Barolo en Barbaresco, twee wijndorpen waar Italianen graag lyrisch over doen. Maar zijn die peperdure flessen hun reputatie echt waard ? Herwig Van Hove ruikt, proeft en oordeelt.

:: Bij Martine Godefroid van het ICE te Brussel (het Italiaans Instituut voor Buitenlandse Handel, 02 229 14 30, e-mail : bruxelles@bruxelles.ice.it) is een

geüpdatete lijst van de Belgische invoerders en hun Italiaanse wijnen op eenvoudige aanvraag beschikbaar.

Na de jaarlijkse proeverij van de Piëmontese nebbiolo-wijnen, onlangs in Alba, werd er een korte debriefing gehouden tussen wijnmakers en persmensen. Het ging uitvoerig over de typische kenmerken van barolo en barbaresco. Italianen hanteren graag termen als “de grootste ter wereld”. Barolo zien ze op dezelfde hoogte staan als Château Mouton Rothschild of Château Margaux, en vooral : hij zou evenveel mogen kosten. Daarbij valt nog maar eens op dat de journalisten van wijnproducerende landen (niet alleen Italië, maar ook Frankrijk) de panoramische dimensie in hun overzicht missen : ze zijn uitsluitend bezig met hun eigen nationale wijnen. In Franse wijntijdschriften vindt men alleen informatie over Franse appellaties. Alles wat on-Frans is, is oninteressant. Die houding is niet alleen bekrompen, ze is ook nog misvormd : wijn is ofwel een banaal landbouwproduct ofwel een mythe.

In de wijnproducerende landen ziet men wijn dikwijls als een jaarlijks terugkerend product van grootschalige monocultuur. De consumptie volgt datzelfde ritme : de meeste flessen worden piepjong (binnen het jaar) gedronken. De proevers palaveren graag oeverloos over de fruit- en bloemengeuren. Dat zijn niet eens relevante eigenschappen, omdat ze typisch zijn voor jonge wijn en toch verdwijnen of veranderen na enkele maanden op de fles.

Het andere uiterste : wijn wordt als mythe behandeld. Die ‘mythe van de zeldzame oude perfectie’ wordt onder meer gecultiveerd op grote Bordeauxse châteaus. Die haast religieuze benadering maakt de wijn alvast onwaarschijnlijk duur. Vaak is hij meer een collector’s item dan een drank.

Rond barolo (en in minder mate rond barbaresco) worden soortgelijke mythes geweven. De wijn wordt in Italië niet meer kritisch beoordeeld. Erger : kritiek wordt er als blasfemisch ervaren. En de toestand is nochtans ernstig. Door de jarenlange, bij wet opgelegde veroudering in dikwijls oude reuzenvaten wordt veel nebbiolo-wijn verschraald, vermuft, geoxideerd en van zijn essentie, het fruit, beroofd.

Doordat de Italiaanse wijnexport in de praktijk vooral de Italiaanse kolonies in het buitenland bevoorraadt (bijvoorbeeld de Italiaanse gemeenschap in New York), is die export niet onderworpen aan de internationale concurrentie. Zo blijft de mythe van de ’traditionele perfectie’ ook in het buitenland gevrijwaard. Veel Italiaanse wijnen komen in een wereldwijd circuit van pizzeria’s en trattoria’s terecht.

In België is de toestand ronduit rampzalig. Doordat de consument meestal de vertrekprijzen ‘ ex cantina’ niet kent (psychologisch en taalkundig ligt Italië verder van ons verwijderd dan Frankrijk), worden de wijnprijzen zelfs in de betere horeca schaamteloos opgedreven tot een niveau waar men wel van oplichterij moet spreken. Het invoercircuit van Italiaanse kwaliteitswijn in België rekent hoge winstmarges, en daarbovenop hanteert de horeca de gebruikelijk hoge vermenigvuldigingsfactor. Het is dan ook logisch dat de Italiaanse kwaliteitswijn marginaal blijft op de Belgische markt.

De structuur van goede wijn

Beschaafde mensen houden van ‘avontuurlijke harmonie’. Smaakcomplexiteit is te vergelijken met het verrassingselement in de klassieke muziek. Onverwachte stembuigingen en ritmesprongen geven de melodie een avontuurlijker karakter en houden de aandacht gaande. In de culinaire wereld geldt hetzelfde : het transformeren van ingrediënten tot gerechten, het eigenlijke keukenwerk, is niets anders dan het verhogen van de smaakcomplexiteit. De kok geeft die een persoonlijke toets mee, een stijl.

