Een beetje groen maakt een mens gelukkiger, blijkt uit onderzoek. Meegenomen in crisistijd. Daarom : tips voor meer groenbeleving in de stad. Buiten, binnen, op enkele vierkante meters of op uitgestrekte publieke grond.

Trek er eens op uit : Sint-Baafskouter

Wat ? Groot nieuw park (21ha) in Gent. Tot begin de jaren zeventig een vuilnisbelt die afgesloten was, maar buurtbewoners en kinderen gingen er toch wandelen en spelen. De grond is gesaneerd en tot park omgevormd.

Stijl ? Het bureau Fris in het landschap (Jean-François Van den Abeele) ontwierp het park met het idee van ‘een prettige wildernis’. Spelen in en met de natuur wordt aangemoedigd. Voor het ontwerp van de speeltuigen overlegde de ontwerper met de plaatselijke scouts. Er staat nu een toren, een schip en een bomen-Mikado om over te klauteren. Er is ook een grote vijver met een wandelpad erover.

Troeven ? Bij het concept werkte de ontwerper samen met de stadsarcheoloog om een middeleeuwse motte of eilandschuilplaats die ze hadden aangetroffen op een oude kaart te reconstrueren. Interessant voor architectuurliefhebbers : de luifel van The Nomad Concept aan de ingang in de Kriekerijstraat.

Ideaal moment ? De buurtbewoners organiseren een feeëriek evenement in de winter : het ‘lichtkooi’-festivalletje met verhalen rond vuurkorven.

Adres ? Er zijn verschillende ingangen, onder meer in de Kriekerijstraat (fietsenstalling) en de Sint-Baafskouterstraat.

Plant een minituin buiten

Je ziet wel wat in een eigen moestuin, maar weet niet waar te beginnen ? Tuincentrum Aveve verkoopt eenreeks van veertig groentezaden en vijf kruidenzaden die snel resultaat opleveren en die makkelijk te oogsten zijn. Daaronder bekende maar ook vergeten groenten. Meteen komt ook een handleiding voor beginners uit, en een boekje voor elk seizoen, Denk Groenten (Uitg. Minestrone), met onder andere recepten van ‘groentekok’ Frank Fol die de zaden mee selecteerde. U wil geen grote terracottapotten op uw terras of u heeft geen plaats om ze op te bergen in de winter ? Bij Ikea vindt u planttassen in felle kleuren.

Info : www.ikea.com, www.aveve.be

Plant een minituin binnen

Vooral ’s zomers is er binnenshuis vaak voldoende licht om keukenkruiden te kweken. Als u verschillende planten samen zet, krijgt u een mooi effect. Vooral als de potten variëren in formaat. Scapa Home brengt deze zomer een reeks keramiekpotten met houten deksels uit.

Info : www.scapahome.eu

Aap de natuur na

Motieven of kleuren uit de natuur doen het sinds mensenheugenis goed in interieurs. Wie het niet zo heeft voor bloemetjesbehang, kan door een combinatie van de juiste kleuren toch een natuursfeer in huis brengen. Dat weet ook ontwerper Chris Mestdagh, die alweer een nieuwe verf- en behangcollectie voor Boss Paints bedacht. Hij dook The Hamptons in, een stukje groen ten oosten van New York. “Voor mij betekenen The Hamptons : vakantie. Ik kan natuurlijk niet alle kleuren uit de natuur gebruiken, dat zijn er miljoenen. Maar ik heb wel tinten gekozen die moeiteloos in elkaar overvloeien. Dat creëert die natuursfeer.”

De collectie vergrijsde, verzachte en verbleekte zomerkleuren kregen sprekende namen mee als barn door red, grilled corn en stormy sky.

Trek er eens op uit : Hobokense Polder

Wat ? Sinds eind de jaren negentig een officieel natuurreservaat (170 ha), langs de Schelde in Antwerpen. Nadat het poldergebied werd volgestort met aarde die vrijkwam bij de aanleg van de Antwerpse Ring, ontstond er een nieuwe biotoop voor fauna en flora.

Stijl ? Puur natuur, op nog geen vijf kilometer van de kathedraal.

Ideaal moment ? Fijn om uit te waaien tijdens het weekend. Rubberlaarzen of stevige wandelschoenen zijn geen overbodige luxe. Vogelliefhebbers komen hier vogels observeren vanaf 04 uur.

Troeven ? Wie lang genoeg zoekt, ziet misschien een van de konikpaarden of Gallowayrunderen. Fijne wandelingen van 3,5 km (ideaal met kinderen) of 7,5 km. Een uitkijkpost van Import Export Architecten is ook toegankelijk voor buggy’s en rolstoelen. Er zijn zeldzame orchideeën, vlinders en vogels (zoals waterral en lepelaar) te spotten.

