Druk druk druk. Het lijkt de wapenspreuk van deze tijd. We hinkstapspringen van afspraak naar afspraak, op elke hoek wacht een deadline. Goed zo, vinden de accelero’s, omhels de snelheid en zet stress zo schaakmat.

Er is natuurlijk de slowbeweging, die alles rustiger aan wil doen. Maar zeg nu zelf, moeten we die serieus nemen ? Niemand leeft consequent slow. Want slowfood en slow shopping, daar willen we best voor tekenen, maar trager internet, iemand ? En slowtravel, goed en wel, maar wie wil er langzamer naar het werk ’s morgens ?

Laten we het onder ogen zien : vertraagzamen, onthaasten, en chillen op de stilteboerderij, het zijn achterhoedegevechten. En wel hierom : in de geschiedenis heeft de mensheid nog nooit voor langzamer gekozen. Er waren wel angstjes nu en dan. Lang geleden beweerden sommigen dat je een vervormd gezicht kreeg als je te veel tegen de wind in fietste. Zenuwartsen voorspelden dat het telegrafienetwerk de mens kapot zou maken. Maar we konden het aan.

Het heden is juist een heel interessante periode, met veel opties en kansen om je competenties waar te maken. Die aanhoudende vlucht vooruit haalt het beste en creatiefste in ons naar boven. Dus laten we dat uptempo omhelzen en, waarom niet, het ritme nog wat opvoeren. We kunnen dat aan.

THE FAST LANE

Dat hakt erin, nee ? Het bovenstaande resumeert het gedachtegoed van een roedel nieuwe filosofen, die de accelerationisten genoemd worden. Accelerationisten, dat duurt te lang om uit te spreken, dus vanaf hier heten ze de accelero’s. Wie van namedropping houdt, kan dit lijstje memoriseren : Armen Avanessian (1973), Nick Srnicek (1982), Nick Land (1962), Byung-Chul Han (1959), dat zijn de vier met de grootste mond. Ze opereren op de as Berlijn-Londen. Hun boeken zijn dun maar taai. Eentje heet Manifest voor een accelerationistische politiek.

Hoe onbeschaamd hun leer op het eerste gehoor ook klinkt, de accelero’s hebben een punt. Mensen verafschuwen ledigheid en slakkentempo. In de jaren dertig voorspelde de econoom J.M. Keynes dat een werkdag vandaag nog drie uur zou duren, dankzij de technologie. Technologie in de fabriek, maar ook in het huishouden. Wie niet meer elke dag in het bos brandhout hoeft te sprokkelen, maar gewoon de knop van het fornuis omdraait, bespaart gigantisch veel tijd. Als je erover nadenkt, bestaat er nauwelijks technologie die niét tijdbesparend is : de haardroger, de fotokopiemachine, de microgolfoven, de stofzuiger, de auto… Maar wat doen we met al die vrijgemaakte tijd ? Meteen volproppen met extra bezigheden. Zoals hobby’s beoefenen, het huis inrichten, een cursus volgen, reizen, shoppen, uit eten gaan, binge-tv-kijken, en niet te vergeten : meer werken en dus meer verdienen, zodat je meer kunt reizen, uit eten gaan, het huis inrichten, enzovoort.

Dolce far niente is niet de eerste keuze, het is living in the fast lane dat de meeste volgers heeft. En waarom ? Het antwoord op die vraag komt na de volgende paragraaf, nog even geduld dus.

KIJK EN KOOP

Eerst de diagnose. Dat we het onszelf aandoen, klopt niet helemaal. Het economisch systeem is een belangrijke motor, maar alles toeschrijven aan het gulzige kapitalisme, gaat ook niet op. De Duitse denker Hartmut Rosa meent dat verschillende dimensies van versnelling elkaar aanvuren. De technologie heeft het tempo van transport, communicatie en dataverwerking drastisch opgevoerd. Hogesnelheidstreinen brengen je in een wip kriskras door Europa (vroeger was je naar Londen een dag onderweg) ; brievenpost is geen partij meer voor e-mail, whatsapp en sms ; de processorkracht van een computer van nu, naast eentje uit 1980 – dat is het verschil tussen een straaljager en een tergend trage stootkar.

Dergelijke technische innovaties doordesemen vervolgens de hele economie, want tijd is geld, en vlugger zijn dan je concurrent is een competitief voordeel. De levenscyclus van producten krimpt, nieuwe versies verdringen sneller dan ooit hun voorgangers. Om er één sector uit te pikken : fast fashion maakte de sprong van catwalk naar consument al korter, maar immediate fashion zorgt dat de collectie in de winkel ligt zodra de modeshow is afgelopen. See now buy now luidt le dernier cri van de 24-uurseconomie, en hij wordt door velen meegehuild. Onlinehandel flirt met ons verlangen naar onmiddellijkheid. Bestel via internet een boek, en ’s anderendaags wordt het aan huis geleverd ; of het is er zelfs direct, als e-boek. Totaal duizelingwekkend is HFT – high frequency trading ; aandelen worden verhandeld per milliseconde, ver onder de horizon van de menselijke waarneming.

