New York City is het Mekka voor de boekenliefhebber. Alles is er te vinden, tegen prijzen die schommelen tussen een habbekrats en miljoenen dollar.

GRIET SCHRAUWEN

FOTO’S : GERALD DAUPHIN

Een trip naar New York in het verschiet ? Dan zit de kans erin dat je daar een extra reiskoffer moet kopen om alle aanwinsten mee naar huis te sjouwen. De lage dollarkoers zal niemand van koopjes afhouden, vooral boekenliefhebbers niet want New York City is dé wereldhoofdstad van uitgeverijen. New York is een natuurlijke biotoop voor allerlei types boekhandelaren en je vraagt je af aan wie ze hun koopwaar blijven slijten : Manhattan alleen heeft méér dan 500 boekwinkels, daarnaast zijn er tal van verkopers die opereren vanuit appartementen, op afspraak, op bestelling, of per postorder. De onderwerpen kun je zo gek niet bedenken of er wordt over geschreven. Van accounting tot zoology : het hele alfabet van gespecializeerde lektuur, tot en met ufo’s, bij A & S Book Co. (308 W. 40th St. tussen 8th en 9th Avenue). En wat geschreven is, wordt verhandeld tegen prijzen om van te dromen. Christie’s en Sotheby’s veilingen bijvoorbeeld, brengen zeldzame manuskripten ter waarde van miljoenen dollar onder de hamer. Sotheby’s Books and Manuscripts Dept. vierde vorig jaar trouwens zijn 250ste verjaardag en is wereldberoemd voor zijn curiosa. (Er zijn ook tentoonstellingen van oude en waardevolle geschriften in de New York Public Library, op de hoek van 42nd St. en Fifth Avenue. Enkel te kijk, niet te koop.)

Aan het andere uiteinde van de prijzenschaal : de boekenstalletjes op straat. Van voor- tot najaar slijten venters in kiosken en kraampjes drukwerk tegen de helft tot één tiende van de winkelprijs, of het nu gloednieuw is of vierdehands en beduimeld. Hoe meer je koopt, hoe voordeliger : afdingen is de boodschap. Ook bestellen kan : je geeft een of meerdere titels op, en enkele dagen later is je bestelling beschikbaar. Hoe ze het voor mekaar krijgen, mag een raadsel heten. Kwatongen beweren dat de koopwaar gestolen is, of ergens van een vrachtwagen viel… Maar vergeet niet af te spreken waar je de verkoper weer kunt treffen : boekenstalletjes verhuizen vaak. Ze liggen verspreid over de stad, maar velen hebben een plekje in de buurt van universiteiten en de bekendste trajekten liggen langs Third Avenue, Lexington Av., Madison Av., Fift Av., en 42nd Street.

Een zeer bekende straat voor tweedehandsboeken is de 18th St. ter hoogte van Fifth Avenue. Een mooi voorbeeld in die straat is Book-Friends Café, waar je kan ontbijten of lunchen terwijl je in boeken bladert.

New York heeft wijdbefaamde mega bookstores. Twintig jaar geleden deden lettervreters er hun aankopen op haastige wijze : ze laadden hun supermarktwagentje vol en begaven zich ijlings huiswaarts of naar een café in de buurt. De tijden zijn veranderd : buiten gaat het jachtige, hektische leven door, maar de bookstores zijn oazes van rust waar de uren traagjes voorbijglijden. Want dat is de nieuwste trend in New York : boekhandels zijn niet enkel een handel, maar een oord van bezinning of een ontmoetingsplek, met zithoekjes en leestafeltjes. De bezoeker neemt een boek, een paar tijdschriften of kranten ; bestelt een kopje koffie, een broodje gezond of een stukje taart… Laat het buiten dan maar regenen en waaien, binnen is het stil en gezellig. Je hoort er alleen gedempt gefluister en het licht geritsel van bladzijden omslaan. En wat voor ons, Europeanen, een openbaring is : de meeste boekhandels blijven laat open. Zelfs op zondag, vaak de enige dag van de week met zeeën van tijd.

