De subliminal-hype op Youtube: ‘Ik weet niet wat voor magie dit is, maar het werkt’

Slanker, mooier en slimmer worden in letterlijk één klik? Honderdduizenden Youtube-kijkers beweren dat dit kan met zogenaamde subliminals of video’s met subliminale boodschappen. ‘Het enige wat je moet doen, is weten wat je wil, klikken en beluisteren’, vertelt Youtuber Ella.

De controverse rond subliminale boodschappen vloeit voort uit het beruchte bioscoop-experiment van James Vicary. Eind jaren zestig maakte de Amerikaanse marketeer bekend dat de verkoop van cola en popcorn drastisch steeg nadat hij het publiek blootstelde aan subliminale projecties als ‘Drink Coca-Cola’ en ‘Eat popcorn’. Hoewel Vicary veel later toegaf dat hij gelogen had, sloeg het hele land in paniek. Media, marketeers en ministers waren bezorgd, maar ook gefascineerd door de manipulatieve krachten van die boodschappen.

Waar vroeger collectief voor werd gevreesd, is vandaag opnieuw een hype waar miljoenen Youtube-kijkers dagelijks op klikken. Honderden Youtube-kanalen geven een nieuw elan aan subliminale boodschappen. Deze subliminal-kanalen maken video’s die claimen dat je alles kunt bereiken wat je wil, en dat in één enkele klik. Hoe werkt het dan precies?

Als muziek in de oren

Ella Le, op Youtube beter bekend als Creamy Subliminals legt het uit: ‘Positieve affirmaties zijn the way to go. In afslankvideo’s zeg ik dan “ik ben dun”, of “ik eet graag gezond”, en bewerk deze samen met leuke popmuziek. Negatieve woorden als ‘neen’ en ‘niet’ vermijd ik, anders zijn het geen positieve affirmaties. Maar die zinnen moeten zeer stilletjes ingelezen worden, je mag ze als luisteraar bijna niet horen of begrijpen.’

De subliminal-maker claimt dat je onderbewustzijn na een tijd overtuigd zou worden dat je slank bent. ‘Maar omdat je eigenlijk niet slank bent, zal je onbewust proberen dat idee te verwezenlijken’, beweert ze. Thijs Verwijmeren, sociaal psycholoog aan de Radboud University, definieert het een tikkeltje anders: ‘Je legt iemand een subliminaal idee voor dat onbewust door de luisteraar wordt opgenomen. Het is cruciaal dat de subliminale stimuli onder je waarnemingsgrens blijven. Als het je doel is om af te vallen, zal je je misschien later onbewust herinneren om minder of gezonder te eten.’

Het verrast me hoe weinig vragen er gesteld worden over wetenschappelijke bewijzen.

‘De video’s zijn gratis en binnen handbereik. Het enige wat je moet doen, is weten wat je wil, klikken en beluisteren’, vertelt Ella Le verder. Het klinkt veel te mooi om waar te zijn. Benaderen de kijkers dit soort video’s met een gezonde dosis scepsis? ‘Het verrast me hoe weinig vragen er gesteld worden over wetenschappelijke bewijzen. In de commentaarsectie vragen mensen weleens hoe het precies werkt, maar daar blijft het dan bij’, zegt Ella. ‘Iedereen is nieuwsgierig. Ik zag dit soort video’s vaak in mijn aanbevelingen, en besloot het een kans te geven.’

Ondertussen beweert Ella frappante veranderingen ondergaan te hebben, door subliminals te integreren in haar playlist: ‘Ik had als doel om een mooiere huid en lange wimpers te krijgen, en het is me gelukt. Maar het werkt zeker niet bij iedereen. Je moet je daar met veel toewijding mee bezighouden om zoiets te bereiken, en je moet het vooral heel graag willen’, waarschuwt ze.

Terra Incognita

Dat laatste is volgens sociaal psycholoog Verwijmeren van cruciaal belang om resultaten te halen. ‘Subliminale boodschappen hebben zeker hun werking, maar het is afhankelijk van de motivatie van de persoon’, vertelt hij. De onderzoeker doet al jaren studies naar de effecten van subliminale boodschappen. ‘Als je bijvoorbeeld dorst hebt, wordt je veel sneller beïnvloed door subliminale reclames met drank, dan wanneer je niet dorstig bent.’

Maar die boodschappen zouden van zo’n zwakke kracht zijn, dat het effect ervan meestal maar een aantal minuutjes voelbaar is. ‘Tenzij het gekoppeld is aan een motivatie, want dan wordt een gevoel geactiveerd, en dat betekent dat het langer kan blijven.’

