Voetbal is een religie in Brazilië, maar ook het design laat van zich horen. De bijna 105-jarige Oscar Niemeyer mag dan wel alom bekend zijn, veel ontwerpers in zijn kielzog zijn dat minder. Daarom brengen we een historisch overzicht van de belangrijkste ontwerpers en hun creaties. En in Antwerpen troffen we een Braziliaans interieur.

Het Braziliaanse design boomt vooral rond São Paulo waar veel ontwerpers wonen. Zoals Humberto Campana ons vertelde, blijft het binnenland veeleer traditioneel, maar daar haalt hij en enkele jonge designers een groot deel van zijn inspiratie en materialen. Het hout uit het Amazonewoud blijft populair, hoewel veel designers zweren bij recuperatiematerialen. De Braziliaanse designers zijn hip, ecologisch, vindingrijk, kleurrijk en hun tijd vooruit. Ooit was het anders en keken ze op naar Europa, toen waren de architecten en designers uit Scandinavië hun grote voorbeeld. Maar die tijd is voorbij. Hoewel de belangstelling voor Braziliaans design enorm groeit, blijft de export naar Europa verbazend bescheiden. Er wordt veel over gesproken en iedereen kent wel enkele namen, zoals de vader van de Braziliaanse design, de 86-jarige Sergio Rodrigues en de Campana’s, maar te veel creatieven blijven onbekend. Je mag er wel zeker van zijn dat we straks overspoeld worden door Braziliaans design. Voor deze creatieve tsunami brengen wij even de Braziliaanse designiconen uit de laatste halve eeuw in kaart die je moet onthouden.

1950 FLAVIO DE CARVALHO (1899-1973)

Deze kunstschilder, schrijver en architect is de ‘Cocteau van Brazilië’. Zelf was hij er actief in het dadaïstische theater. Voor de Eerste Wereldoorlog studeerde hij in Parijs en werd later door Le Corbusier als een romantische revolutionair omschreven. Hij ontwierp weinig meubilair, maar begin jaren vijftig een schitterende zetel (Objekto) van ijzer en leder, een typisch Braziliaans ontwerp, dat net zo goed in een interieur als op het terras thuishoort.

1951 LINA BO BARDI (1914-’92)

Deze architecte begon haar carrière bij niemand minder dan Gio Ponti, de vader van het Italiaanse design en vestigde zich in 1946 in São Paulo, waar ze het beroemde Museu de Arte ontwierp, waarvan haar man de conservator was. Bowl, haar lederen zit uit 1951, is een klassieker van het Braziliaanse design.

1957 PAULO MENDES DA ROCHA (1928)

In 2006 was deze architect laureaat van de Pritzker Prijs. Hij is zo belangrijk als Niemeyer van wie hij de tegenpool is. Da Rocha is de vader van het Brutalisme, de ruwe Braziliaanse betonarchitectuur. In en rond Sao Paulo bouwde hij tal van culturele gebouwen. Zijn lederen Paulistano (Objekto) uit 1957 kan wedijveren met bekende zetels van Corbu of Mies van de Rohe. Deze zit is sinds 2004 opnieuw in productie en blijkt opnieuw heel populair.

1957 SERGIO RODRIGUES (1927)

De beroemdste designer van het land die nog steeds actief is en zijn studio heeft in Rio. Hij werkte nauw samen met Niemeyer. Van zijn fauteuils is de Mole (Linbrasil) uit 1957 het bekendst. Deze makkelijke lederen zit triomfeerde al in ’61 op een meubelbeurs in Italië. Hij ontwierp ook veel andere mooie fauteuils.

1968 MICHEL ARNOULT (1922-2005)

De Fransman trok begin jaren vijftig naar Brazilië om er voor de meubelindustrie RTA te ontwerpen. Ready to assemble-meubelen vijs je dus zelf in elkaar. Arnoult raakte bevriend met Niemeyer en kunstschilder Candido Portinari. Zijn schommelstoel, de Peg Lev, stamt uit 1968. In 2003 herwerkte hij de zit tot de Pelicano.

1982 MAURICIO KLABIN (1952-2000)

De Eclipselamp (Objekto) van deze ontwerper-fotograaf-ingenieur ziet er zeer actueel uit, maar stamt al uit 1982. De organische vorm past bij de architectuurstijl van nu. Het feit dat je met licht en schaduw kunt spelen is hedendaags, net als de eenvoud van constructie.

1985 OSCAR NIEMEYER (1907)

De stokoude Niemeyer die in de door zijn vriend Lucio Costa ontworpen stad Brasilia de mooiste monumenten bouwde met golvende lijnen en zo wereldberoemd werd, ontwierp ook meubelen. Ze zijn minder bekend en worden vooral geproduceerd door de Italiaanse fabrikant Fasem. Van al zijn creaties is zijn Chaise Longue uit 1985 het meest origineel, vooral als je er zelf op ligt te slapen… een ervaring !

2004 DE CAMPANA’S (1961)

De nieuwe generatie Braziliaanse designers hebben hun ecologische aanpak verdiept door de keuze voor recuperatiematerialen. Daar zijn Fernando en Humberto Campana al lang mee bezig. Fernando studeerde architectuur, maar zette zich af tegen de typisch Braziliaanse Bauhaustraditie à la Niemeyer, waarin recuperatie ondenkbaar is. Hun Favelastoel (Edra) uit 2004 is een emblematisch ontwerp. De stoel wordt ook bewust in Brazilië gemaakt om de lokale arbeidsmarkt een ruggensteun te geven.

1989 RAFIC FARAH (1958)

Rond 2000 onderging het Braziliaanse design een gedaanteverwis-seling. Rio en São Paulo werden dé ankerplaatsen voor designers en architecten met een ecologische visie. In die groep hoort ook Rafic Farah. Hij is zowel architect als graficus, wat je voelt aan zijn koffie- tafel Kaeko (Objekto) met een glazen top en voet van inox. Hij ontwierp de tafel voor de woning van een Japanse klant.

2010 LIA SIQUEIRA

Deze designer en architect, ontwerpt als een beeldhouwer ruimtelijke creaties, zoals haar bibliotheekkast Volpi, net een sculptuur van Brancusi. Dit in 2010 ontworpen meubel past perfect bij de expressieve architectuurstijl van nu, die houdt van grillige en hoekige vormen. Net als de recupcreaties van de Campana’s betekent ook de Volpi een breuk met het evenwichtige Braziliaanse design van vroeger.

2010 BRUNNO JAHARA (1979)

Brunno spreekt zelfs wat Nederlands, omdat hij zes jaar in Nederland werkte vooraleer terug te keren naar Brazilië. Nederlandse ontwerpers als Marcel Wanders, Maarten Baas en bedrijven als Moooi en Droog Design hebben hem beïnvloed. Ook hij breekt met de gave Braziliaanse designstijl van weleer en gebruikt bonte kleuren, grillige vormen en recup. In 2010 verraste hij de wereld met zijn lage buffetkast Babilonia, opgebouwd uit kleurige planken, de zogenaamde Paul Smith-strepen. Hij meent dat ecologie, vernieuwing en handwerk de globaliserende wereld kunnen verbeteren.

DOOR PIET SWIMBERGHE I.S.M. GUY-CLAUDE AGBOTON / IDEAT