Afvalvrije mode: zeven zero waste textielhelden van morgen

Afvalvrije pioniers verduurzamen de mode van morgen. Dat wil de organisatie What Design Can Do in de bloemetjes zetten.

Met maar liefst 85 zijn ze, de genomineerden van de No waste design challenge. De stichting What Design Can Do, een platform van disruptieve denkers en ontwerpers in Amsterdam, is de trekker van de ontwerpwedstrijd en zal midden juli de winnaars bekendmaken. Dankzij een partnerschap met de IKEA Foundation maken zij kans op 10.000 euro aan prijzengeld.

No waste oftewel een allergie voor afval is een duurzaamheidsadagium dat intussen voor alle sectoren opgaat. Uit de niet bepaald korte shortlist van What Design Can Do selecteren wij alvast de textielhelden van morgen.

ANOHI/The Only Textile (Japan)

Beeld je een textielfabriek in. Honderden, duizenden arbeidsters aan een weefgetouw of naaimachine. Stuk voor stuk doen ze steeds dezelfde handeling. Honderden stofjes hebben ze dagelijks in hun handen. Niet elk stukje textiel komt uiteindelijk terecht in jouw nieuw T-shirt. Textielfabrieken genereren veel afval, in de vorm van overschotten, restproducten, testsamples of fout gestikte items.

Daarmee wil het Japanse textielcollectief Anohi aan de slag. Hun droom? Alle textielresten in fabrieken opgebruiken. Dat doen ze niet zomaar: ze maken gebruik van een eigen techniek, die ze Needle Punching gedoopt hebben (vrij te vertalen als: boksen met een naald). Met die “boksnaalden” kunnen ze resten aan elkaar binden zonder dat ze daarvoor een warmtebron of extra water nodig hebben. En het allerbelangrijkste: het creëert geen afval. Fabrieksresten die normaal in de verbrandingsoven zouden verdwijnen, wat dubbel nefast is voor de voetafdruk van zo’n lapje stof, herwaardeert ontwerper Yumiko Kosugi. Door materialen met elkaar te combineren die je normaal niet zou matchen, is zo’n creatie plots veel meer waard. En zo, hoopt Kosugi, zullen er in de nabije toekomst nooit meer stofresten verloren gaan.

Forest Wool (Nederland)

De winter is nog lang niet in aantocht, maar ook bij kwakkelweer op weinig zonnige zomerdagen blijft een wollen dekentje optimaal gezelschap in de zetel. Helaas: het proces om wol te verkrijgen en te verwerken blijkt vaak helemaal niet zo duurzaam of diervriendelijk. Er komen heel wat chemicaliën, pesticiden en soms zelfs een heuse foltering voor de schapen aan te pas, in de vorm van “mulesing” : daarbij snijden (voornamelijk Australische) boeren een stuk huid rond het achterwerk van de schapen weg om parasieten te voorkomen.

Enter Forest Wool, oftewel een veganistische (en dus diervriendelijke) variant van wol op basis van dennennaalden. Hier mag je “no waste” vrij letterlijk nemen: dennennaalden worden, door de houtindustrie althans, gewoon als afval aanzien. Alleen al in de EU kappen we jaarlijks 600 miljoen dennenbomen, zocht de uit Rusland afkomstige Rotterdamse ontwerpster Tamara Orjola uit. Een tiende tot bijna een derde van het totale gewicht van zo’n boom bestaat uit “waardeloze” naalden. Door ze in te zetten als alternatieve grondstof en er een wollige structuur aan te geven, heeft de textielindustrie minder nood aan “echte” wol of andere schadelijke (grond)stoffen om kleren van te maken. Al is Orjola de eerste om toe te geven dat we eigenlijk al meer dan genoeg kleren hebben.

Golden Feathers (India)

Wie fan is van wollen dekentjes, houdt allicht ook van zachte veertjes die we in onze hoofdkussens en dekbedden terugvinden. Maar ook over dons horen we de slechtste verhalen. Hoewel het erg warmte-isolerend is, worden veel ganzen er nog steeds levend voor geplukt. De activist in mij wil protesteren (en haar donsdeken snel-snel controleren) en opperen dat je veren toch gewoon op straat kan vinden, zoals we als kind deden.

Op straat is de Indiase Rajan Bhatnagar niet gaan zoeken. In de slagerij daarentegen, daar heb je veren in overvloed. Dus legde zijn organisatie Mudita & Radhesh Pvt Ltd. een heuse verzameling kippenveren aan. Daar kan je veel meer mee dan enkel kussens en dekbedden vullen: de organisatie maakt pulp van deze veren en ook daar kan je, jawel, wol van maken. Geen veganistische wol deze keer, maar wel wol van een grondstof die de slagers anders zouden weggooien. Het project biedt bovendien werkgelegenheid aan ruim tweehonderd ambachtsvrouwen in de Indiase deelstaat Rajasthan. Zij verweven de wol tot bijvoorbeeld quilts en jassen. Het sociale aspect van duurzaamheid, dat in deze No Waste Design Challenge minder prioritair is, krijgt hierdoor extra aandacht. De vrouwen maken deel uit van kwetsbare minderheidsgroepen. Door hen waardevolle jobs aan te bieden, versterkt Mudita & Radhesh hun gemeenschap.