Adres ? Parking aan station Hoboken-Polder, Berkenrodelei, Hoboken of aan het eind van de Scheldelei. Op www.hobokensepolder.be vindt u info over geleide natuurwandelingen.

Snuif de natuur op : geurplanten voor binnen

Gardenia jasminoides of Kaapse jasmijn, een witbloeiende kamerplant met stevig groen blad en een sterk parfum, beleeft een revival. Kamerjasmijn (Jasminum officinale) bloeit met meer, maar kleinere bloemen en heeft een wat kleiner blad. De twee planten zijn zo sterk dat ze andere geuren in huis kunnen verdringen of beïnvloeden. Subtieler en minder bekend zijn nieuwe, zachtgeurende orchideeën. Als bloemisten ze in de kijker beginnen te zetten, zullen ze snel de gewone Phalaenopsis verdringen.

Doe aan leunstoelnatuuronderzoek

De Britse natuurkenner Dixe Wills schreef onder het pseudoniem Johnson P. Johnson een geestig boek waarin hij leert hoe je soorten vogels, planten, bloemen en amfibieën van elkaar kunt onderscheiden. “Door de natuur in kleine, verteerbare deeltjes op te splitsen en een paar kleine trucs achter de hand te houden, kun je haar mysteries ontrafelen”, belooft hij in de inleiding. “Maar de enige manier om die nieuwe kennis bij te schaven is door buiten te gaan en de test te doen.”

Info : The armchair naturalist, how to be good at nature without really trying, van Johnson P. Johnson, Icon, ISBN 978-1840468458

Bezoek het groenexperiment van Kortrijk

Onder de noemer ‘Secret Gardens’ stelt Kortrijk deze zomer verborgen groene plekjes tentoon. Ze krijgen een facelift door bekende tuinontwerpers en bieden plaats voor evenementen en debatten. Een verrassende oefening in groenbeleving in de stad.

“Nieuwe visies over de functie en inrichting van publieke groene ruimtes uitproberen” : zo omschrijft artistiek leider Paul Geerts het doel van de nieuwe tuinbiënnale Secret Gardens van de stad Kortrijk en Designregio Kortrijk. Ook de bezoeker zal er iets aan hebben, want tien binnen- en buitenlandse tuinontwerpers, waaronder de beroemde Amerikaanse landschapsarchitecte Martha Schwartz, zullen elk een locatie in de binnenstad aanpakken. Tijdens de biënnale zullen activiteiten worden georganiseerd in en rond de Secret Gardens. Zoals een bloemenmarkt op en rond het Overbekeplein, de rozenfeesten in de Internationale rozentuin, een opentuinenweekend in ongeziene privétuinen. “Het festival speelt zich af op diverse locaties in de stad en dat is uniek”, zegt Geerts.

De stad Kortrijk wil met dit duurzaam initiatief een voorbeeld zijn. Volgens titelvoerend burgemeester Stefaan De Clerck werd groenbeleving in de stad tot nu toe te weinig gesteund. “Ik hoop dat we hierin een pioniersrol kunnen spelen.”

“In de nevelstad die Vlaanderen is, is de grens tussen stedelijk en buitengebied bijzonder klein geworden”, voegt Marleen Evenepoel (zie Inzicht p. 28) van Agentschap voor Natuur en Bos hier aan toe. “Wij willen helpen de stad leefbaar en gezond te maken.”

Volgens de organiserende partijen moet groene ruimte in de stad niet gezien worden als kostenpost, maar als investering. Het levert een aantrekkelijke woon- en werkomgeving op, en dat kan een rol spelen in het aantrekken van bedrijven.

Paul Geerts wil niet alleen een vervolg over twee jaar, hij hoopt ook dat de ingrepen langer kunnen blijven leven dan vier maanden. “Bij iedere biënnale willen we minstens één van de gecreëerde of heringerichte ruimtes behouden. Dit jaar de tuinen rond de Tacktoren op het Buda-eiland. Over twee jaar willen we de museumtuin openstellen.”

Secret Gardens, verborgen stadsgroen. 29 mei-11 oktober in Kortrijk. Gratis.

Info : 056 27 74 03, www.secretgardens-kortrijk.be

Trek er eens op uit : Groene vallei

Wat ? Nieuw park (twee jaar oud) van zes hectare in Gent. Het bestond al als park in de negentiende eeuw, maar werd nadien een stort. Toen de overheid de grond wilde verkavelen, stuitte dat op hevig protest. Na sanering maakte de overheid er een park van.

Stijl ? Eigentijds, met veel fijne spel-elementen, naast restanten van het oude park met oude beuken. Het ontwerp is van Arnoud De Coen (van de Gentse Groendienst). Het park beantwoordt aan hedendaagse beheersplannen in verband met ecologie, duurzaamheid en buurtinspraak.

