“Weet je, we schilderen de muren gewoon wit !” Na een lange kleurendiscussie trek je overtuigd naar de verfwinkel. ‘Gewoon wit’ vind je er helaas niet, wel White Russian, grotchampignon, puimsteen, sprookje of coquille. Waar is dat enorme gamma goed voor ?

Marketeers bedenken zoveel witsoorten als ze willen, en verzinnen de gekste namen”, bekent Yves Mathias van Flamant Original Paint Collection. Een handige verkooptruc, maar vaak verraadt de verfnaam ook de inspiratiebron van de kleur. “Het wit van bijvoorbeeld de villa’s in New Jersey of de krijtrotsen in Bretagne is compleet verschillend. In het lab trachten we zulke kleuren zo goed mogelijk na te bootsen, net als een parfum.”

Hoeveel soorten wit er nu op de markt zijn, weet niemand, maar vroeger waren er amper twee : wit en gebroken wit. Eigenlijk wel verwarrend, want ‘gebroken wit’ bestond in tientallen variëteiten. “Poëtische namen als voile of duifwit zijn duidelijker en hebben ook veel meer verbeeldingskracht”, verantwoordt Yves Mathias. “Nu koop je een kleur en de sfeer fantaseer je erbij.”

Wit verkoopt goed, en dan vooral de varianten. Mensen kiezen bewust voor een poëtisch wit, ook al verschilt die qua tint haast niet van ‘gewoon wit’. “Ik gebruik een kleurenkaart met 120 soorten wit, die zeer dicht bij elkaar liggen”, zegt Dimitri Taeymans, kleurenconsulent en -adviseur voor historische gebouwen. “Je ziet het verschil misschien niet, maar je voelt het wel in combinatie met kleur of andere witten.”

Wetenschappelijk gezien is wit zelfs helemaal geen kleur. De Franse impressionisten weigerden zuiver wit te gebruiken, want ze troffen het niet aan in de natuur. Ze hadden een punt, want eigenlijk is wit alleen de reflector die alle kleuren weerkaatst. Daarom ziet de kleur er op elk moment van de dag anders uit. In haar boek Nieuw Wit noemt de Britse interieurgoeroe Tricia Guild wit een ‘subtiele kameleon’. Neem de proef op de som : Leg blauwe of oranje kleurstaaltjes naast verschillende witsoorten, en het lijkt alsof het wit stiekem verkleurt. Soms wordt het roodachtig, soms crème, of er verschijnt een paarse zweem, of een blauwe, soms fel, soms mat.

Ook subtiel toegevoegde pigmenten bepalen de precieze kleur. Een spierwit interieur zonder minieme kleurtoets oogt klinisch en komt koud over. Met een tikje rood voelt het wit meteen veel prettiger aan. “Als een huis in een groene omgeving ligt, voeg ik wat roodbruin aan het wit toe”, legt Dimitri Taeymans uit. “Het groen van de tuin zal dat rood neutraliseren en een prachtig wit opleveren. Gebruik je wit met rood in een strak interieur zonder groen in de buurt, zal het sneller roze uitslaan. Daarom kies ik in een stedelijke loft voor blauwige witten, want die komen steriel en helder over. In antieke interieurs werken gelige witten dan weer beter. Het is een kwestie van aanvoelen en uitproberen.”

Toch ziet een interieur in één witsoort er meestal wat vlakjes uit. “Verschillende witsoorten geven je interieur veel meer zeggingskracht”, weet Yves Mathias. “Schilder bijvoorbeeld je muren in crème en je plafond in helder wit, en je huis toont veel gezelliger én hoger. Je kunt ook met witten een lichtspel met schaduw imiteren, dat geeft diepte aan de woning.”

Zijn bepaalde witcombinaties af te raden ? “Alles kan en alles mag, zolang het maar smaakvol is”, zegt Hans Ultee, Design Manager van het ontwerpbureau Akzo Nobel. “Als over kleuren niet te discussiëren zou vallen, waren kleurenconsulenten technisch werkloos. Bij veel mensen is het grootste gedeelte van hun interieur wit. Die zouden beter een expert in de arm nemen, want zonder advies kiezen de meesten slecht.”

Wit kan ook als kleur voor je gevel. “Maar liefst geen spierwitte muurverf, want het buitenlicht is harder, dus is de reflectie veel te agressief”, zegt Hans Ultee. “Wat wel mooi werkt zijn verschillende witnuances voor ramen en luiken of licht-donker-contrasten. Het koude, egale effect is weg, er komt leven in en het werkt uitnodigend”, adviseert Yves Mathias.

