Rode vos verdringt poolvos, met dank aan zwerfvuil

De poolvos ziet zijn leefgebied in het hooggebergte van Noorwegen versnipperd worden door de aanleg van wegen. Bovendien krijgt hij te maken met concurrentie van de rode vos uit lager gelegen gebied. Die vindt steeds vaker de weg naar de bergen en het zwerfvuil langs de wegen.

‘Meer hutten, meer toerisme en meer autoverkeer betekenen meer zwerfvuil en meer roadkill. Voor de rode vos, de kraai en andere aaseters betekent dat meer verleidelijk voedsel’, zegt Lars Rød-Eriksen van NINA, het Noorse Instituut voor Natuuronderzoek.

In zijn doctoraatswerk aan de Noorse Universiteit voor Wetenschap en Technologie onderzocht Rød-Eriksen de invloed van de komst van snelwegen bij Dovre, Saltfjellet en Hardangervidda op dieren in het wild.

Wegen betekenen eten

‘We ontdekten dat de rode vos de weg gebruikt om er eten te vinden, maar ook om zichzelf gemakkelijk te verplaatsen van de ene naar de andere plek. Zeker tijdens de winter zijn wegen gemakkelijker begaanbaar dan ondergesneeuwde bossen en velden’, zegt hij.

‘Door de sporen in de sneeuw te volgen en met camera’s konden we documenteren dat het aantal rode vossen toeneemt naarmate men dichter bij de weg komt. Hoe meer zwerfvuil en voedselresten ze kunnen vinden, hoe groter hun aanwezigheid in het gebied.’

De onderzoeker merkt op dat dit patroon bij poolvossen net tegenovergesteld is. ‘Veel afval betekent juist weinig poolvossen. We ontdekten dat de poolvos niet de neiging heeft om dicht bij de weg te komen. Dat komt waarschijnlijk niet omdat zij zich niet aangetrokken voelen tot de weg, maar wel omdat de rode vos daar aanwezig is, wat de poolvos juist op afstand houdt.’

De kraai als gids

Kleine knaagdieren zijn het geliefde hapje van de poolvos, maar in geval van nood is het dier niet kieskeurig en gaat het ook over op afval en voedselresten. De concurrentie met de rode vos kan hij echter niet aan. ‘De rode vos is groter en domineert. Er zijn ook voorbeelden van rode vossen die poolvossen hebben gedood. Door de verbeterde toegang tot voedsel kan de rode vos zich nu comfortabel vestigen in de hoge berggebieden. Vooral in de late winter is de zoektocht naar voedsel immers intens’, zegt Rød-Eriksen.

De kraai is zowel een concurrent als een nuttige hulp voor de vos. Vaak zijn kraaien de eersten die iets lekkers ontdekken, maar vossen letten op en gebruiken de kraaien om hen te begeleiden naar waar het eten is.

‘De rode vos heeft al eerder in de bergen geleefd, maar is toch een invasieve soort die het natuurlijke evenwicht van het alpiene ecosysteem kan ontwrichten als hij zich er permanent vestigt. En net dat lijkt hij nu te gaan doen. De poolvos is een bedreigde soort, en het ziet ernaar uit dat ook andere soorten niet goed zullen gedijen met de komst van de rode vos. Dat is bijvoorbeeld zo voor de patrijs, die op de grond nestelt. Als verschillende soorten bedreigd worden, spreken we over een cascade-effect’, zegt Rød-Eriksen.

Een wet op afval?

Meer wegen en de toename van verkeer betekent ook meer roadkill, dierenslachtoffers op de weg. Rød-Eriksen denkt dat het gemakkelijker wordt om het afvalprobleem aan te pakken dan de roadkill.

‘Campagnes kunnen mensen bewust maken van de impact van het weggooien van afval en het achterlaten van voedselresten in de natuur. De meeste mensen hebben er wellicht geen idee van hoe negatief de impact van afval is op dieren in het wild.’ Volgens de onderzoeker is er veel mogelijk door de invoering van striktere wetgeving op afval in Noorwegen.