Een jurk die je om je lijf spuit ? Uit de spuitbus komt een stof die de vorm van je lichaam aanneemt. Je eigen garen kweken ? Trek het blik cellulose open. Stoffen van de toekomst, de Londense professor Suzanne Lee schreef er een boek over : ‘Fashioning The Future, Tomorrow’s Wardrobe’.

Verwacht van Suzanne Lee, professor aan de Academy van Saint Martins in Londen, geen seizoenvoorspellingen : ze zal ons niet uitleggen wat we volgende zomer moeten aantrekken, welke kleuren en welke stijlen in zullen zijn. Suzanne Lee : “Ik mik op langere termijn. De technologieën waar ik het over heb, hebben pas impact over vijf of tien jaar, en soms vrees ik dat het nog wel vijftig jaar kan duren. Ik ga uit van de huidige stand en evolutie van wetenschap en technologie, en probeer uit te vissen welke invloed die kunnen hebben op mode en kleding. Als je terugkijkt naar de geschiedenis zie je dat belangrijke verschuivingen of grote sprongen voorwaarts in kledingproductie en -design het gevolg waren van nieuwe technologieën. Denk maar aan de introductie van de naaimachine of onlangs nog, aan het gebruik van lycra. Op het eerste gezicht trappelen we de laatste jaren een beetje ter plaatse. De mode die maar blijft terugkijken en stijlen van vroeger recycleert, en die mixt met verschillende culturen. Maar als we beter kijken, zien we ook visionaire ontwerpers. Issey Miyake, Hussein Chalayan en Walter Van Beirendonck. Zij vinden dat het enige wat echt nog vernieuwend kan zijn, moet komen van nieuwe technologieën. En de technologische ontwikkelingen van stoffen, design, confectie, marketing en retail zijn nu al in de kiem aanwezig.”

Deze uitdaging vraagt een behoorlijk opgeleide groep technici, researchers, ontwerpers, ingenieurs… en de nodige fondsen. Ligt hier een kans voor Europa en het Westen, om ’terug te slaan’ tegen de overvloed aan goedkope kleding die ons overspoelt ? “Echte mode, couture en designerkleding, heeft het inderdaad erg moeilijk, ze kan amper haar eigen plaats vinden naast de goedkope spullen die de ketens op de markt gooien. Designers moeten iets vinden dat niet zomaar in massaproductie kan genomen worden. Ze kunnen dat op verschillende manieren : ze kunnen werken met nog duurdere en meer exclusieve stoffen, met nog meer versieringen, ze kunnen proberen de exclusiviteit van hun design te beschermen. Maar waar ik vooral in geloof, is dat je nieuwe technologie moet introduceren. De Europese textielindustrie richt haar aandacht zeer terecht op bijvoorbeeld elektronisch textiel voor slimme toepassingen. Materialen die rekening houden met je lichaamstemperatuur bijvoorbeeld, of die bepaalde stoffen voor je wellness vrijgeven. Op die manier kan Europa weerwerk bieden aan het Verre Oosten. West-Europa scoort nog altijd erg goed op gebied van design, creativiteit en innovatie, en op die weg moeten we verder gaan. De intelligente stoffen vertegenwoordigen in dit hele verhaal slechts één aspect. Maar er zijn ook andere mogelijkheden, buiten deze smart stoffen. Zo denk ik bijvoorbeeld aan kleding die subtiel van vorm kan veranderen. Dat klinkt misschien een beetje beangstigend, maar wat ik bedoel is dat sommige vezels kunnen samentrekken of zich wat kunnen uitrekken. Op die manier zou een kledingstuk je kunnen omhelzen. Denk even aan de mogelijkheden : gecombineerd met RFID(Radiofrequence identification)-technologie, zou je het jasje van je liefje kunnen oproepen en hem of haar ‘omhelzen’.

Prototypes bestaan al

Suzanne Lee ziet nog een hele reeks andere mogelijkheden, die niet uit een sciencefictionroman komen, maar die tegenwoordig allemaal, zij het als prototype, aanwezig zijn. “Ik denk bijvoorbeeld aan nieuwe manieren om stoffen te maken. Je zou stof uit een spuitbus kunnen aanbrengen, je zou ze kunnen kweken of printen. Dat is niet vergezocht, al die projecten bestaan al. Een student van het Royal College of Art in Londen, de Spanjaard Manuel Torres, is verbonden aan het Imperial College hier in Londen (wetenschapsresearch). Daar werkt hij samen met chemici aan de ontwikkeling van een materiaal dat uit een spuitbus komt. Je spuit vezels uit die bus rechtsreeks op je lijf, op die plaatsen waar je wilt dat er stof komt. Janne Kyttanen werkt in Nederland voor de stichting Freedom of Creation en gebruikt industriële designtechnologie om textiel te creëren door 3D-printers te gebruiken. Deze printers verbinden nylonpoeder laag per laag tot een vast materiaal. Deze twee technieken zijn nog in de embryonale fase, maar ze veranderen onze kijk op traditionele stoffen volkomen. Zelf werk ik samen met een wetenschapper aan een project waarbij we kleding ‘kweken’ van pure cellulosecellen. We denken binnen het jaar een kleerkast vol prototypes te hebben. Let wel, ik denk niet dat de traditionele manieren van spinnen, weven en breien zullen verdwijnen, helemaal niet, maar er zullen vast nieuwe mogelijkheden bijkomen.”