Barnes & Noble is één van de allergrootste booksellers. De keten heeft sinds 1873 ervaring in de sektor en is een ware trendsetter. Barnes & Noble heeft in de Verenigde Staten 276 winkels, in New York alleen al 35, die dagelijks tot elf uur open blijven (op donderdag en vrijdag zelfs tot middernacht) en met wat geluk krijg je er nog een live optreden bij. Het nieuwste en één van de grootste filialen van Barnes & Noble (4 Astor Place) heeft woensdag in de vroege avond voorleessessies voor kinderen, ook voor volwassenen lezen auteurs op tijd en stond voor uit eigen werk : waar en wanneer staat aangekondigd in de grote kranten. Iedere vestiging van Barnes & Noble heeft dezelfde muurschildering met portretten van auteurs, wat groter of kleiner uitgevallen, afhankelijk van de beschikbare ruimte. Eén artiest ingehuurd door àlle Barnes & Noble-stores ? “Nee, ” lacht Susan Williams, PR-mevrouw van de keten : “Dat is ons eigen behangpapier. Het zit allemaal in de computer en kan naargelang de behoefte op grotere of kleinere schaal worden afgedrukt. “

Over het nieuwe gebruik van boekhandel-annex-café zegt Susan Williams : “Deze verkoopstrategie legt ons absoluut geen windeieren. Er wordt minder gestolen dan vroeger, en mensen kopen méér. ” En al die stukgelezen tijdschriften en kranten, die onverkoopbaar worden ? “Dat is een peulschil in vergelijking met de omzet, ” zegt ze. “Nu hebben mogelijke klanten meer tijd om rustig boeken in te kijken, en zijn ze makkelijker verleid tot aankopen. “

De Verenigde Staten, waar alles draait om hoog-hoger-hoogst en om groot-groter-grootst, hebben in New York de meest gigantische boekhandels. The Strand in Greenwich Village (828 Broadway, op de hoek met 12th St.) gaat er prat op 8 mijl boekenrekken te herbergen, en meer dan 2 miljoen stuks in stock te hebben, nieuw en tweedehands. Een gesigneerde Ulysses van James Joyce ging er van de hand voor 30.000 dollar. Shakespeare’s Second Folio uit 1632 is er te koop voor 50.000 dollar en wordt er als een schat gekoesterd door Fred Bass, die eruitziet alsof hij vergelijkende literatuur doceert in Harvard. “The Strand is een familiebedrijf, ” zegt Bass. Benjamin Bass begon met de zaak in 1929, Fred werkt er sinds hij tien jaar oud is, en zijn 32-jarige dochter Nancy is er manager en Freds rechterhand. Die kan het bedrijf best gebruiken : er zijn 165 werknemers. The Strand is een van de bekendste en drukst bezochte boekhandels ter wereld, bezit de grootste kollektie kunstboeken van de stad, veel 20ste-eeuwse first editions, uitgelezen boeken met ezelsoren, nieuwe van de best-sellerslijsten tegen de helft van de prijs elders… Per dag veranderen er zo’n 5000 boeken van eigenaar. De zaak is bewegwijzerd voor wie minder vertrouwd is met dit paradijs dan de trouwe klanten, die in dit labyrint van stoffige rekken op zoek zijn naar schatten, als kinderen op een rommelige, bovenmaatse zolder.

Aan de overkant van dezelfde straat ligt Forbidden Planet (821 Broadway, op de hoek met 12th St.). Dit broertje van de Londense Forbidden Planet is ook gespecializeerd in strips en aanverwanten als SF, fantastische film en horror. Achter de toonbank tussen monsters, intergalaktische tuigen en andere ruimte-rariteiten staat de filiaalhouder die zelf wat heeft van een alien en niet zou misstaan in de glazen kast vol stripfiguren. Forbidden Planet mag dan wel een boekhandel zijn, het is vooral een verzamelplaats van weirdo’s en bezetenen. En zo zijn er wel meer in New York.

