Op vakantie in eigen hoofd: dertien romans die je laten reizen in de tijd

Het geweldige aan boeken is dat ze je niet alleen in het hoofd van andere mensen laten kijken, ze transporteren je ook naar andere plaatsen. En soms zelfs naar andere tijden. Omdat de ontwikkeling van een tijdreismachine nog even op zich laat wachten, tippen wij hier dertien romans die laten reizen in de tijd.

De prehistorie

Wij kunnen het dan wel over verschillende rassen hebben, maar de realiteit is dat er vandaag op deze planeet maar één mensenras rondloopt: Homo sapiens. Maar zo’n 30.000 jaar geleden deelden we het Europese continent met Neanderthalers, en in De stam van de holebeer door Jean M. Auel noemen ze ons Platkoppen. Bij een aardbeving verliest de vijfjarige Ayla haar ouders, en als ze gewond geraakt na een achtervolging door een holenbeer, wordt ze opgenomen in De Stam, een gemeenschap van Neanderthalers. Auel deed zo veel mogelijk research en gebruikte vooral haar fantasie om de wereld van 30.000 jaar geleden op te roepen, en bedacht genoeg materiaal rond Ayla voor zes dikke turven. Fijn voor wie een paar weken in de prehistorie wil doorbrengen.

Ook uitstekend: als je het Engels machtig bent, dan moet je zeker ook The Inheritors van William Golding (die van Lord of the Flies) lezen. Hij schetst daarin Neanderthalers als een spirituele, zachte soort die de snelle verandering waar de gesofisticeerde maar gewelddadige homo sapiens voor zorgde niet kon bolwerken. Je vraagt je na het lezen van zijn boek af of de juiste mensensoort het wel gehaald heeft.

Rome onder keizer Nero

Egypte, Griekenland, de Middeleeuwen of de Renaissance, er lijkt geen tijdperk te zijn waar de Duitse auteur Phillip Vandenberg nog geen thriller over geschreven heeft. In De Pompejische voorspelling volgen we de vrijgelaten slaaf Aphrodisius van Pompeji naar Rome, op zoek naar de dader van een aantal moorden. Hij ontdekt een document waarin voorspeld wordt dat er catastrofale dingen staan te gebeuren in Pompeji. Een lezer op een populaire boekenverkoopsite klaagde dat er op pagina 100 nog maar één moord gepleegd was, toch wat magertjes voor een thriller, en ook dat Vandenberg zich verloren had in te veel beschrijvingen van het dagelijkse leven in de oude Rome. Laat dat nu net zijn waar tijdreizigers het meest in geïnteresseerd zijn.

De instorting van het Romeinse Rijk

Jan Van Aken is de koning van de Nederlandstalige historische roman, en in De Afvallige duikt hij de vierde eeuw in. Keizer Julianus Apostata besluit dat het wel genoeg geweest is met die christenen. Hij wil terug naar de oorspronkelijke Romeinse goden. Eigen Goden Eerst, dus, en daarom neemt ze een deel van de rechten die ze hadden af. Als hij in 363 ten strijde trekt tegen de Perzen voor de stad Ctesiphon, kost een welgemikte pijl de afvallige keizer het leven. Pas op het einde van 600 pagina’s leer je wie er achter de aanslag zit, en ondertussen heb je ettelijke uren rondgezworven in zuidoost Europa, tijdens de instorting van het Romeinse Rijk.

Noorwegen, 993.

Neen, ze hadden geen horens op hun helmen, en er waren er niet veel die Hägär heetten. Dat weet de Noorse auteur Bjorn Andreas Bull-Hansen, want hij deed voor zijn Jomsviking-reeks eindeloos veel onderzoek naar de legendarische Vikingcultuur. In het eerste boek uit de reeks, De Viking, wordt de 12-jarige Torstein meegenomen als slaaf door de mannen die zijn vader brutraal vermoord hebben. Hij ontsnapt, en gaat op zoek naar zijn broer op de Orkney Eilanden. Er staan hem – uiteraard – grote en vooral ook bloederige avonturen te wachten.

Cordoba, 950

De Kopiïst van Hanny Alders leidt een vrij kabbelend leven in de Zuid-Spaanse stad. Hij kopieert documenten en boeken, en verwacht samen met zijn vrouw een eerste baby. Maar dan krijgt hij een document in handen dat hem op onderzoek doet uitgaan, waardoor hij zich in nesten werkt en zijn geliefden in gevaar brengt. Alders slaagt erin om de wondere wereld van de 10e eeuwse stad waar moslims, joden en christenen samen leefden zo te schetsen dat je je daar waant.

Engeland, 1123

Het gaat niet goed met steenhouwer Tom Builder. Hij heeft honger en als zijn vrouw sterft bij de geboorte van zijn kind, laat hij de baby bij haar graf achter. Als hij even later spijt heeft, is de baby al verdwenen, naar het schijnt richting een klooster. Tom denkt dat het kind daar prima verzorgd wordt, en vindt eindelijk werk bij de Earl Of Shiring. Door de ogen van Toms nazaten, steenhouwers, architecten en edellieden volgen we in Pilaren van de Aarde de bouw van een kathedraal in het fictieve stadje Kingsbridge. Dat is een stuk boeiender dan het klinkt, en het boek werd een geweldig succes. Follet schreef nog twee vervolgboeken, eentje dat zich 150 jaar later afspeelt, en dan eentje in de Elizabethaanse Tijd.