“Met een witte façade is eigenlijk niks mis”, vindt hij. “In de negentiende eeuw werd Antwerpen Casablanca genoemd, omdat alle huizen in loodwit geschilderd waren. Dat gaf een verblindend effect. Als je ziet welke potsierlijke kleuren mensen nu tegen hun gevels kwakken, zou je heimwee krijgen naar die tijd. Een kleurenbeleid voor stedenbouw, dat zou niet misstaan. Met wit als norm.”

Doodsbleek

In China is wit de kleur van de dood. Niet toevallig want loodwit, het populairste verfpigment ooit, is levensgevaarlijk. Vele kunstenaars stierven eraan omdat ze te veel looddampen inademden of te vaak aan hun penseel likten. Hoewel ze zich bewust waren van de gevaren van het pigment, zwoeren artiesten bij loodwit omwille van zijn glans, gladheid en diepte. Naar verluidt dweepte de Amerikaanse impressionist James Whistler zo met de kleur, dat hij geregeld moest stoppen met schilderen wegens hevige duizelingen en hallucinaties. Als gezichtscrème eiste loodwit de meeste slachtoffers. Bij de Egyptenaren, de Romeinen en eind negentiende eeuw was een doodsbleke huid hét schoonheidsideaal voor vrouwen, en velen bezweken aan loodvergiftiging omdat ze iets te enthousiast smeerden. Sinds de oudheid maakt men loodwit door loodschilfers wekenlang te laten reageren met azijn in een stal vol gistende mest. De witte neerslag van die chemische reactie is loodwit. Tot eind de negentiende eeuw bleef loodwit bij gebrek aan alternatief het courantste verfpigment. Vanaf dan werd zinkwit een concurrent, hoewel die tint veel kouder en cleaner was. Titaniumwit heeft intussen de plaats van loodwit ingenomen. Het wordt gemaakt van titaniumdioxide, dekt goed en wordt daarom ook gebruikt in correctievloeistof. Qua tint zit het tussen loodwit en zinkwit, het is warm noch koud, maar bovenal niet dodelijk. (TD)

Symbolisch wit

Waarom de Smurfen blauw zijn, weten we dankzij Vader Abraham. Maar waarom is een iPod wit ? Acht witte stijliconen bekennen kleur.

1. De Witte Producten kiezen voor wit als kleur van de essentie. De filosofie : spotgoedkope waren aanbieden in een simpele witte wikkel, zonder geldrovende verpakking of reclamecampagnes.

2. Het Witte Huis (1800) is wit omdat het op een antieke Griekse tempel moest lijken. Pas later bleek dat de Griekse monumenten in hun tijd eigenlijk felgekleurd waren.

3. In Wit vierkant op witte achtergrond (1918) wou kunstenaar Kazimir Malevich de uiterste grenzen van de abstractie aftasten, door vormen en kleuren te reduceren tot hun essentie. Wit is voor hem ‘het ontbreken van kleur, een symbool van het onaardse en het volmaakt pure’.

4. In de film A Clockwork Orange van regisseur Stanley Kubrick (1971) draagt een gangsterbende smetteloos witte kostuums. Extreem geweld wordt doorgaans in het zwart afgebeeld, maar hier wordt perverse misdaad sarcastisch verheerlijkt in wit, de kleur van heldendaden, onschuld en puurheid.

5. Villa Savoye (1928-1931) is Le Corbusiers bekendste villa, even buiten Parijs. De architect koos voor wit om een zuivere, steriele indruk op te wekken. Kleur zou volgens hem alleen maar afleiden.

6. Apple produceert zijn Mac en iPod hoofdzakelijk in het wit, om een strak, sober en clean design na te streven, zonder tierlanatijntjes.

7. De hoes van The White Album van The Beatles (1968) werd ontworpen door popart-kunstenaar Richard Hamilton. De witte minimalistische cover is een reactie op de psychedelische albumhoezen die in die tijd bon ton waren.

8. Het witte T-shirt was oorspronkelijk soldatenondergoed, maar na de Tweede Wereldoorlog werd het een cool kledingstuk dankzij macho James Dean in de prent Rebel without a Cause (1955). (TD)

Door Thijs Demeulemeester

Poëtische namen als voile of duifwit zijn duidelijker en hebben ook veel meer verbeeldingskracht. Je koopt een kleur en de sfeer fantaseer je erbij.