Natuurgebied Sundarbans waar tijgers en dolfijnen leven, wordt bedreigd door gif

Chemische vervuiling in de Sundarbans in Bangladesh, het grootste mangrovebos ter wereld, bedreigt duizenden diersoorten. Het laatste incident vond vorige maand plaats, toen een vrachtschip met kolen zonk.

Herhaaldelijke ongelukken leidden ertoe dat giftig materiaal zoals zwavel, koolwaterstoffen, magnesium, kalium, arseen, lood, kwik, nikkel, vanadium, beryllium, barium, cadmium, chroom, selenium en radium in het water terechtkwamen. Daardoor stierf plankton, een organisme dat essentieel is voor het zeeleven in de mangrovebossen.

Uit wetenschappelijke studies blijkt dat de plotselinge vermindering van de planktonpopulatie de volledige voedselketen in de Sundarbans kan aantasten in de nabije toekomst. Het leven in de rivieren en bossen zou daardoor ernstig aangetast worden.

De Sundarbans, een Unesco-natuurerfgoed, huisvesten onder meer vissende katten, luipaardkatten, makaken, junglekatten, vliegende vossen, schubdieren, zaagvissen, zilverkarpers, Gangesdolfijnen, padden en boomkikkers. Het gebied telt meer dan 260 vogelsoorten, waaronder de zwartkapijsvogel, Indische witte ibis, waterhoentjes, waterfazanten, zwarte wouwen, Brahmaanse wouwen en moerasfrankolijnen.

Vrachtschip

In april zonk een vrachtschip met kolen diep in de bossen, die ook bekend staan als het thuis van de bedreigde Bengaalse tijger. Die ramp leidde tot woede bij milieuactivisten. Zij willen de biodiversiteit in de Sundarbans, die ongeveer 10.000 vierkante kilometer beslaan bij de Golf van Bengalen in Bangladesh, beschermen. Er bestaat wel milieuwetgeving, maar die wordt grotendeels genegeerd door beleidsmakers, stellen zij.

Critici zeggen dat invloedrijke zakenmensen, gesteund door politici, liever investeren in industrie op goedkope grond rondom de bossen dichtbij zee. Vanuit die locaties is het eenvoudig om substanties te transporteren die milieuschade kunnen veroorzaken.

Irrawaddydolfijn

Duikers van de Bengalese autoriteiten hebben het in april gezonken schip getraceerd op ruim 9 meter diepte, maar waren nog niet in staat het te bergen.

Het is het derde schip dat in minder dan twee jaar kapseist in de ecologisch gevoelige regio. Het dodelijkste ongeluk gebeurde op 9 december 2014. Een olietanker botste toen met een vrachtschip, waarbij 350.000 liter ruwe olie in de rivier Shela liep, waar zeldzame soorten zoals de Bengaalse tijger en de Irrawaddydolfijn voorkomen.

In mei 2017 zonk een vrachtschip met 500 ton kunstmest in de rivier Bhola in de Sundarbans. In oktober van datzelfde jaar zonk een schip met kolen in de smalle, meanderende rivier Pashur.

Onherstelbare schade

Elke keer als giftige substanties in de rivieren terechtkomen, komt de overheid met een verklaring waarin gesteld wordt dat de kolen “een veilig niveau zwavel en kwik” bevatten, de stoffen die milieuactivisten de meeste zorgen baren.

Sharif Jamil, secretaris van Bangladesh Poribesh Andolon (BAPA), zegt dat de overheid in één geval klakkeloos de verklaring van de transporteur overnam over het kwik- en zwavelgehalte. “Een onware en onwetenschappelijke verklaring, die door de regering is overgenomen in rapporten en haar geloofwaardigheid ernstig aantast. Het is voor iedereen duidelijk dat bij dergelijke ongelukken giftige zware metalen vrijkomen in de Sundarbans, en dat die onherstelbare schade aanrichten in dit unieke ecosysteem”, zegt hij.

Hoewel kolen minder schadelijk zijn dan ruwe olie, kent de commerciële scheepvaartroute door de Sundarbans een lange geschiedenis van rampen.

Catastrofaal

Abdullah Harun, docent milieuwetenschappen aan de Universiteit van Khulna, zegt dat deze ongelukken catastrofaal zijn voor de wilde dieren in de Sundarbans. “Uit laboratoriumtesten is gebleken dat veel dode dieren hoge niveaus giftige stoffen bevatten. Dat gold ook voor watermonsters. Het meest alarmerend is het verlies van diversiteit in fytoplankton en zoöplankton. Zij spelen allebei een sleutelrol in de voedselketen in deze omgeving.”

Harun vreest dat vervuilde Sundari-zaden bijvoorbeeld niet zullen ontkiemen. Mangrovebossen bestaan uit Sundaribomen. Met name de olieramp uit 2014 heeft grote schade aangericht, zegt hij. “Het leven in het water zal daardoor afnemen en op lange termijn gevolgen hebben. Soorten zijn daardoor minder in staat zich voort te planten, habitat gaat verloren en organen raken beschadigd.”

Tijdelijk vaarverbod

Uit een onderzoek naar vislarven bleek dat er voor 2014 6000 te vinden waren in een liter water uit de rivieren van de Sundarbans. Na de ramp waren dat er nog ongeveer 2500 in dezelfde hoeveelheid water. “Dan hebben we het nog maar over één soort.”

Na het laatste ongeluk volgde van overheidswege een verbod op vrachtvervoer via de nauwe kanalen van de rivier Pashur. Maar de angst bestaat dat dat slechts een tijdelijke maatregel is, zoals dat ook in het verleden het geval was.

Steenkoolcentrale Rampal

Recentelijk marcheerden honderden activisten naar het mangrovebos in Bagerhat om te protesteren tegen de bouw van een kolengestookte elektriciteitscentrale vlakbij de Sundarbans, bij Rampal. Ze eisen stillegging van de bouw van de centrale.

Activisten maken zich ook zorgen over de snelle industrialisering in de omgeving van de Sundarbans. Volgens het departement voor Milieu (DoE) zijn er 190 commerciële en industriële fabrieken actief binnen een afstand van 10 kilometer van de bossen. Daarvan zouden er 24 gevaarlijk dicht bij het natuurgebied staan, en de bodem, het water en de lucht vervuilen.

Uit statistieken van de havenautoriteit van Mongla blijkt dat het scheepvaartverkeer in de Sundarbans in de afgelopen zeven jaar met 236 procent is gegroeid. Dat betekent dat de reguliere vervuiling door de schepen, die er ook is als er geen rampen plaatsvinden, ook steeds meer impact krijgt op de gezondheid van de mangrovebossen.