Ideale moment ? Een mooie zomerdag, om te barbecuën of te picknicken aan de 12 meter lange picknicktafel.

Troeven ? De picknicktafel en de originele speeltuigen zijn ontwerpen van de Belgische kunstenaar Jozef Legrand. Hij maakte een speeldernis, een plek die snel de harten wist te veroveren van de Gentse kinderen. De trapleuningen in het park zijn tegelijk een knikkerbaan.

Adres ? Tussen de Brugse Poort en Ekkergem in Gent, langs de straat Nieuwe Wandeling.

Trek er eens op uit : Kasteel van Gaasbeek

Wat ? Pajots kasteel dat dateert uit 1236 en ooit toebehoorde aan de Graaf Van Egmond. Begin zeventiende eeuw liet de toenmalige bewoner een Franse tuin, een lustpaviljoen en een kapel aanleggen. Een latere bewoner gaf zijn fascinatie voor Napoleon vorm in een triomfboog. Park en omliggend bos zijn 49 ha groot.

Stijl ? Typische Franse kasteeltuin en zeldzame historische kasteelmoestuin. Erachter en eromheen liggen het park en het bos met daarin het barokpaviljoen, de kapel en de triomfboog.

Ideale moment ? In lente en zomer, wanneer je zowel park als moestuin en kasteel kunt bezoeken en nadien een smakelijk streekgerecht zoals ‘Konijn met mosterdsaus’ kunt eten in de brasserie in de vroegere conciërgewoning.

Troeven ? Ongerept uitzicht over landerijen. In het bos staan eeuwenoude beuken en zomereiken en bij de drie vijvers spotten kenners wel eens een ijsvogel (naast 70 andere minder courante vogelsoorten). De museumtuin, die herinnert aan de hoogdagen van de Vlaamse tuin- en sierteelt, is uniek omdat hij de grootste en meest volledige collectie leifruitbomen ter wereld bevat.

Adres ? Kasteelstraat 40, 1750 Gaasbeek (Lennik). 02 531 01 30. Open voor bezoek, kasteel : 1/4 tot 15/11, moestuin : 15/5 tot 30/10 (na afspraak), park : 1/10 tot 31/3 van 8-18 u., anders tot 20 u.

Info? www.kasteelvangaasbeek.be

Denk in alle dimensies

Terwijl je in het Jubelparkmuseum kunt gaan kijken naar de vegetale stadsideeën van Luc Schuiten, zijn sommige van zijn ideeën al gerealiseerd. Verticale tuinen bijvoorbeeld doken vorig jaar op in het D-Hotel in Kortrijk, in het White Hotel in Brussel en zelfs in de Telenetshop van Leuven. Import Export Architecten zorgden twee jaar geleden voor de primeur in onze streken, met hun versie in de Fragilewinkel in Antwerpen. Maar ze zien nog andere invalshoeken voor meer groen in de stad.

Waar komen de verticale tuinen vandaan ?

Acht jaar geleden creëerde de Franse botanicus Patrick Blanc een exotische tuin op de muur van de Fondation Cartier. Hij patenteerde het frame dat hij bedacht had om planten op muren te kunnen laten groeien en kreeg wereldfaam. Voor de Fragilewinkel wilden wij met hem samenwerken, maar hij had geen tijd. We zijn dan in zee gegaan met een Nederlandse firma, Copijn.

Zijn verticale tuinen dé oplossing voor meer groen in de stad ?

Voor Fragile vonden wij het een ideale formule, omdat het een verticale groenwand in huis is, op een plek waar meerdere mensen komen werken. Uit ecologische overwegingen hebben wij er lokale planten in verwerkt en niet alleen de exotische die Blanc steevast gebruikt.

Wat zijn de nadelen ?

Verticale tuinen zijn duur, ook in onderhoud. Als het onderliggende irrigatiesysteem uitvalt, is je tuin binnen de week morsdood. Ze zijn heel sterk gericht op visueel effect en minder op groen of innovatie.

Wat kunnen steden doen om meer groen in de stad te brengen ?

Creatief omspringen met de bestaande mogelijkheden. In Chicago bijvoorbeeld werd de zoo opengesteld. Het is gewoon een park, waar je voor sommige paviljoenen moet betalen.

Wat doet IEA op dat vlak ?

In de woningen die we bouwen, maken we van platte daken een groen dak. Daar hebben ook de omliggende huizen plezier van. Onlangs bouwden we zes woningen voor een project in Antwerpen. In het midden staat een toren, bekleed met groene dakpannen. We noemden hem ‘de boom’. Daarin hebben we nestkastjes verwerkt voor gierzwaluwen, en rondom elk raam is groenvorming mogelijk. De tuinen kregen een muurtje dat bestaat uit korven met de stenen uit de afbraak. Door de porositeit kan daar van alles op groeien.

