Amper negen maanden regeerde Napoleon Bonaparte over Elba, toch slaagde hij erin om zijn stempel te drukken op het eiland. Twee bestaande woningen liet hij er verbouwen : het Palazzina dei Mulini in de hoofdplaats Portoferraio werd zijn winterverblijf, de Villa San Martino zijn zomerresidentie.

Het Britse fregat Undaunted leverde de gevallen keizer op het Toscaanse eiland af op 4 mei 1814. Op 26 februari 1815 zette de ‘keizer en soeverein van het eiland Elba’ koers naar Frankrijk om zijn troon te heroveren. Tijdens zijn ballingschap zag de man die geheerst had over een rijk dat de huidige Benelux, Frankrijk, een deel van Duitsland en Spanje omvatte, zijn territorium gereduceerd tot een voormalig piratennest van amper 224 vierkante kilometer groot. Elba was hem echter op het lijf geschreven. Landschappelijk deed het hem aan zijn geboorteland Corsica denken en ook de taal – hij zou nooit het Italiaanse accent uit zijn Frans krijgen – was hem bekend.

In plaats van zich, zoals zijn biograaf Vincent Cronin schreef, “te wikkelen in een mantel van gekrenkte trots”, deed hij wat er van een staatshoofd verwacht moet worden : regeren. Hij ontwierp de vlag met de drie gouden bijen op een rode streep tegen een witte achtergrond, gaf Portoferraio geplaveide straten en een vuilnisophaaldienst, en introduceerde teelten als aardappelen, bloemkolen en radijzen om het eiland zelfbedruipend te maken.

De Villa San Martino was oorspronkelijk een boerenstulpje, dat door de keizer werd uitgebreid tot een al bij al nog bescheiden landhuis. Bescheidenheid is echter het laatste waar de bezoekers aan denken wanneer zij het huis naderen. De langgerekte colonnade is ongetwijfeld een keizer waardig, maar ze onttrekt wel het eigenlijke huis aan het gezicht. Dit bouwsel is in feite later toegevoegd door Anatole N. Demidoff, een Russische zakenman.

Het eigenlijke zomerverblijf van Napoleon ligt dus achter de colonnade en kan alleen via een trap worden bereikt. Het dak van de Demidoffgalerij is uitgebouwd tot terras en biedt een fraai zicht op Elba en Portoferraio. Achtereenvolgens loop je door de antichambre van de generaals, de kamer van maarschalk Bertrand, de aide de camp van Napoleon, en de kamers van de keizer, met onder meer een badkamer en twee ontvangstruimtes. In tegenstelling tot de omgeving van Waterloo, waar meer meubilair aan Napoleon wordt toegeschreven dan hij ooit had kunnen gebruiken, is het grootste deel van de inrichting van de Villa San Martino niet origineel. Interessant is wel de Camera del Consiglio (Raadkamer), ook de Node d’Amore (Liefdesknoop) genoemd. Op het plafond staan twee duiven afgebeeld, die ieder een uiteinde van een lint in de bek dragen terwijl ze in tegengestelde richtingen wegvliegen. In het midden van het lint zit een knoop, die bij het wegvliegen steeds strakker wordt aangetrokken. De plafondschildering heet een allegorie te zijn voor de echtelijke trouw. De Sala Egizia, de Egyptische Zaal, verwijst naar de veldtocht van de keizer in het land der farao’s.

Het toegangsticket voor de Villa San Martino is ook geldig voor de Villa dei Mulini, op voorwaarde dat beide residenties op dezelfde dag worden bezocht. Dat kan alleen van woensdag tot en met zondag. Andere aan Napoleon gelinkte bezienswaardigheden zijn het Vigilantetheater, gebouwd in 1616 en later uitgebreid door de Medici’s. Het was Napoleon die het liet ombouwen tot theater. Hij gaf het cadeau aan zijn zuster Paolina, die hem samen met hun moeder Laetizia naar Elba was gevolgd. In de buurt van Marciana ligt het Santuario della Madonna del Monte. Hier ontmoette de keizer voor het laatst zijn Poolse geliefde Marie Walewska en hun beider zoon Alexandre. Nabij Patresi, ten slotte, wordt een eenvoudige rots aangewezen als La Sedia di Napoleone. Hij heet de geliefkoosde plek van Napoleon te zijn geweest, omdat de plek het meest ideale punt is om Corsica te kunnen zien.

Door Marcel Schoeters