“Ik ben veel sterker dan Madonna”, zegt de Oezbeekse Yulduz Usmanova wat stoutmoedig. Als vrouw uit een moslimland heeft ze moeten knokken voor respect, maar nu staat ze aan de rand van de internationale doorbraak.

Ze wordt de Madonna van Oezbekistan genoemd, maar haar kapsel doet eerder aan Björk denken. Die titel verdiende Yulduz Usmanova omdat ze al acht jaar een superster is in haar geboorteland. Ze heeft er zelfs haar eigen tv-show. Jaja, het Koen Wauters-effect doet zich ook in de voormalige Oostbloklanden gevoelen.

Ze blies ons drie jaar geleden op het Sfinks-festival van onze sokken met een wervelende show. Met bont uitgedoste danseressen aan haar zijde bracht ze een swingende act en veroverde ze een stukje Vlaanderen. Met haar nieuwste cd Yulduz lijkt ze nog dieper verankerd in de lage landen. Haar management, haar producer, de studio waar haar plaat werd opgenomen, de werkbasis situeert zich boven de Moerdijk.

Die producer, de voorheen vooral in rockkringen bewegende Attie Bauw, liet in vergelijking met het vorige uptempo album Binafscha meer de melancholische kant van Yulduz spreken. De dame, naar eigen zeggen een onverbeterlijk fuifnummer, luistert thuis graag naar de slows van Toni Braxton en orchestrale muziek. Dat ze een ruime smaak heeft, is zonneklaar als je de ingrediënten van haar muzikale stoofpotje ontleedt.

Muzikanten uit alle windstreken versterken het multiculturele karakter. Onder meer het Zuid-Afrikaanse koor Family Factor, ragga-toaster Brown en de Amerikaanse drummer Jeffrey Clemens (G. Love & Special Sauce) verlenen hun medewerking aan Yulduz. Dat ze van vele ruifjes eet, houdt echter nog niet in dat ze haar eigen identiteit dreigt te verliezen. “Ik heb Attie geen dag alleen gelaten in de studio”, lacht Usmanova. “Wees gerust, ik verlies nooit de controle over het geheel. Ik ben lang geleden al mijn Oezbeekse wortels beginnen vermengen met moderne pop. Daarom begrijp ik niet dat m’n eerste platenfirma het world-etiket op mij wilde kleven. Ik maak popmuziek. Punt uit. Zoveel verschil ik toch niet van The Beatles? Die vertrokken ook van folkliedjes. Uiteraard breng ik de verhalen uit m’n geboorteland mee als ik in Nederland een plaat kom opnemen. Ik uit wat in me zit. Ik hoef geen Europese liedjes te zingen, want jullie hebben genoeg eigen groepen die dat doen. Ik zou me dan eerder een clown voelen dan een zangeres. Wat ik vertolk, moet écht zijn. Uit m’n hart komen. Het nummer Dema is bijvoorbeeld vier jaar oud. Attie maakte mij er attent op dat Stevie Wonder een song met hetzelfde thema had: Don’t Say. De boodschap van mijn nummer is dat je, als je succes hebt, er niet vanuit mag gaan dat je altijd alles zal hebben en weten. Bleek dat Stevie Wonder, hoewel ik me daar niet bewust van was, over een identiek onderwerp had gezongen. We besloten de twee liedjes aan elkaar te lassen. Een symbolische daad. Want ondanks de culturele verschillen, is het leven overal hetzelfde. Ik wil mensen over de hele wereld raken. Positieve energie overbrengen. Ik heb niet de pretentie luisteraars op te zadelen met navelstaarderij. Toen de Afrikaanse muzikanten Dunya hoorden, wilden ze er spontaan op meedoen. En toen ik die song in Scandinavië speelde, begonnen toeschouwers te huilen, hoewel zij mijn taal niet kennen. Voor mij is dat het bewijs dat we allemaal dezelfde ziel hebben. Gevoelens zijn universeel. We hebben wel degelijk een band, en ik hoop dat die in de toekomst steeds sterker wordt. Ik hou van het joodse gezegde: dood je vijanden met honing. Met vechten raak je nergens.”

