Mauritshuis toont de achterkant van wereldberoemde schilderijen

Verso 6 The-Anatomy-Lesson_VM-Verso-F4A8792_300dpi © Mauritshuis, Den Haag

Redactie Knack

10-06-2016, 10:35 Bijgewerkt op: 04-12-2020, 17:07

Van 9 juni tot en met 4 september is in het Mauritshuis in Den Haag de tentoonstelling Vik Muniz: Verso te zien. Een expositie die het publiek niet de voorkant toont, maar een exacte replica van de achterzijde van wereldberoemde schilderijen zoals Da Vinci’s Mona Lisa, Starry Night van Van Gogh en Meisje met de parel van Vermeer.

De tentoonstelling toont een overzicht van Muniz zijn serie Verso’s aangevuld met vijf speciaal voor deze tentoonstelling gemaakte werken gebaseerd op de collectie van het Mauritshuis: Johannes Vermeer ’s Meisje met de parel en Gezicht op Delft, Het puttertjevan Carel Fabritius, De anatomische les van dr. Nicolaes Tulp van Rembrandt en het Gezicht op het eiland Itamaracá in Brazilië van Frans Post. Met dit laatste kunstwerk vestigt Muniz de aandacht op zijn eigen identiteit als Braziliaan en zijn associaties met Johan Maurits van Nassau-Siegen, de oorspronkelijke eigenaar van het Mauritshuis, gouverneur van Nederlands Brazilië van 1637-1644, en opdrachtgever van het schilderij van Post.

Verso’s

Vik Muniz is in 2002 begonnen met het fotograferen van achterkanten van schilderijen. In zijn boek Reflex (2005) beschreef hij zijn ambitie om deze foto’s op ware grootte op te blazen en tentoon te stellen. In 2008 maakte hij zijn eerste nauwkeurige kopieën van de achterkanten van belangrijke schilderijen als 3D-objecten: reproducties die perfect nabootsten wat normaal gesproken tegen de muur hangt. Hij doopte deze werken: Verso’s.

Voor Muniz is de achterkant van ieder schilderij iets heel individueels dat de geschiedenis van het object laat zien door middel van gaten, ijzerwaar, etiketten en andere merken die in de loop van de tijd zijn opgebracht. De achterkant van een schilderij verandert door de jaren heen: iedere eigenaar voegt er iets aan toe en elke behandeling laat zijn sporen na. Het laat de materialen zien waarvan het werk is vervaardigd – zoals spieraam, doek of paneel – maar ook de lijst en de bescherming die is aangebracht om het veilig op zaal te kunnen hangen. Bovendien is het een kant die doorgaans alleen zichtbaar is voor museummedewerkers. Deze intieme kant van beroemde meesterwerken wil Muniz met de bezoekers delen.

Zoektocht naar perfectie

Het produceren van de Verso’s laat zich het beste omschrijven als een eindeloze, bijna obsessieve, zoektocht. Het is een bewonderingswaardig proces dat Vik Muniz samen met een team van deskundigen doet, met name specialisten Tony Pinotti en Barry Frier spelen een hoofdrol. In hun streven naar perfectie brengt de zoektocht naar de juiste materialen hen over de hele wereld. Ze experimenteren met verouderingsprocessen van de bedoeking en labels. Handschriften worden meesterlijk gekopieerd. De lijsten zo nodig met de hand uit hout gesneden. Elk krasje exact nagemaakt.

Naast de vijftien Verso’s is er in de tentoonstelling veel aandacht voor het complexe productieproces. Een speciale gratis multi media tour geeft toelichting bij elke tentoongestelde Verso. In vitrines liggen voorbeelden van voorstudies van labels, nagemaakte (halve) stempels en proefmonsters van doeken die gedaan zijn om tot de perfecte veroudering te komen. Ook worden er verschillende GoPro video’s getoond die de zoektocht en productie van de Verso’s van het Mauritshuis in beeld brengen.

Vik Muniz

Vik Muniz is een wereldberoemde kunstenaar die in New York en Rio de Janeiro werkt. Zijn werk is opgenomen in collecties van toonaangevende musea als MOMA in New York, National Gallery of Art in Washington DC en Tate in Londen. Muniz begon zijn carrière als beeldhouwer, maar raakte gedurende de tijd steeds meer geïnteresseerd in het fotografisch presenteren van zijn werk. Van materialen als suiker, draad, diamanten, chocoladesiroop en vuilnis maakt Muniz gedurfde, ironische en veelal misleidende kunstwerken. Zijn film ‘Waste Land’ won meerdere prijzen in 2010. De film volgt Muniz die terugkeert naar zijn geboortestad Rio de Janeiro en daar een samenwerking start met de vuilnisplukkers van de grootste afvalberg ter wereld Jardim Gramacho.