De zin en onzin van Weight Watchers: hoe deugdelijk is de methode en het bedrijf echt?

Eind vorig jaar lanceerde Weight Watchers haar nieuw Flex-programma, waarmee een meer persoonlijke aanpak van het wereldwijd bekende punten tellen wordt voorgelegd. Aanleiding genoeg om ’s werelds meest populaire afslankmethode onder de loep te nemen.

De voedingswetenschap staat niet stil en dus moeten ook af en toe instituten even bezinnen en meegaan met hun tijd. Zo kreeg in 2017 niet alleen de alom bekende voedingsdriehoek een stevige make-over, ook de diëtisten van ’s werelds grootste dieetprogramma Weight Watchers werden aan het werk gezet. Het SmartPoints-systeem, waarmee je in principe wel alles mag eten maar wel ‘punten moet tellen’, werd verder verfijnd.

Het grote nadeel van het vorige programma was namelijk dat het behoorlijk rigide was: elke dag had je een zelfde aantal punten dat je mocht eten. Of het nu over een doordeweekse werkdag ging of een weekenddag met een restaurantbezoek: er was een duidelijk afgelijnde bovengrens. Die is met het Flex-programma – zoals de naam het al aangeeft – iets flexibeler geworden. Nu kan je een beperkt aantal punten overhevelen naar andere dagen, waardoor je bijvoorbeeld na een magere donderdag op vrijdagavond een glas extra kan drinken.

0 punten

Een andere belangrijke verandering tegenover het vorige programma is dat nu meer dan tweehonderd voedingsmiddelen terecht gekomen zijn in de categorie waarvoor geen punten geteld hoeven worden. Wie weightwatchete, mocht altijd al zoveel groenten en fruit eten als zijn hartje begeerde, maar nu komen daar nog talloze producten bij. Daarbij horen onder andere eieren, maïs, vis, kip en kalkoenfilet, magere yoghurt enzovoort.

Dat roept al enkele eerste vragen op. Zo kan een Weight Watcher vandaag in theorie tien eieren eten zonder af te wijken van zijn dieetprogramma. Daarbij bevat de 0-puntengroep ook verschillende vleesproducten, iets waarvan de Hoge Gezondheidsraad onlangs aanbeval het wat minder op het menu te zetten. Ten slotte staan in diezelfde lijst ook verschillende erg bewerkte producten, waarvan ook aangeraden wordt ze minder te eten. Zo kan een oprechte Weight Watcher zoveel light frisdrank drinken, bouillonblokjes in zijn soep doen of perziken uit blik eten als hij wil.

‘Weight Watchers is een enorm goed programma voor gezonde mensen met overgewicht. Maar voor patiënten die lijden aan diabetes, hartziekten, morbide obesitas of een eetstoornis, is het systeem van punten minder wenselijk’

Daarmee lijkt Weight Watchers in te gaan tegen de meest recente aanbevelingen van de Hoge Gezondheidsraad, hoewel de organisatie zelf zegt haar Flex-plan te hebben gelanceerd om beter tegemoet te komen aan de nieuwe inzichten in de voedingswetenschap. Toch verdedigt Bart Van der Schueren, professor endocrinologie aan het UZ Leuven, het aangepaste programma. ‘Heel wat kritiek op de herwerkte voedingsdriehoek bestond eruit dat al het verwerkte vlees buiten de driehoek is gevallen, terwijl er wel bepaalde vleessoorten zijn – ik zeg altijd aan mijn patiënten ‘alles dat vliegt’ – waarvan je wel veel mag eten, omdat ze behoorlijk caloriearm zijn en tegelijk het hongergevoel stillen door hun hoog gehalte aan eiwitten.’

Over de mogelijkheid dat leden overdadig kunnen omgaan met de producten waarvoor geen punten geteld hoeven te worden, is hij duidelijk: het programma is niet geschikt voor iedereen. ‘Weight Watchers is een enorm goed programma voor gezonde mensen met overgewicht. Maar voor patiënten die lijden aan diabetes, hartziekten, morbide obesitas of een eetstoornis, is het systeem van punten minder wenselijk. Want je kan inderdaad heel slecht eten en toch aan het puntensysteem voldoen.’

