Toch vreemd hoe uiteenlopend menselijke verlangens zijn. Ik ken vrouwen die etalages waar juwelen, bont of eetserviezen liggen uitgestald onweerstaanbaar vinden; zelf loop ik er straal voorbij. In de supermarkt negeer ik dingen als frisdrank, chips en ijsroom; in de drugstores, waar men een massa producten verkoopt voor de binnen- en de buitenkant van het lichaam, hou ik nooit halt in de afdelingen voor baby- of nagelverzorging. In boekenwinkels, die inmiddels ook steeds meer van het tripelmegaformaat zijn, snuister ik nooit in de afdeling self help. Tot vandaag toch.

Sprintend naar de poëzierekken struikel ik over een paar in jeans gehulde benen. Ze behoren toe aan een vrouw van een jaar of dertig die op de grond zit te lezen. We zijn in Barnes&Noble, de boekenwinkelketen waar lezen in de zaak niet alleen wordt getolereerd maar ook aangemoedigd. De vrouw is zo verdiept in haar boek dat ze amper opkijkt. Wat boeit haar zo? Who Moved my Cheese? (Wie heeft mijn kaas verlegd?) lees ik op het voorplat. Is dit de kookboekenafdeling? Het boek in de licht trillende handen van de fragiel ogende jongen naast haar – Body for Life of Een lichaam voor het leven – doet me realiseren dat ik in de zelfhulpafdeling ben beland. Het is een doordeweekse namiddag, maar toch zijn er ruim twintig mensen aan het grasduinen. Ik weet niet welke problemen ze hebben, maar aan oplossingen heerst hier geen gebrek. Ik schat dat er vijfhonderd verschillende adviesboeken bijeenstaan. Van een aantal ken ik de reputatie. De klassieker Women Who Love Too Much uit 1977 doet het nog steeds goed. Het staat vol verhaaltjes over vrouwen die stapelverliefd zijn op mannen waarvan het van meet af aan duidelijk is dat ze niet voor hen deugen. Maar ze klampen zich wanhopig aan hen vast tot ze hun zelfrespect en vaak ook hun geld en hun jeugd kwijt zijn. Het advies komt erop neer dat je dat beter niet doet. Daar kunnen we het wel allemaal over eens zijn, dacht ik zo.

Controversiëler is The Rules (De regels), al een bestseller sinds 1996. Zelfs vrouwen die het boek niet hebben gelezen, hebben wel gehoord over de regels die een vrouw volgens dit boek moet volgen om een man te strikken. Het komt erop neer dat ze zich begeerlijk maakt door moeilijk te doen, want dan gaat de man redeneren: als ze zich dit durft permitteren, moet ze wel hoog geprijst zijn op de huwelijksmarkt. The Rules heeft zijn rivalen, zoals The Surrendered Wife (De gecapituleerde vrouw), dat vrouwen adviseert dat ze het meest van mannen kunnen verkrijgen door systematisch poeslief en gewillig te zijn, en The Girl’s Guide to Hunting and Fishing, dat stelt dat de beste strategie om een man te veroveren erin bestaat om trucjes achterwege te laten en gewoon jezelf te zijn. Van deze drie is alleen de laatste geen bestseller, wellicht omdat zijn recept zelfvertrouwen vereist en dat vrouwen met zelfvertrouwen dit soort boeken niet kopen.

Een slimme winkelbediende heeft de bestsellerlijst van zelfhulpboeken van The New York Times aan de muur gehangen. De vijf toppers in de categorieën hardcovers en paperbacks staan op een tafeltje daaronder. Wie heeft mijn kaas verlegd? staat aan de top van de harde kaften. De Times-lijst vat in één enkele droge zin samen waar het over gaat: “Hoe om te gaan met veranderingen op het werk en in het leven in het algemeen.” The Wisdom of Menopause (De wijsheid van de menopauze) staat op nummer twee. Ook daarvan klinkt de samenvatting banaal: “Manieren waarop de menopauze gelegenheid biedt tot vernieuwing.” Nummer drie is een gebedsboekje, The Prayer of Jabez. Body for Life: “Manieren om lichaam en geest te verbeteren”, staat op nummer vier. De lijst wordt afgesloten met Life Makeovers, Dat je vertelt “Hoe je leven te verbeteren week na week”.

Bij de paperbacks zijn de platitudes ook niet van de lucht. “Advies om te ontdekken wat het belangrijkst is in je leven” ( Life Strategies). “Een programma in acht stappen om succesvol te investeren” ( Ordinary People, Extraordinary Wealth). “Een gedragscode gebaseerd op persoonlijke vrijheid” ( The Four Agreements). “Hoe je kinderen leren rijk worden en rijk blijven” ( Rich Dad, Poor Dad). En ten slotte het onvermijdelijke dieetadvies: Dr. Atkins’ New Diet Revolution.

Geen van die boeken zegt me iets. Maakt me dat arrogant? Voor sommigen wel, vermoed ik. De selfhelp-industrie vindt snel dat ze neerbuigend wordt behandeld. Zo klaagt ze over de arrogantie van The New York Times omdat de krant de zelfhulpboeken uit haar non-fiction-bestsellerlijst heeft verbannen naar een apart, veel korter lijstje. De Times mag het genre dan wel niet serieus nemen, toch loopt het als een trein. Terwijl de algemene boekenverkoop in Amerika de laatste vijf jaar met 12 procent steeg, schoot de zelfhulpcategorie met 27 procent omhoog. In 1999 werden er voor 588 miljoen dollar zelfhulpboeken verkocht. Ondanks dit indrukwekkende cijfer ken ik niemand die dit soort boeken leest. Misschien gebeurt het heel discreet. Want het is een beetje zoals met Vlaams Blok-kiezers: er zijn er veel meer dan die die er openlijk voor uitkomen.

Jacqueline Goossens vanuit New York