Allemaal mooi en wel, maar ondertussen woeden er brandhaarden, en heus niet alleen in Kosovo. Ze brengen Yulduz niet van haar stuk. Haar vertrouwen in de goedheid van de menselijke soort is onaantastbaar. “De politici willen misschien wel oorlog, maar de gewone mensen zijn het kotsbeu. Zonder die aanstokers aan de macht, zouden de volkeren meer naar elkaar toegroeien. Zeker weten.”

Haar carrière mag dan vanuit Nederland geleid worden, het podiumbeest woont nog altijd in Oezbekistan. “Ik leid daar een haast perfect bestaan. Toen we nog onder het juk van de Sovjet-Unie leefden, hadden we het moeilijk. Sinds de onafhankelijkheid vergaat het ons stukken beter. De gastvrijheid en de oude architectuur maken dat we een mooi land hebben waar we trots op kunnen zijn. Onze buren, zoals Kazachstan en Turkmenistan, boeren allemaal achteruit. De maffia regeert daar. Ik kan er niet eens meer optreden, zo gevaarlijk wordt de situatie. De sfeer is er destructief, terwijl wij opbouwen. Dat wij wél blijven groeien, hebben we te danken aan onze president. Kadimov is een sterke persoonlijkheid. Hij staat ook dicht bij de mensen. Daarom geniet hij hun steun. Een heldere geest. Een van zijn wijsheden is: je moet de jongeren niet constant leren wat ze moeten doen, want je kan zelf ook veel van hén opsteken. Hij beseft dat de jeugd onze toekomst is. Het is heel typerend dat wij geen migratie kennen, in tegenstelling tot de landen die ons omringen. De luxe van het Westen steekt ons de ogen niet uit. Dat zit ons in het bloed. Mijn vader zei altijd: ‘Kijk nooit naar wat anderen hebben.’ Jaloezie is ballast.”

Velen beschouwen haar als een goeroe, een godin. Of ze blij is met de Madonna-associatie? “Ik snap het eerlijk gezegd niet goed. Waarschijnlijk moet die verwijzing naar Madonna duidelijk maken dat ik stevig in m’n schoenen sta. Dat ik een workaholic ben die weet wat ze wil. Zonder onbescheiden te willen zijn, ik ben nog een pak sterker dan Madonna. Vergeet niet dat ik een moslimachtergrond heb. In Oezbekistan krijg je als vrouw niet de kansen die je in Amerika krijgt. Bij ons had je geen feministen die voor de vrouwenrechten opkwamen. Wij hadden niks te zeggen. Ik heb moeten knokken om respect te krijgen als artieste. Toen ik als jong meisje begon te zingen, werd ik niet gestimuleerd. De ene familieruzie na de andere. Naar het conservatorium gaan? Vergeet het. Eerst moest ik, zoals zovelen, m’n kost verdienen als arbeidster in een zijdefabriek. Gelukkig was mijn vader er nog. Hij was de enige die in mijn talent geloofde. Ik neem het m’n moeder niet kwalijk dat ze me tegenwerkte. Ze deed dat enkel omdat ze om me gaf. Meisjes worden vaak misbruikt door platenbonzen. Ze kiezen de makkelijke weg en jagen het grote geld na. Dan denk ik: hun ouders zouden beter wat meer bezorgd zijn. Ik heb op het podium de sceptici kunnen overtuigen. De openbaring dat ik iets te vertellen had, moést er ooit komen. De mensen zijn niet blind. Ze zien los door je heen. Ze achterhalen snel of je het al dan niet meent.”

“Yulduz” is uit bij Double T. Yulduz Usmanova speelt op 19 juni op Festival Mundial in het Leijpark in Tilburg.

Peter Van Dyck / Foto’s Guy Kokken