De Azoren: het Atlantische hart

Ergens halfweg de grote plas liggen ze: de negen eilandjes van de Azoren. Hun glansrol in het weerbericht even niet meegerekend, hielden ze zich lang opvallend stil. Tot nu. Vastbesloten beginnen de Azorianen toeristisch uit te halen. En als eilandengroep zónder Bountystranden is dat niet evident. Vijf Azorische karaktertrekken op een rijtje.

De Azoren. Het is een naam die azuurblauwe hemelen oproept. Nóg blauwere wateren. Witter dan witte stranden. Een hondstrouwe zon. Gniffelende dolfijnen op aaiafstand. Dat van die dolfijnen, is waar. Maar de rest dus niet. Geen witte zandstranden. Geen helblauwe wateren. En al zeker geen volhardende zon.

Deze archipel moet het hebben van meerwaardereizigers. Van fans van de vier natuurelementen, elk in hun meest rauwe versie. Dit is een bestemming voor wandelgrage fijnproevers van fauna en flora.

1. De Vlaamsche eilanden

De eerste inwoners van de eilanden waren Vlamingen. Het was een kapitein van de toenmalige Portugese prins die de negen vulkanische eilandjes ontdekte in 1427. Waarop Portugal prompt in het bevriende Vlaanderen inwoners ging rekruteren voor de pas ontdekte eilanden. Met als lokaas: zilver, naar hartenlust te ontginnen.

En zo gebeurde het dat de eerste inwoners van de Azoren Vlamingen waren en dat tot de zeventiende eeuw over de Vlaamsche eilanden gesproken werd. Ook al bleven de Azoren altijd Portugees.

Toch zijn die Vlaamse roots zonder meer zichtbaar. In de opvallende windmolens bijvoorbeeld, vooral op het eiland Faial. Net als in de plaats- en familienamen die hier en daar nog Vlaams klinken. En oh ja: geen adertje zilver was er te vinden, maar daar kregen de moedige kolonisten pas later weet van.

2. He’s gonna dive

Lang haalden de Azorianen een niet onaardig deel van hun inkomsten uit de walvissenjacht. Die gebeurde op onversneden heldhaftige wijze: in kleine roeibootjes die rond de kolos peddelden en enkele dapperen die onophoudelijk welgemikte harpoenen uitwierpen.

Sinds de walvissenjacht in 1984 verboden werd, dienen de dieren het eiland uitsluitend nog als toeristische attractie. Weinig plekken op deze aardbol waar zoveel soorten walvissen en dolfijnen zwemmen als rond de Azoren. Met kleine boten kun je hier tot dicht bij de dieren varen.

3. Hyperactieve vulkanen

Een bijna net iets te perfecte vulkaan om geloofwaardig te zijn. Dat is Pico op het gelijknamige eiland. Met zijn 2351 meter is hij het hoogste punt van de Azoren, én van het moederland Portugal. Fotogeniek is Pico vooral dankzij dat trouwe wolkje dat zich teder rond de bergpiek drapeert.

De Azoren zijn vulkanische eilanden en het is bijna onmogelijk om dat ook maar één seconde uit het oog te verliezen. Omdat ze op een breuklijn liggen tussen Amerika en Europa, liggen de Azoren bezaaid met bijzonder ‘popelende’ vulkanen. De eilandengroep heeft tot op vandaag dan ook nogal wat lava mogen slikken.

De positieve keerzijde van de medaille: het vulkanische spoor door de Azoren is bijzonder mooi. Met rotsen die kunstig uitgehold werden door de krachtige zee bijvoorbeeld. Of de kleurenvariaties van smaragd tot emerald in de grotten, de designlook van de zwarte lavasteen die hier als bouwmateriaal wordt gebruikt, de diepblauwe kratermeren en de vruchtbare bodem die er voor zorgt dat de eilanden altijd groen zijn.

4. Wind (genoeg) in de zeilen

Oceaanreizigers kennen de Azoren al langer. De eilandengroep is immers dé tussenstop voor wie zeilend de Grote Oversteek waagt tussen Europa en de Verenigde Staten. Dat maakt de jachthaven van Horta op het eiland Faial tot de kleurrijkste ter wereld. En dan nog niet eens alleen vanwege het bonte zeilgezelschap dat hier samenkomt, ook dankzij de tekeningen op de kade.

De bemanning van elk schip dat hier vertrekt, schildert een soort persoonlijke vlag op de stenen, elk naar eigen creatief inzicht en vermogen. Weer en wind zorgen voor een vrij korte levensduur, maar de galerie wordt dan ook constant vernieuwd.

Samen met de zeilers vertrokken vorige eeuw ook veel inwoners definitief richting Verenigde Staten en Canada. In Toronto alleen al leven zo’n anderhalf miljoen uitgeweken Azorianen. Veel jongeren blijven ook op het Portugese vasteland hangen, waar ze gaan studeren.

5. één dag, vier seizoenen

België een wisselvallig klimaat? Dan ken je de grillen van de Azoren nog niet. Als boutade zeggen de Azorianen het graag en luid: hier beleef je vier seizoenen op één dag. Niet alleen chronologisch, ook geografisch laten de schakeringen zich overigens gelden: op het ene eiland zomerweer, herfst op het eiland ernaast. Extreem zijn de temperaturen dan wel nooit: zachte winters en lauwe zomers, nooit warmer dan 25 graden.

De uiteenlopende weersomstandigheden weerspiegelen zich in de al even gevarieerde gewassen die hier gekweekt worden: thee (de enige theeplantage in Europa) en ananas op São Miguel, olijven en bananen op Terceira, wijn op Pico en koffie op São Jorge.

En die verscheidenheid is meteen ook tekenend voor de manier waarop je als toerist de Azoren ervaart. De archipel is bijzonder moeilijk te vatten en te snappen. De aanblik van de eilandengroep combineert Schotse woeste hoogten met felkleurige mediterrane accenten, Cubaanse stadsgezichten en Noorse fjordenlandschappen. En net die eigenzinnige lappendeken maakt van de Azoren een best wel boeiende bestemming voor, bij voorkeur, al even eigenzinnige reizigers.

Guinevere Claeys in Knack Weekend