Commercie

Een regelmatig terugkerende bedenking over Weight Watchers is dat het duidelijk om een commerciële organisatie gaat die winst wil maken. Geld verdienen en een deugdelijk product aanbieden kan uiteraard hand in hand gaan, maar het kan ook wel wat link aanvoelen als er handel wordt gedreven in gezondheid.

Dat gevoel leeft hier en daar, en de getuigenis van voormalig Weight Watchers-CFO Richard Samber in de documentaire The Men who made us thin helpt daar niet aan mee. Die verklaarde dat het businessmodel van zijn oude werkgever gestoeld is op mensen die opnieuw bijkomen nadat hun programma erop zit en daardoor na een tijdje een nieuw programma starten. Ze dichten het succes van gewichtsverlies toe aan Weight Watchers, en leggen de schuld van het opnieuw bijkomen bij zichzelf.

Dat is echter wat te simplistisch. Op zo’n tien procent na, komt elke diëter later opnieuw bij, ongeacht welk dieet hij volgde. Op wat langere termijn zien onderzoeken zelfs dat het originele gewicht opnieuw gehaald wordt. Dat verklaart Van der Schueren als volgt: ‘Als je afvalt, neemt je verbruik af, omdat je lichaam het idee heeft dat het in een soort hongersnood terecht is gekomen. Wanneer je daarna weer wat minder op je voeding begint te letten, kom je sneller bij.’ Dan kan je opnieuw lidgeld betalen en een nieuw programma starten, maar het is onzeker dat het resultaat deze keer wel blijvend zal zijn. Daarvoor werkt alleen beweging en je metabolisme draaiende houden, aldus Van der Schueren.

Behalve aan lidgeld, verdient Weight Watchers ook nog een flinke duit aan de verkoop van eigen producten. Die zijn voor adepten erg handig, want er staat telkens op hoeveel punten er precies in zitten. Van snoepjes over sauzen, tot kant-en-klare bereidingen en snacks: het assortiment is erg breed. Toch worden alle producten verbonden door eenzelfde eigenschap: ze vallen stuk voor stuk buiten de moderne voedingsdriehoek.

Dat knaagt algauw aan de reputatie van het bedrijf Weight Watchers, maar staat voor Van der Schueren los van de methode op zich: ‘De uitgebreide lijn van kant-en-klaar-voeding is inderdaad een beetje het probleem van Weight Watchers. Die producten zijn op zich niet ongezond, maar ik zou dat ook niet meteen aanbevelen. Ze zijn duurder en je kan dat soort voeding ook op een ‘gewone manier’ maken. Maar de verkoop hiervan ondermijnt voor mij niet de geloofwaardigheid van het programma. Weight Watchers raadt bij mijn weten ook niet aan om alleen hun producten te gebruiken.’

‘Voor wie gezond is, is Weight Watchers een goede manier om te starten met gezond eten’

Bart Van der Schueren, professor endocrinologie aan het UZ Leuven

Hoe, anders dan door de drang naar steeds grotere winsten, valt te verklaren dat een dieetbedrijf dat stelt de nieuwste voedingsinzichten te volgen dit soort producten aanbiedt? Iemand die op zijn voeding let en het logo van een door diëtisten goedgekeurd programma als Weight Watchers tegenkomt op een bepaald product, kan geneigd zijn te denken dat dat dan ook gezonder is. Zondigen mag uiteraard – ook volgens Weight Watchers – maar dit soort producten lijkt op zijn zachtst gezegd vooral verwarring in de hand te helpen. Een minder zachte omschrijving daarvoor is consumentenmisleiding.

Toch maken we maar beter een onderscheid tussen het bedrijf achter Weight Watchers en de methode zelf, benadrukt Van der Schueren. Want de methode om af te vallen is volgens hem ‘niet slecht onderbouwd. De flexibiliteit die het programma biedt, is waarschijnlijk realistischer dan bijvoorbeeld een strak voedingsschema opleggen. Dat laatste werkt namelijk drie of vier weken, maar daarna raken mensen daarop uitgekeken. Voor wie gezond is, is het model waarbij je flexibiliteit hebt en tegelijk bewust wordt gemaakt van wat je eet op een dag, een goede manier om te starten met gezond eten.’