En we hebben ons concept Urban Camping, een platform waarop verschillende tenten in de lucht kunnen worden gezet. Enerzijds een creatieve oplossing voor het gebrek aan ruimte in de stad, anderzijds een plek waarmee je ook aan groenbeleving in de stad kunt doen. Mocht het ooit zover komen, dan zou dit een leuk alternatief zijn voor een B&B. Je huurt voor één nachtje een stukje publieke ruimte, in een park, op een plein… en je hoort de regen op je tentzeil, je ziet de sterren…

Het ‘Urban Camping’-concept van IEA is te zien tijdens Kaailand, 24 april-24 mei, in Antwerpen. www.kaailand.be, www.iea.be, www.kmkg-rmah.be

Lok eens een beest

Planten waar vlinders op afkomen om nectar te zoeken zijn de vlinderstruik (Buddleia), lavendel (Lavandula), wederik of olifantslurfjes (Lysimachia clethroides). Ook vlindervriendelijk zijn venkel (Foeniculum vulgare), waar de rups van de koninginnenpage op leeft, en brandnetel (Urtica dioica), voor onder andere rupsen van dagpauwoog en de atalanta.

Bijen en hommels hebben zowel nectar als stuifmeel nodig. Planten waarop zij volop vliegen zijn de dropplant (Agastache), de zijdeplant (Asclepias) en de rode zonnehoed (Echinacea purpurea). Gezien elke bloem relatief kort bloeit en bijen een zomer lang ‘bloemenvoedsel’ nodig hebben, is vooral verscheidenheid van belang. In principe volstaat een bloembak van één vierkante meter, waarin u bloemenweidemengsel of vlindermengsel (te koop in tuincentra) zaait. Er bestaan zelfs kant-en klare zaadmatjes.

Ook vogels kunt u lokken : eens de zaden van zonnebloemen (Helianthus annuus) beginnen te rijpen, worden ze door onder andere mezen uit de grote bloemhoofden geplukt. Besdragende heesters zorgen voor een aanvulling op het herfst- en winterrantsoen voor lijsters en merels. De voorkeur van deze vogels gaat uit naar rode vruchten. Ook de bessen van Hulst (Ilex aquifolium) zijn populair bij vogels. Bovendien is die plant bladhoudend en daardoor ideaal als schuil- en nestplaats.

Schik eens een bloem. Of twee.

Bloemschikken is, net als breien, verlost van zijn ouderwetse connotatie. Schrikt gepruts met stengels en bladeren u af ? Geen paniek, het kan eenvoudig. Trendwatcher Aafje Nijman van Bloemenbureau Holland en florist Geert Pattyn geven beginnertrucs.

Nijman: “Maak een lekker nonchalant boeket met alleen vulbloemen, zoals de fritillaria.”

Nijman : “Reduceer. Een eenvoudig schaaltje met water is genoeg om de nodige steun en voeding te geven.”

Pattyn : “Zet een grote vaas op de vloer en vul die met enkele bloesemtakken.”

Pattyn : “Maak een tafelstuk met houten bakjes. Vul een met takjes, een met bloemen van dezelfde kleur en nog een met mos. Zo gaat u verder tot u een patchwork van groen hebt gecreëerd.”

Trek er eens op uit : zwemvijver Boekenbergpark

Wat ? Eerste publieke ecologische zwemvijver van de Benelux, in het Boekenbergpark (11 ha) in Antwerpen.

Stijl ? Hedendaags. De zwemvijver kreeg een bodem van grijze folie, waardoor het water een grijsgroene kleur heeft, en hij werd omzoomd met hardhout. De drie asymmetrische omkleedpaviljoenen in cortenstaal zijn van Studiegroep Omgeving.

Ideale moment ? ’s Zomers, rond 12 uur. Wegens de ecologische zuivering heeft de vijver een beperkte capaciteit van ca. 1200 zwembeurten. Wie laat op de dag komt, loopt het risico dat hij er niet meer in kan.

Troeven ? De vijver en de gebouwtjes zijn een lust voor het oog en het is zalig om buiten te zwemmen in een zwembad zonder chloor, bovendien helemaal gratis.

Adres ? Ingang Boekenbergpark, Generaal Van Baurscheitlaan, 2100 Deurne. Open van 16 mei tot 13 september, op weekdagen van 12 tot 19 uur, op zondag van 11 tot 18 uur.

Samenstelling Leen Creve Illustraties Daan Rosseels;Soetkin Bulcke;Britt Guetens;Marc Verachtert