Maar zoals de verrassing maar werkt als er een lijn is waartegen het verrassende kan worden afgemeten, zo heeft smaakcomplexiteit maar betekenis als ze geënt is op een basis van evenwicht en harmonie. Voor wijn betekent dit dat de smaak- en geursensaties in evenwicht zijn. De complexiteit zorgt als het ware voor een microreliëf dat de smaakdiepte vergroot.

Een ronduit goede wijn heeft een lengte die goed complex gevuld en geknoopt is, vanaf de eerste sensatie in de mond tot en met het einde. Fruit en bitterheid gedragen zich als een koppel dat elkaar in evenwicht houdt tot aan dat verre einde. In het beste geval is die structuur embryonaal aanwezig en komen de eigenschappen pas na een zekere tijd op fles tot volle ontplooiing. Wijn moet je dus beoordelen op zijn structuur en niet op de vluchtige aanwezigheid van fruit- of bloemengeurtjes. Bovendien moet je er rekening mee houden dat flessenlagering eerder de fouten ontwikkelt dan de kwaliteiten. Alleen onberispelijk goede wijn kan men laten verouderen, slechte wijn wordt altijd maar slechter.

Dat principe geldt voor alle wijnen, wat ook de kleur, het druivenras of de herkomst is. De zogenaamde ’typiciteit’ komt er maar als toegift bovenop. Zoals in de muziek : Bach is eerst en vooral universeel, en dan pas Duitser.

Dure kelders vol fouten

Juist omdat barolo zo’n onwezenlijk omhoog geschreven appellatie is (reken met vertrekprijzen van minstens dertig euro), vermelden we uitzonderlijk ook de vijf meest voorkomende structuurfouten en de voorbeelden ervan uit tweehonderd blind geproefde stalen van het oogstjaar 1999.

Te dun van concentratie en daardoor ook overdreven bitter en ruw :

Uit La Morra : De Bricco Luciani van Cascina del Monasterio, de Vigna Gattera van Azienda Agricola Bovio Gianfranco, de I Tre Giabot en Bricco Rocca van Az. Agr. Cascina Ballarin, de Rocche Marcenasco van Renato Ratti, de Vigna San Biagio van Az. Vitivinicola. Grimaldi Luigino.

Uit Castiglione Falletto : de Barolo van Fontana Livia, de Rivera di Castiglione en de Rocche di Castiglione van Poderi e Cantine Fratelli Oddero, de Rocche van Az. Agr. Vietti, de Rocche van Az. Agr. Monchiero F. lli.

Uit Serralunga d’Alba : de Barolo Gabutti en de Barolo Serralunga van Az. Agr. Boasso Franco, de Serralunga van Monzone Paolo.

Uit Monforte d’Alba : de Bussia Dardi le Rose van Poderi Colla, de Corsini van Az. Agr. Podere Ruggeri Corsini, de Ginestra Vigna Casa Mate van Az. Agr. Elio Grasso, de Luigi Arnulfo van TenutoArnulfo, de Mondoca di Bussia Soprano van Podere e Cantine FratelliOddero, de Vigneto La Villa van Az. Agr. Seghesio, de Barolo van Gemma.

Uit Barolo zelf : de Barolo van Az. Agr. Camerano Vittorio, de Barolo van Az. Agr. Scarzello, de Bergeisa van Az. Agr. Le Strette, de Cannubio van Rinaldo Francesco, de Castellero van Az. Agr. Barale, de Liste van Az. Vitiv. Damilano, de Preda Sarmassa van Virna e Lodovico Borgogno, de Barolo van Cantina Mascarello Bartolo, en de Bussia van Az. Agrivin. Sebaste.

Te bitter door onbalans tussen bitter en fruit :

Uit La Morra : de Barolo van Az. Agr. Molino Mauro, de Rocche dell’Annunziata van Az. Agr. Rocche Costamagna, de Barolo van Az. Agr. Gagliasso Mario.

Uit Castiglione Falletto : de Villero van Az. Agr. Giacomo Fenocchio.

Uit Monforte d’Alba : de Costa di Bussia van Tenuta Arnulfo, de Bussia Munie van Az. Agr. Conterno Franco, de Bussia Vigna Rocche van Parusso Armando, de Colonello van PoderiAldo Conterno, de Vigna Fraschin van Az. Agr. ManzoneFratelli.

