De geboren crimineel bestaat niet. Biologische factoren kunnen een rol spelen, maar nog belangrijker zijn de sociale omgeving en de opvoeding, zeker als er sprake is van geweld. Agressie is immers vaak aangeleerd gedrag. Wie opgroeit in een gezin waar conflicten beslecht worden door geweld, loopt een groter risico om later zelf klappen uit te delen.
Ik begrijp dat sommige gerechtspsychiaters er de brui aan geven. Misdadigers zijn niet alleen mondiger geworden, in een assisenzaal zijn advocaten van de verdediging ook niet mals voor hen. Voor het geld of de erkenning hoef je het niet te doen : de vergoedingen zijn beperkt en een ‘goed’ verslag is een verslag waar een advocaat iets mee kan doen. Tegenexpertises heb ik nooit aanvaard. Die moeten de verdediging een gunstig beeld geven, en dat gaat in tegen mijn onafhankelijkheid.
De slechtheid van de mens kent geen grenzen. Dieven, verkrachters, pedofielen, kindermoordenaars en psychopaten zijn vaak narcistische persoonlijkheden met een totaal gebrek aan inlevingsvermogen en het grootste misprijzen voor hun slachtoffers. Sommige gruwelijke feiten kon ik ook niet zomaar van me afzetten, al werd ik daarbij wel geholpen door mijn opdracht. Een gerechtspsychiater is geen toeschouwer, maar een deskundige die in alle afstandelijkheid en nuchterheid een verslag moet opstellen.
Traumabegeleiding richt soms meer kwaad dan goed aan. Slachtoffers van zware feiten moeten opgevangen worden, maar een therapie moet hen wel opnieuw naar het leven en zelfstandigheid begeleiden, en niet voortdurend pijnlijke herinneringen tot leven wekken. Nu gaat men er te snel van uit dat een verkrachting of pedofiliezaak het slachtoffer altijd levenslang verminkt – een ongenuanceerd dogma.
Ik verzet me tegen absolute waarheden. Daarvoor ben ik als wetenschapper te zeer gehecht aan de feiten. Aandoeningen en ziektebeelden die crimineel gedrag moeten verklaren ben ik in de praktijk niet tegengekomen. Korte psychotherapie kan sommige daders helpen, maar de recidive onder delinquenten is enorm. Als die standpunten andere gerechtspsychiaters, psychotherapeuten en advocaten storen, dan moet dat maar. Ik heb recht op mijn mening, gesteund op ervaring en literatuur.
Hoe kun je iemand missen die je nooit gekend hebt ? Mijn vader overleed kort voor mijn geboorte aan tuberculose, maar dat heb ik nooit als een tekort aangevoeld. Van een hechte band was immers geen sprake. Dat is in mijn generatie niet ongewoon. In veel gezinnen was de man destijds de kostwinner die na de werkuren soms tussenbeide moest komen in zaken waar hij weinig over wist. Het gezinsleven ging in een belangrijke mate aan hem voorbij.
Familiaal geweld is verre van bezworen. Omdat succesvolle relaties zeldzaam geworden zijn en discussies soms in geweld ontaarden, maar ook door ons hoge levensritme, de werkdruk en het toegenomen drugsgebruik, waardoor de agressiviteit veel groter is. Ook normvervaging speelt een rol. Mensen denken vaak alleen maar aan hun rechten, niet aan hun plichten, en ondertussen negeren ze de morele of ethische implicaties van hun gedrag.
Roger Deberdt (83) is geboren en woont in Ieper. Hij was de afgelopen vijftig jaar deskundige in meer dan vijfhonderd assisenzaken en sluit zijn carrière eind maart af met het proces van moordenaar Kim De Gelder. Onlangs verschenen zijn memoires, ‘De gezichten van de misdaad’ (Borgerhoff & Lamberigts, 22,50 euro).
DOOR WIM DENOLF & FOTO DEBBY TERMONIA
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