Het is duidelijk dat Suzanne Lee niet praat over modetrends, die per definitie maar een korte bestaansperiode hebben. Zij heeft het over substantiële verschuivingen in de kledingsector. “Designers kijken soms niet verder dan een enkel seizoen. De nieuwe technologieën spelen in een ander tijdskader, denk alleen maar aan de investeringen die ermee gepaard gaan. Maar de meest geïnspireerde ontwerpers gaan ervoor. Chanel bijvoorbeeld stuurde iemand naar een conferentie over nanotechnologie. Dat is toch een mooie ontwikkeling, als zo’n naam in de modewereld geïnteresseerd geraakt in deze nieuwe technologieën. Ik denk dat omdat deze innovaties zoveel tijd en geld zullen kosten, de trends langer zullen moeten meegaan, alleen al om de investering terug te betalen. Dat zal de modewereld op zijn kop zetten, want in plaats van verschillende kledingstukken te kopen, zal de consument één enkel stuk kopen, dat je op diverse manieren kan aanpassen. Je zou bijvoorbeeld de kleur kunnen veranderen, een nieuwe print downloaden… Want daar gaat mode toch om : constante verandering en evolutie. Wel, met dat ene kledingstuk zou je alle kanten op kunnen.”

Beschermen en provoceren

Met een dergelijk vooruitzicht, spreken we niet over een gimmick, maar over een belangrijke nieuwe technologie. En deze heeft alleen kans op slagen indien ze zeer duidelijk rekening houdt met wat de consument wil, en hoe hij zich gedraagt. Vernieuwing alleen maar voor het plezier van de vernieuwing zelf, heeft geen kans op slagen. Het is niet omdat we iets ingewikkelds of opzienbarends kunnen maken, dat iedereen dat ook wil kopen. Suzanne Lee : “Het is heel belangrijk dat deze nieuwe technologieën worden op punt gesteld door creatieve geesten die iets magisch, iets met een grote uitstraling willen neerzetten, en niet door freaks die wild worden van alle technologische snufjes, waarvoor de doorsneeconsument alleen de schouders ophaalt. Want kleding moet bovenal functioneel en comfortabel zijn. De modieuze kant van de zaak maakt dat het geheel sexy, begeerlijk, leuk is. Het was de combinatie van een vooruitziend design, functionaliteit en technologie die een Apple iPod gemaakt heeft. En dat werd meteen een klassieker, een product voor het nieuwe millennium ! Vooral in de modewereld moeten dingen begerenswaardig zijn.”

Maar kleding moet ook beschermen. Niet iedereen wil constant in de kijker lopen. Soms wil je gewoon opgaan in de massa. Dat wordt behoorlijk moeilijk met die voorspelde vernieuwingen. Suzanne Lee : “Ik denk dat kleding in de toekomst twee functies zal hebben : zowel beschermen als provoceren. Het zal van persoon tot persoon afhangen wat je met je kleding wil uitdrukken. Wat meer is, dezelfde persoon wil soms het ene, en dan het andere. Met de nieuwe kleding is dat mogelijk met één enkel stuk. Op je business meeting draag je een sobere blauwe jurk, op het feestje later downwload je op dezelfde jurk een vrolijk patroon. In zekere mate doen we dat nu al, maar dan met het toevoegen of verwijderen van accessoires. Een ander probleem kan zich stellen bij de technische materialen die ons met elkaar in contact houden. Hier komen we op het terrein van de privacy, van het beschermen van je eigen identiteit. Maar dat probleem kadert in een veel groter concept : we worden nu al dag in dag uit gevolgd door al onze elektronische transacties. En denk nu niet dat al deze aangekondigde veranderingen er van de ene dag op de andere zullen staan. Dit is een proces dat jaren vergt, maar dat er zeker komt. Kijk maar naar de manier waarop kinderen omgaan met virtuele huisdieren, tekstberichten, chatten. Dat was tot zo’n vijf jaar geleden ondenkbaar, maar is nu volledig ingeburgerd. Deze generatie zal zonder problemen nieuwe technologische (r)evoluties omarmen. Die evoluties zie ik al bij ontwerpers als Walter Van Beirendonck en Hussein Chalayan, die beide gefascineerd zijn door nieuwe materialen en technologie. Van Beirendonck was trouwens creatief directeur van het Starlabs I-Wear-project (kleding met technologische ingebouwde snufjes). Maar ontwerpers stuiten dikwijls op de beperkingen in verband met het prijskaartje. Grote sportswear-merken zitten dan natuurlijk comfortabeler, en ik denk aan Nike, Adidas, Speedo… Hun segment, sportkleding, leent zich uitermate tot vernieuwing, omdat bij sportskleding het element competitie erg hoog scoort. Onderzoekers richten zich nog altijd vooral op medische toepassingen, sport- en/of militaire toepassingen. Maar uiteindelijk sijpelen deze veranderingen toch door in de mode tout court.”

Technisch onderlegde verkopers

En als het zo ver is, moet natuurlijk de hele modesector volgen : nieuwe machines, driedimensionale printers bijvoorbeeld die een jurk voor jou ‘uitprinten’, klaar om te dragen. Dat is niet zo vergezocht, veertig jaar geleden had je voor een computer een complete kamer nodig, met airco, tegenwoordig stoppen we die computer in onze tas. Een nieuwe winkelbediende hebben we ook nodig, eentje die technisch onderlegd is en ons kan uitleggen hoe we onze jurk moeten dragen, aanpassen, vervormen… De winkel zal eerder concepten verkopen, aangepast aan onze eigen behoeften. En een nieuw soort catwalk- mannequins ? Die houden we toch maar van vlees en bloed…

Fashioning The Future, Tomorrow’s Wardrobe, door Suzanne Lee, uitgegeven bij Thames & Hudson, 208 p. 29,95 pond (43,93 euro). Nog niet vertaald in het Nederlands. www.thameshudson.co.uk

Chris Vermuyten