Uit Serralunga d’Alba : de Barolo van Az. Agr. Schiavenza.

Oxidatietoetsen en ruwe tannines, een gevolg van twee jaar houtlagering :

Uit La Morra : de Barolo van Az. Agr. Giribaldi.

Uit Castiglione Falletto : de Vigneti Solanotto van Az. Agr. Cavalier Bartolomeo.

Uit Monforte d’Alba : de Barolo van Cantina Terre del Barolo, de Bussia van Az. Agr. Cascina Ballarin, de Costa di Bussia van Tenuta Arnolfo, de S. Stefano Vigna Cappella en de Vigna d’la Roul van Podere Rocche dei Manzoni, de Vigna della Ginestra van SRL De Nicola.

Uit Serralunga d’Alba : de Serralunga van Az. Agr. Rosso Giovanni.

Uit Barolo : de Cannubi van Az. Agr. Fenocchio Giacomo, de Cannubi van Tenuta Garretta, de Cannubi Boschis van Az. Agr. LucianoSandrone.

Vuil “als stalgeuren”, muf hout, hardnekkige reductie :

Uit La Morra : de Rocche dell’Anjnunziata van Az. Agr. Molino Franco.

Uit Roddi : de Vigneto Bric Sant’Ambrogio van Eredi Lodali.

Uit Serralunga d’Alba : de Bricco Rocche Prapo van Az. Vitiv. Ceretto, de Vigneto Prapo van Az. Agr. Chiavenza, de Serralunga van Az. Vin. Palladino.

Uit Verduno : de San Lorenzo en de Barolo van Az. Agr. Fratelli Alessandria, de Vigna deiPola van Ascheri.

Uit Monforte d’Alba : de Bussia van Az. Agr. Bolmida Silvano, de Campi dei Buoi van Tenuta Arnulfo,

Uit Novello : de Barolo van Az. Agr. Cagliero.

Uit Barolo : de Bricco Bergera van Az. Agr. Roberto Sarotto, de Buon Padre van Viberti Giovanni.

Te grote houtcharge :

Uit Barolo : de Costa di Rose van Az. Agr. Bric Cenciurio.

Uit Monforte d’Alba : de Bussia Vigna Munie van Parusso Armando, de Barolo van Alessandria Gianfranco.

Uit Novello : de Barolo van Piazzo Armando.

De stoet der groten : een selectie uit 350 stalen

In elk van de vier grote nebbiolo-DOC’s uit Piemont worden uiteraard ook onberispelijk goede en grote wijnen gemaakt die een aanbeveling verdienen. Wat volgt is de category offame. Een selectie uit 350 stalen en meteen de catalogus van de beste nebbiolo’s die vandaag op de markt te vinden zijn. En vergeet niet : Italië lijkt alleen maar ver, in Milaan raak je even vlug als in Lyon. En in Italië geldt nog echte gastvrijheid en proefbereidheid. Bovendien zijn de wijnen in de restaurants niet ‘oplichterig’ duur. Loop eens binnen in het Ristorante Gallarini in Castellinaldo : Chardonnay van Pelassa voor 10 euro, zijn Dolcetto voor 8 euro, de Dolcetto van Elio Grasso voor 10,50 euro, de Barbera d’Asti Camp du Rouss van Coppo voor 16 euro en die van Prunotto voor 10,50. Een viergangenmenu voor 26 euro : Vaut le détour heet zoiets in een gids.

Nebbiolo d’Alba 2001

Een DOC (sinds 1970) van 550 hectare met een gemiddelde productie van 35.000 hectoliter. De wijnen moeten een jaar op het domein blijven voor ze op de markt mogen komen. Het minimale alcoholgehalte moet dan 12 graden zijn en de wijn is gemaakt van 100 procent nebbiolo.

Onberispelijk goed (uit een groep van 36) :

De Sori Coppa van Az. Vit. Tenuta Langasco (Alba), de Valmaggiore van LucianoSandrone (Vezza d’Alba), de Marne Brune van Fontanafredda (Serralunga d’Alba), de La Perucca van Az. Agr. Bocchino Eugenio (Alba), de Castelvecchio van Az. Agr. La Contea (Canale) : zeer grote wijn, de Gerbole van Az. Agr. Renato Buganza (Guarene), de wijn van Rivetti Dante (Neive) en de Valmaggiore van Giacomo Grimaldi (Vezza d’Alba).