Je moet ontzettend aandachtig en bewust zijn om het te merken. Dan nog draag je die effecten niet eens lang mee

Ook Filip van Opstal, wetenschapper aan de Universiteit van Amsterdam deed onderzoek naar de effecten van subliminale stimuli op het gedrag: ‘Ik kan enkel spreken over strikte labo-situaties. Je moet ontzettend aandachtig en bewust zijn om het te merken. Dan nog draag je die effecten niet eens lang mee.’

‘Er is zeer weinig onderzoek gedaan naar het langetermijneffect van subliminale boodschappen’, beaamt Verwijmeren. ‘Maar het lijkt me dat hoe meer je eraan wordt blootgesteld, hoe langer het effect zal blijven.’

Die langetermijneffecten zijn voorlopig nog terra incognita in de wetenschap. Het langst gemeten effect komt uit een onderzoek van de Yale School of Public Health. Zij ontdekten dat ouderen die een tijdlang werden blootgesteld aan positieve visuele boodschappen een verbeterde fysieke werking vertoonden. Die effecten hielden zelfs enkele weken aan. ‘Nogmaals, dit gebeurt in zeer gecontroleerde omgevingen’, benadrukt Van Opstal.

Placebo-effect

Hoe verklaren talloze kijkers dan dat Youtube-subliminals echt werken? ‘Neem nu het voorbeeld van subliminale afslankvideo’s, de meeste kijkers zijn op voorhand al gemotiveerd om af te vallen. Als je bijvoorbeeld later wordt herinnerd aan het doel, dan heeft dat misschien wel een effect’, vertelt Verwijmeren.

Een jaar geleden ontdekte Diana C. de community op Youtube, en nu zweert ze bij subliminals. ‘Eerst was ik sceptisch. Maar omdat het me geen moeite zou kosten, besloot ik elke dag drie verschillende video’s te beluisteren om aspecten van mijn fysiek te veranderen en goed te scoren op school. Ik weet niet wat voor magie dit is, maar het heeft gewerkt.’ Diana is een van de duizenden die claimt wonderlijke resultaten behaald te hebben.

‘Het probleem met deze claims is dat ze anekdotisch zijn. De kijkers reageren dat het succesvol is en de rest volgt mee’, zegt Verwijmeren. Bovendien zou dat tegenstrijdig zijn met zijn onderzoeken. ‘Vanaf het moment dat de persoon op de hoogte is dat er subliminale berichten zijn, valt het effect weg. De mensen op Youtube zijn op de hoogte, aangezien ze het zelf opzoeken. Het zou dan eigenlijk niet mogen werken. Waarschijnlijk ligt de werking meer aan hun motivatie.’

Ik krijg soms verzoeken van mensen die hun DNA of etniciteit willen veranderen, wat waanzinnig en vooral zeer bedroevend is.

Subliminal-maker Ella Le vertelt hoe kijkers soms ook absurde, onrealistische verzoeken hebben. ‘Het aanbod aan subliminal-kanalen op Youtube breidt uit, het soort subliminals dus ook. Ik krijg soms verzoeken van mensen die hun DNA of etniciteit willen veranderen, wat waanzinnig en vooral zeer bedroevend is. Het choqueert me wat ik soms tegenkom.’

Zo worden video’s die claimen kanker te genezen, tienduizenden keren bekeken. In de comment-section vertellen een aantal kijkers hoe hun tumor dankzij de subliminals op wonderbaarlijke manier zijn genezen. Verwijmeren vergelijkt het met een soort alternatieve geneeskunde. ‘Het lijkt meer op wishful thinking of een soort placebo-effect. Als je er echt in gelooft dat het jou op een positieve manier verandert, kan het geen kwaad. Maar wees voorzichtig en kritisch als je denkt dat je er kanker mee gaat genezen’, waarschuwt de onderzoeker.

Als je er echt in gelooft dat het jou op een positieve manier verandert, kan het geen kwaad. Wees voorzichtig en kritisch als je denkt dat je er kanker mee gaat genezen

Ella houdt vol dat de community zeer positief is en mensen bij elkaar brengt, ondanks de onrealistische verzoeken. ‘Mensen die geloven dat je geest veel meer potentieel heeft dan je denkt, komen hier samen. Iedereen staat open voor elkaar en er is geen plek voor vooroordelen’, aldus Ella Le.

Benieuwd naar de hype? Probeer het zelf uit met de onderstaande video.

480Miss Subliminals270https://www.youtube.com/video480https://www.youtube.com/channel/UCZTHTcQCJgqrbW77_r3UgAw3601.0YouTube