Algemene boekhandels die literatuur en poëzie, fiktie en non-fiktie in voorraad hebben, zijn er op welhaast iedere straathoek. Barnes & Noble is de meest opvallende en heeft een betrekkelijk agressieve strategie : nieuwe filialen nestelen zich bij voorkeur in de schaduw van reeds bestaande boekwinkels, die als gevolg daarvan niet zelden overkop gaan. In deze struggle for life geldt nog steeds the survival of the fittest. Coliseum (1771 Broadway, bij 57th St.) is zo’n blijver. Of Rizzoli (31 W. 57th St., tussen 5th en 6th Avenue), die ook een afdeling Italiaanse literatuur heeft. Shakespeare and Co (716 Broadway, bij Washington Place, of 2259 Broadway, bij 81st Street), Tower Books (383 Lafayette St., bij 4th St.) en Books and Company (939 Madison Avenue) zijn een paar fraaie voorbeelden, maar ook in de buurt van de universiteiten zijn indrukwekkende boekhandels, waarin het zeer aangenaam grasduinen is. Posman (1 University Place, bij Washington Square) is in dit genre de laatste nieuwkomer, met bovendien een aardige afdeling wetenswaardigheden en fotoboeken over de stad.

Ook Newyorkse musea hebben aantrekkelijke winkels met foto- en andere boeken over kunst. Verscheidene adressen heten Metropolitan Museum of Art Bookshop en hebben elk hun eigenheid. Op 1000 Fifth Avenue is dat vooral mode en fotografie, textiel, architektuur en geschiedenis. In de Metropolitan Museum of Art Bookshop bij het Rockefeller Center (15 W. 49th St., ten oosten van Fifth Avenue, vlakbij de openluchtijsschaatsbaan) handelen de boeken over kunst in het algemeen en zijn er trouwens ook mooie replica’s van antieke juwelen te koop. Een andere Metropolitan Museum of Art Bookshop is gespecializeerd in alles wat met de middeleeuwen en de renaissance te maken heeft : die aan Fort Tryon Park (bij 192nd St.).

Het Museum of Modern Art, voor de kenners MoMA, (11 W. 53rd Street) heeft behalve 3500 titels over moderne kunst, fotografie, architektuur en film ook leuke gadgets en hebbedingetjes, “verantwoord” speelgoed, design-spullen. En in de Gift Shop van het Museum of Television and Radio (25 W. 52nd St. tussen Fifth en Sixth Avenue) is, zoals men mag verwachten, vanalles beschikbaar over radio en TV : gadgets, videotapes, audiocassettes, memorabilia.

De bookshop van het Museum of the City of New York (1220 Fifth Avenue, bij 103rd St.) is goed voorzien van lektuur over New York, mode, teater en dekoratieve kunsten.

Wie niet zo sterk is als de gevestigde waarden, moet slim zijn en zich specializeren. Cynthia Conigliaro is zo iemand. Ze deed jarenlang ervaring op bij Rizzoli in Boston, Dallas en Los Angeles en begon dan met een eigen winkel. Archivia, The Art Book Shop (994 Madison Avenue, bij 74th St.) is gehuisvest in een klein pand : diep, smal en smaakvol, net als het assortiment. Prachtige boeken voor op de salontafel over Engelse rozen, Schots zilver en Japanse verpakkingskunst. Europese en Amerikaanse architektuur en dekoratie, tuin en interieur, juwelen…