Roero 2000

Een DOC sinds 1985 : 11.000 hectoliter van 195 hectare. De wijn moet gemaakt zijn van nebbiolo met 2 tot 5 procent van andere druiven, meestal barbera. Minimaal alcoholgehalte : van 11,5 graden. De wijn mag op de markt vanaf 31 mei het jaar na de oogst.

Onberispelijk goed (uit een groep van 30) :

Uit Canale : De Printi en de Sru, beide van Mochiero Carbone en de Rocche d’Ampsej van Az. Agr. Correggia Matteo.

Barbaresco 2000

Een DOCG van 1980 : 575 hectare en 32.000 hectoliter. Uitsluitend nebbiolo, de wijn moet minstens 12,5 graden alcohol vertonen en voor hij verkocht wordt moet hij twee jaar verouderen, waarvan één jaar op hout.

Onberispelijke wijnen (uit 80 stalen) :

Uit Treiso : de Marcarini en de Nervo van Cantina Vignaioli Elvio Pertinage, de Valgrande van Az. Agr. Ca’ del Baio, de Vigna Rongallo van Az. Agr. Orlando Abrigo, de BriccoSpessa van Az. Agr. Grasso.

Uit Neive : de San Guiliano van Fattoria San Guiliano, de Canova van Az. Agr. Ressia, de Gallina van Az. Agr. Prinsi, de Masseria van Az. Agr. Vietti, de Sori Burdin van Az. Agr. Fontanabianca, de Sori Paitin van Az. Agr. Paitin, de Suri Canova van Az. Agr. Amerio Mario, de Albesani Vigna Ronco van Cantina del Bricchetto, de Marcorino van Cantina del Glicine (verbluffend), de Sori Paitin Vecchie Vigne van Az. Agr. Paitin.

Uit Barbaresco : de Bric Turot van Prunotto, de Rabaja van Cascina Luisin.

Barolo 1999

Een DOCG vanaf 1980 met 1456 hectare en een gemiddelde productie van 82.000 hectoliter. Is gemaakt van 100 procent nebbiolo en moet minstens 13 graden alcohol hebben. Hij moet bij wet drie jaar verouderen, waarvan minstens twee op hout.

De onberispelijke en aan te raden wijnen (uit een groep van 210). Die met een licht voorbehoud, een veertigtal, laten we onvermeld :

Uit La Morra : de Brunate en de La Serra van Az. Agr. Poderi Marcarini, de Conca en de Vigna Giachini van F. lli Revello Agricola, de Vigneto Gattera en de verbluffende VignetoRocche van Az. Agr. Veglio Mauro, de verbluffende La Serra van Gianni Voerzio, de Manzoni van Az. Agr. Ferrero, de Merlotti van Cavagnero Carlo e Tara, de Pichemej van MarroneGian Piero, de Rocche dell’Annunziata van Az. Agr. Mario Gagliasso.

Uit Novello : de Ravera van Az. Agr. Gagliero.

Uit Casteglione Falletto : de Bric del Fiasco en de Carobric van Az. Vitiv. Paolo Scavino, de Poderi Scarrone van Terre da Vino.

Uit Barolo : de Le Coste van Giacomo Grimaldi.

Uit Monforte d’Alba : de Sori Ginestra van Fantino Conterno, de Pressenda van MarzianoAbbona, de Tenuta Rocca van Az. Agr. Tenuta Rocca.

Uit Serralunga d’Alba : de Cerretta van Az. Agr. Germano Ettore, de Cerretta Piani van Az. Agr. Luigi Baudana, de Vigneto Corda della Briccolina van Spa Batasiolo, de Margheria en de verbluffende Parafada van Az. Agr. Vigna Rionda, de Ornato van Pio Cesare, de Vigneto Marenca en de Vigneto Margheria van Az. Agr. Pira Luigi, de Lazzarito VignaDelizia van Fontanafredda, de Vigna Sumot van Cerretta.

Tekst Herwig Van Hove

Wijn moet je beoordelen op zijn structuur en niet op de vluchtige aanwezigheid van fruit- of bloemengeurtjes.De barolo wordt in Italië niet meer kritisch beoordeeld. Erger : kritiek wordt er als blasfemisch ervaren.