Hack Your Closet (Zweden)

Je eigen kleerkast hacken klinkt zo futuristisch dat het eerder iets lijkt voor de ethische programmeurs onder ons.Er zit echter meer dan enkel toekomstmuziek in de digitalisering van de mode-industrie. Data worden steeds belangrijker – zo vertrouwen steeds meer luxemerken op artificiële intelligentie en geeft zelfs Zalando in zijn duurzaamheidsstrategie aan dat het steeds meer “duurzaamheidsdata” wil bijhouden en inzetten ‘om de markt de juiste richting uit te duwen’ . Hoewel je je daar privacygewijs vragen bij kan stellen, kan je er ook handig gebruik van maken en zo eigenhandig de markt de juiste richting uit te duwen.

De Scandinavische whizzkids Lisa Gautier en Mikaela Larsell Ayesa (al zijn het eerder fashionista’s zoals jij en ik) van Hack Your Closet hebben een abonnementsservice bedacht, die niet enkel in Zweden maar ook in Frankrijk en binnenkort (dromen ze) misschien wel in heel Europa beschikbaar is. Ze bepalen wat jouw stijl is op basis van een initieel vrij korte vragenlijst en sturen je een garderobe op maat van het seizoen op met de post. Maandelijks huur je zo vier tot vijf kledingstukken, die je weer terugstuurt (voor een nieuwe gelukkige) als je volgende pakketje onderweg is.

De abonnementsformule wil de overstock waar de meeste retailers vol van liggen vermijden. Nieuwe kleding komt er hoe dan ook niet bij aan te pas. De stock waarvan sprake, die als het niet verkocht geraakt ook “deadstock” genoemd wordt, vormt de basis van je garderobe op maat: kledij die anders pakweg in een outlethoekje of in de afvalbak zou verdwijnen, krijgt een volwaardig nieuw leven. Dat vullen de kleerkasthackers aan met tweedehands crème. Zo hopen ze het aantal keer dat een kledingstuk gedragen wordt te verhogen van nul keer (in het geval van deadstock) tot gemiddeld zesennegentig keer.

Algaeing (Israël) en Fabulous Fungi (Nederland)

Het verfproces van kleren is het meest vervuilende onderdeel van de textielsector, blijkt uit cijfers van Quantis uit 2017. Kijk er documentaires als River Blue of Green Warriors maar op na: de verkleuring van rivieren in productielanden is regelmatig de kleur die op dat moment “in de mode” is.

Een oplossing vinden we in de natuur. Zo heeft de Israëlische organisatie Algalife een duurzame verftechniek ontwikkeld op basis van algen, Algaeing. Die groeien ze in een volledig circulair systeem, waarbij er geen vervuiling optreedt en 80 procent van het water hergebruikt wordt. Een heuse winst als je weet dat er per kilogram conventioneel geverfde stof 88 tot 125 liter water verspild en bovendien sterk vervuild wordt.

Zeewier niet je ding? (Onterecht, uiteraard.) Dan kan je ook kiezen voor kledij geverfd met Fabulous Fungi. Paddenstoelen staan al langer bekend als mirakelgrondstof binnen onder meer de textiel- en bouwsector. Zo zagen we eerder zowel isolatiemateriaal als leer van mycelium de revue passeren. Wat we nog niet wisten, is dat je uit diezelfde paddenstoeldraden kleuren kan puren. Dat groeit de Nederlandse ontwerpster Ilse Kremer op voedselresten of, om dicht bij de algen van zonet te blijven, in de omgeving van riet.

Clothing Loop (Nederland)

Gluren bij de buren: je zal misschien al gemerkt hebben dat Nederland duidelijk koploper is in deze ontwerpwedstrijd. Weinig verwonderlijk, gezien de thuisbasis van de organisator. Maar om te zeggen dat het aantal Nederlandse genomineerden onterecht is, is een brug te ver. Zo is Clothing Loop een op en top Hollandse uitvinding die perfect ook zowel in jouw straat als in een laan of steegje aan de andere kant van de wereld gekopieerd kan worden.

De loop is een lokaal deelplatform voor kleren. Een persoonlijke variant op Vinted, zo kan je het zien: je hebt een zak gevuld met preloved kledingstukken (in goede staat, dat spreekt voor zich) en die geef je door aan je buren. Natuurlijk is het de bedoeling dat je er ook zelf iets insteekt of uithaalt. Zo kan een collectieve kleerkast jouw buurt doorreizen en anderen gelukkig maken. Noord-Amsterdam is alvast fan – en te denken dat ze daar meteen een coronaproof pilootproject moesten uitdenken. Ook de internationale Slow Fashion Movement ging overstag en voert mee campagne voor het initiatief. Nu de wereld nog. Misschien beginnen met jouw wijk?