikanen en de sovjets elkaar voor het eerst de hand schudden. Met een zelfgeschilderde Amerikaanse vlag had ene luitenant Robertson uit de torens van Schloss Hartenfels aangegeven dat de Duitsers verdreven waren, wat vandaag herinnerd wordt als Elbe Day. Verschillende bakkerijen verkopen er nog steeds zogenaamde Amerikanerkuchen, zoete eierkoeken die naar verluidt verder niets met deze historische gebeurtenis te maken hebben. Uit een van de torens van het kasteel weerklinkt gekir van duiven. Net als in het Rathaus van het charmante renaissancestadje onderhouden duivenmelkers de vogels er sinds eeuwen. Alleen lijkt niemand nog goed te weten waarom.

Onze langste etappe telt zo’n zeventig kilometer, en net die dag besluit de wind om tegen te werken. Gelukkig hebben we de batterij van onze fiets goed opgeladen waardoor we alsnog moeiteloos door het binnenland fietsen langs de grasdijken die werden aangelegd naast de Elbe. We vliegen door het vlakke landschap, vergezeld door ettelijke roof- en kraanvogels. Net voor we met een veerboot de rivier oversteken rijden we de deelstaat Saksen-Anhalt binnen. Twee Duitsers wachten eveneens aan de kade. Ook zij fietsen vandaag naar Wittenberg, om vervolgens nog zo’n zeshonderd kilometer richting de Oost-Duitse kust te rijden. We geven hun geen ongelijk. Langs de rivier en te midden van de velden lijk je immers alle tijd van de wereld te hebben.

Rode voordeur

De middag en avond spenderen we in Wittenberg, waar Maarten Luther in de zestiende eeuw de lijnen uitzette voor het lutheranisme. Vandaag is nog slechts twaalf procent van de bewoners protestants, weet een lokale leraar ons te vertellen. Toch is de voormalige monnik niet uit het straatbeeld weg te slaan. Op de binnenplaats van het Lutherhaus staat een standbeeld van Luthers echtgenote Katharina von Bora, die op 26-jarige leeftijd in het huwelijksbootje stapte met de professor theologie. Dat was voor die tijd al eerder oud. Daarom wrijven vandaag jaarlijks talloze toeristen over haar ring in de hoop om op latere leeftijd de liefde van hun leven te vinden. Het juweel blinkt opvallend meer dan de rest van het standbeeld.

Het laatste stuk van onze reis fietsen we in een rechte lijn door de bossen en langs de rivier tot in Dessau. De Elberoute leidt ons tot aan de rode voordeur van het Bauhaus, de school waar Walter Gropius en de zijnen een nieuwe generatie architecten en productontwerpers de moderniteit in loodsten. In het gebouw ontdek je de ronduit vernieuwende architectuur waarmee de Duitser in de jaren twintig voor een revolutie binnen de designwereld zorgde. De meubels die onder meer Marcel Breuer en Ludwig Mies van der Rohe er ontwierpen vind je sinds twee jaar terug in een apart museum in het centrum van de stad, waaronder een origineel prototype van Mies van der Rohes iconische Barcelona-stoel. Het Bauhaus vormt meteen de finishlijn van onze rivierreis. Gropius’ witte reflecterende ontwerp is nog geen laagje glans verloren. “De geest is als een parachute: hij kan alleen functioneren als hij open is”, liet de architect ooit optekenen over zijn vooruitstrevende ideeën.

We zijn er zeker van dat hij die oneliner bedacht tijdens een inspirerend tochtje langs de Elbe.