“Ziekelijk! Niet vol te houden”, wordt er geroepen. Velen klagen over de hectiek van het beroepsleven. “Maar waarom zitten hun vrije weekends dan volgestouwd met activiteiten?” schrijft de Gentse filosoof Ignaas Devisch in Rusteloosheid, zijn jongste boek. Druk druk druk.

Er lijkt niet aan te ontsnappen. Kennis heeft nog maar een beperkte houdbaarheidsdatum, want alles wijzigt vliegensvlug. Je moet voortdurend bijleren en bijscholen, en bijbenen over de interessantste adresjes en de nieuwste tariefformules. Vastheid is ver zoek in werk en relaties, speeddaten is cool, de populariteit van tv-sterren kort. Wat vandaag hip is, is dat morgen niet meer, de angst om iets te missen heeft zelfs zijn eigen afko in kapitalen: FOMO, the fear of missing out.

En omdat tijd schaars is, vragen mensen om snellere technologie. De kringloop is rond.

NIET REMMEN

Vanwaar die onrust ? Omdat het leven na de dood zijn charme heeft verloren, menen sociologen. Ooit geloofden mensen dat de hemel de finaliteit van het aardse bestaan was. Dat is nu wel anders. Het hiernamaals heeft plaatsgeruimd voor het hiernumaals. Er is maar één leven en daarin moet het gebeuren. Leef maximaal, is het ideaal. Pluk de dag. Vandaar al die volle agenda’s. We proberen meerdere levens in de tijdspanne van één te proppen.

Is dat maatschappelijk houdbaar ? De accelero’s vinden het stom om op de rem te gaan staan. Ze hopen juist dat de snelheid nog aanwakkert. Ergens in de toekomst – zij noemen dat ‘de singulariteit’ – zal alle werk gedaan worden door robots en computers, omdat alleen die het frenetieke tempo nog aankunnen. En dan? Wel, van de enorme productiviteit die de machines genereren, zou een basisinkomen voor allen betaald kunnen worden. We zouden nog een beetje werken, pakweg een uurtje of drie, en de overblijvende tijd vullen met dingen die we zinvol vinden en graag doen. Een mooie gedachte van de accelero’s, en in hoge mate speculatief, maar filosoferen is nu eenmaal hun beroep.

Valt er dan niets af te dingen op hun uitgangspunten ? De levensstijl die hierboven geschetst wordt, heeft nogal een middenklasseprofiel. Al degenen die met moeite de eindjes aan elkaar knopen (kansarmen, kleinverdieners, eenoudergezinnen, en niet alleen zij…) ervaren hun tijdsregime wellicht heel anders. Er is een nog fundamenteler punt : als je de opmars ziet van kwalen als burn-out, stress en oververmoeidheid, hollen we met ‘versnelling’ dan niet faliekant de verkeerde kant op ?

Een accelero zou zeggen : te snel of niet te snel, dat is niet de kwestie. De uitlokkende factor van een crash is meestal iets anders. Een doorgeschoten perfectionisme, of een getroebleerde werkrelatie of, vooral, het gevoel dat wat je doet geen zin heeft. Ignaas Devisch, in Rusteloosheid : “Zinvolheid is een belangrijker criterium om over tijdsdruk en oververmoeidheid te praten dan de opdeling tussen arbeid en vrije tijd.” Als je je bezigheden als waardevol ervaart, “dan zijn de uren die je werkt niet belangrijk”.

EPILOOG

Wanneer u deze tekst anno 2016 leest in een papieren Knack Weekend bent u waarschijnlijk te vroeg geboren. De volbloed native accelero, voor wie dit allemaal vanzelfsprekend zal zijn, ligt nu nog in de luiers.

Maar toch heeft dit stuk nut. Want veeleer vroeg dan laat steekt het gedachtegoed van de accelero’s een architect of artiest aan, of een trendorakel à la Li Edelkoort. En voor u het weet, zit u thuis in acceleromeubelen, of draagt u accessoires in accelerostijl. Dan weet u tenminste meteen, bij dezen, waar dat allemaal zo plots vandaan komt. Alweer tijd uitgespaard.

Tekst Filip Huysegems

Het hiernamaals heeft plaats geruimd voor het hiernumaals. Er is maar één leven en daarin moet het gebeuren

De mensheid heeft nog nooit voor langzamer gekozen. Die aanhoudende vlucht vooruit haalt het beste en creatiefste in ons naar boven