Wetenswaardigheden en snuisterijen te over voor leergierige natuurfanaten bij Nature Company (8 Fulton Street). Globbetrotters hebben een ruime keuze uit atlassen, land- en wegenkaarten, reisliteratuur, -accessoires en -kleding in The Civilized Traveller (2 World Financial Center, in het Winter Garden Shopping Center) en in het Hagstrom Map and Travel Center (57 W. 43rd St., tussen Fifth en Sixth Avenue). En wie op zoek is naar bijbels, boeken over religie en teologie of naar religieuze muziek, kan terecht in Saint Francis Bookshop (131 W 31st St.). Religieuze muziek, operawerk en boekwerken over opera en muziek in het algemeen zijn te vinden in de Gift Shop van de Metropolitan Opera in het Lincoln Center (136 W. 65th St.) en in die buurt is ook Brown’s Music Co (61W. 62nd St.), met boeken over klassieke muziek en pop, alsook partituren. Mensen met belangstelling voor muziek-antikwariaat en oude manuskripten in verband daarmee, maken best een afspraak met Wurlitzer-Bruck (60 Riverside Dr., tel. 212-496.6525). Boeken in verband met opera en ballet vind je in The Ballet Shop (1887 Broadway, tussen 61st en 62nd St.). Biografieën van Grote Meesters, dansers, schrijvers en tal van andere interessante lieden, alsook autobiografieën, zijn dan weer het stokpaardje van de Biography Bookshop (400 Bleeker Street, bij 11th St.) en zoals deze naam ook al laat vermoeden, is Murder Ink. (2486 Broadway, tussen 92nd en 93rd St.) voor wie geboeid is door spionage-, misdaad- en detectiveverhalen.

Speurneuzen die in de grote, algemene boekhandels hun gading niet vinden, kunnen het in alle mogelijke speciaalzaken proberen. Tot en met Fil Caravan (301 E. 57 St., ingang langs Second Avenue), voor kalligrafie, Russische, Arabische en Armeense literatuur. Okkulte en obskure aangelegenheden zijn Magickal Childe (35 W. 19th St., tussen Fifth en Sixth Avenue) en Esoterica Bookstore (61 Fourth Avenue, tussen 9th en 10th St.), beide verhandelen astrologie, parapsychologie, magie en tarot.

Actors Heritage (262 W. 44th St., tussen Broadway en 8th Avenue) en Actors Too (210 W. 45th St, ook tussen Broadway en 8th Avenue) hebben een groot aanbod over film en toneel, dans en muziek, radio en TV. Applause Theater Books (211 W. 71st St., tussen Broadway en West End Avenue) neemt er ook nog circus bij.

SportsWords (1475 Third Avenue, tussen 83rd en 84th St.) brengt sport aan de man : paardrijden, fietsen, hengelen, skiën. Ook A Photographers Place (133 Mercer St., tussen Prince St. en Spring St.) is wat het zegt en heeft 4000 titels in voorraad. Eve’s Garden (119 W. 57 St. tussen 6th en 7th Avenue) en Judith’s Room (681 Washington St. tussen W.10th St. en Charles St.) hebben vrouwenstudies als specialiteit. Gay Treasures (546 Hudson St. tussen Charles St. en Perry St.) heeft een ruime en ruige kollektie erotica, homo- en lesbienneliteratuur, evenals de buren van A Different Light (op nummer 548).

Liberation (421 Lenox Avenue, bij 131st St.) is dé boekhandel van de black power-beweging : alles wat met Afrika en Afro-Amerika te maken heeft. Van politiek tot kookboeken. Voor dat laatste ook even binnen lopen bij Dean and Deluca (560 Broadway, op de hoek met Prince St.). Deze mooie voedingswinkel heeft behalve een mooie en exotische fruit- en groentenafdeling, ook een grote stand met boeken en tijdschriften over koken en wijn. Bij Good Earth Foods (1334 First Avenue, tussen 71st en 72nd St.) is koken en kopen nog ekologisch verantwoord ook.

Barnes & Noble doet mee met dé nieuwe trend in New York : boekhandel-annex-café, open tot ’s avonds laat, ook op zondag.

Fred Bass en zijn dochter Nancy, de entoesiaste beheerders van The Strand.

Archivia heeft een zeer smaakvolle kollektie kunstkijkboeken voor op de salontafel.

New York heeft tal van gespecializeerde boekwinkels. Murder Ink. bijvoorbeeld : geknipt voor wie geboeid is door misdaad- en detectiveverhalen.