De Kinderkruistocht van 1212

Men zegt wel eens dat het gevaarlijk is om boeken die je als kind of tiener graag gelezen hebt opnieuw te lezen, omdat het tot teleurstelling kan leiden, maar doe het toch maar met Kruistocht in Spijkerbroek van Thea Beckman. De zestienjarige Dolf heeft in een boek iets gelezen over een riddertornooi en biedt zich aan als vrijwilliger voor een experiment met een teletijdsmachine, om daar eens een kijkje te kunnen gaan nemen. Hij zoeft inderdaad – in spijkerbroek – terug naar de 13e eeuw, maar komt in het Duitse Speyer terecht, waar hij zich aansluit bij een net voorbijwandelende Kinderkruistocht onder leiding van de herdersjongen Nicolaas. Of je nu 12 of 52 bent, het boek blijft gewoonweg goed.

video480YouTubeKruistocht in spijkerbroek (Trailer NL) 2006360https://www.youtube.com/1.0344GeschiedenisBeleven

Het hof van de Tudors, circa 1550

Het is er eentje waarbij je je moet concentreren, Wolf Hall door Hilary Mantell, maar het is absoluut de moeite waard. Thomas Cromwell is een van de meest verguisde figuren in de Britse geschiedenis, maar Mantell schetst een alternatief beeld van de arme jongen die uiteindelijk de rechterhand van Hendrik de achtste zou worden. Mantells boek is niet alleen een pageturner maar ook een literair meesterwerk dat tonnen prijzen won en honderduizenden exemplaren verkocht. In Wolf Hall ontdekken we hoe Cromwell erin slaagt om Henry van zijn eerste echtgenote Catharina te lozen zodat hij met Anne Boleyn kan trouwen, waardoor de Britse christenen zich ook van Rome afkeerden en de Anglicaanse Kerk ontstond. Er zijn ondertussen twee opvolgers geschreven. Het boek Henry, en De Spiegel en het Licht.

Fan van Mantell? Ze schreef ook een vierdelige reeks over de Franse revolutie, Een veiliger oord.

Schotland, 1743 (en ook een beetje 1946)

Het is misschien geen Grote Literatuur, maar met De reiziger van Diana Gabaldon sla je als tijdreiziger wel een dubbele slag. Je begint in de voetsporen van Claire Randall in 1946, terwijl ze in Schotland bekomt van haar harde werk als verpleegster tijdens de Tweede Wereldoorlog. Tijdens een bezoekje aan een prehistorisch monument valt ze door een tijdsportaal en komt terecht in 1743, als er in de Highlands stevig gevochten wordt tussen Schotten en Engelsen. Haar medische kennis helpt haar

Geboeid door Claire en Jamie? Er zijn ondertussen 8 delen verschenen, waarbij de Frasers de oceaan oversteken en in de Amerikaanse Onafhankelijksheidsoorlog terechtkomen. Nogal wat daarvan zijn ook verfilmd als Outlander.

https://www.youtube.com/user/SonyPicsHomeEntUKOUTLANDER – Season 1 Trailer270https://www.youtube.com/video1.0360https://i.ytimg.com/vi/PFFKjptRr7Y/hqdefault.jpg480YouTube480Sony Pictures at Home UK

Texas, 1836

Als een groep Comanche de pioniersfamilie Parker overvalt, nemen ze de kinderen en kleinkinderen van Granny Sallie Parker mee. Alhoewel ze daarvoor veel sympathie had voor de oorspronkelijke inwoners van haar streek, slaat die nu om in haat. In De Overgave van Arthur Japin volgen we haar op een jarenlange zoektocht, en horen haar verhaal samen met Quanah, een Comanche-leider die bij haar langskomt omdat hij met haar over zijn moeder – en haar kleinkind – wil praten. Een Nederlander die een stukje gruwelijke Amerikaanse gescheidenis weet te vatten is een uitzonderlijk ding, en het boek grijpt naar de keel. Je zal Granny niet snel vergeten.

Noord-Engeland, eind 19e eeuw

Als domineesdochter Margeret Hale met haar ouders van het lieflijke Zuid-Engelse naar het industriële Milton (een pseudoniem voor Manchester) verhuist ondergaat ze een ware cultuurschok. De arbeiders die in de katoenfabrieken werken lijden een ellendig en straatarm leven. Als er stakingen en rellen uitbreken, krijgt de felle Margaret het aan de stok met industrieel John Thronton. Maar nadat ze hem verdedigt tijdens een aanval van zijn arbeiders, vraagt hij haar ten huwelijk, naar eigen zeggen omdat hij haar echt graag ziet. Zij weigert. Noord en Zuid van Elisabeth Gaskell is een interessante mix, alsof iemand Charles Dickens, Jane Austen en een Brönte-zuster in de mixer deed en alles door elkaar klutste. Een onderschatte Britse klassieker die je een sociaal geweten wil schoppen, gaf Gaskell zelf toe.

Congo, 1959

De Prices zijn een devote Amerikaanse missionarisfamilie die eind jaren vijftig naar Kilanga in Belgisch Congo trekken, met de bedoeling om zoveel mogelijk zieltjes te winnen. Door de ogen van de vier dochters van het gezin zien we in De Gifhouten Bijbel het dagelijkse leven maar ook de politieke turbulentie net voor en tijdens de onafhankelijkheid van Congo. Deze schitterende roman werd een wereldwijde bestseller, maar wordt in België weinig gelezen.