Deze jonge fotografe uit Geraardsbergen maakte haar eerste expo over bodyshaming

Ze is 23 jaar en staat aan de vooravond van haar allereerste solo-expo. Fotografe Lisa Bilterijst zette niet alleen 10 vrouwen naakt voor de lens, maar gaf ook zichzelf bloot. ‘De onzekerheid achter perfectionisme, dat zien mensen niet.’

‘Zie je die tegels? Hoe ze blinken? Drie dagen heb ik op mijn knieën zitten schrobben.’ Fotografe Lisa Bilterijst (23) zit tegenover mij op het terras van een koffiebar. Ze scrolt door beelden van een vervallen klooster op haar iPhone. ‘De Arme Klaren’ verdwijnt binnenkort uit het Geraardsbergs erfgoed, maar zal eerst nog het toneel zijn voor ‘My body, your shame’, Lisa’s eerste solo-expo.

Voor die tentoonstelling heeft Lisa verschillende vrouwen, van verschillende leeftijden, naakt gefotografeerd. Ze heeft het werk van Rubens bestudeerd als voorbereiding. De Vlaamse barokkunstenaar is een grote inspiratiebron voor de fotografe: ‘Een lichaam is een kunstobject voor mij. Dat zie je bij Rubens ook. De poses die hij gebruikt en de manier waarop hij het licht op de huid vastlegt analyseer ik heel graag. Ik zou graag zijn student geweest zijn.’

Geen porno

Haar reeks vrouwelijke naaktfoto’s zullen zeker opvallen in de oude kapel. ‘Het is niet bedoeld om porno in een preutse setting te brengen, mocht iemand dat denken’, duidt ze meteen, mijn kritische vraag te vlug af.

Lisa heeft de chaotische gedrevenheid van een fanaticus. Weekdagen of weekends, thuis of onderweg: altijd is ze bezig met haar beelden: ‘Ik ben bang om te falen. In mijn hoofd heb ik altijd nog ideeën over hoe een foto beter kan.’

‘Vaak pas ik op de allerlaatste minuut nog details aan. Ik kan op ieder moment in tranen uitbarsten, gewoon omdat mijn passie me helemaal opslokt. Perfectionisten worden aanzien als harde werkers. We leveren mooie resultaten. We houden iedereen tevreden. Maar de onzekerheid achter dat perfectionisme, dat zien mensen niet.’

De 23-jarige is al sinds haar elfde bezig met fotografie. ‘Ik was altijd nieuwsgierig, iemand die met grote ogen naar de wereld keek. Als ik achter de camera het leven rondom mij bestudeer, heb ik het gevoel dat ik zelf onzichtbaar ben. Daar hou ik van. Ik werk mezelf weg met mijn fototoestel.’

Fotografie als verwerkingsproces

Een jaar is Lisa al bezig met dit project. Haar eerste testbeeld, dat ook op de affiche prijkt, is een beeld dat ze een jaar geleden van haarzelf nam. ‘Dat was confronterend. Ik wou die foto eigenlijk helemaal niet gebruiken.’

Als ik haar vraag waarom, wordt ze even heel stil. Dan geeft Lisa toe dat ze veel onzekerheden heeft gehad over haar lichaam. ‘Ik durfde mij nooit omkleden in de buurt van andere mensen. Voor de turnlessen liep ik bijvoorbeeld naar het toilet om daar mijn sportkledij aan te trekken.’

Haar problemen begonnen in het zesde leerjaar. ‘Ik was een jaartje blijven zitten. Ik liep voor op mijn klasgenoten. Ik kreeg mijn eerste menstruatie toen niemand van mijn vriendinnen daar al mee te maken kreeg. Ik had heel vroeg een groeischeut.’

Lisa had het gevoel dat haar lichaam te snel veranderde. Zonder dat iemand het wist, heeft Lisa zichzelf uitgehongerd: ‘Ik at een dag niets, dan een dag wel en veel, dan weer een dag niet. Mijn omgeving wist niet dat ik dit deed. Zelfs mijn eigen moeder was niet op de hoogte. Zij zag natuurlijk wel dat ik soms vermagerde of weer bijkwam, maar het was nooit zo extreem dat ze zich vragen stelde. Het was voor mij wel een vorm van controle: ik wou niet dikker worden, ik wou ook niet magerder zijn. Ik wou op hetzelfde punt blijven. Ik wou niet veranderen.’

De naaktfoto’s van Lisa’s expo zijn zwartwit, in een grauwe kelder genomen. Toch slaagt ze erin een intieme intensiteit te creëren. Sinds ze met fotografie bezig is, heeft Lisa een totaal andere relatie met haar lichaam ontwikkeld: ‘Ik zei tegen mezelf: je moet geen model zijn om er mooi uit te zien.’

Dat was de aanzet voor haar project: ‘Ik vind dat de maatschappij meer aandacht moet geven aan alle soorten lichamen. Als ik door de lens kijk, zie ik veel meer dan een lijf. Imperfecties boeien me enorm. Ze maken een portret vaak interessanter, ze vertellen een verhaal.’

Zelfbeeld

Haar grootste uitdaging was het vertrouwen van de modellen winnen. Petra (38), die voor de lens stond, had Lisa vooraf gewaarschuwd: ‘Ik wou niet dat ze schrok. Mijn lichaam is nogal gehavend. Ik was 25 toen ik borstkanker kreeg. Ik heb een borstamputatie ondergaan. Daardoor heb ik één borst die er helemaal anders uitziet. En ook een opvallend litteken van heup tot heup, waar ze huid hebben weggenomen voor de reconstructie van die borst. Dat litteken is lelijk genezen.’

Kanker krijgen als twintiger heeft een grote invloed gehad op Petra’s zelfbeeld: ‘Eerst denk je vooral aan overleven. ‘Hier moet ik door’, zeg je constant tegen jezelf. Daarna komt de mentale weerslag. Na de behandeling en operaties heb ik wel jaren geworsteld met mijn zelfbeeld. Af en toe komt die onzekerheid nog eens naar boven. Dan denk ik soms: ‘Mijn lichaam zal er nooit meer uitzien zoals het er uitzag toen ik 24 was. Gaat er iemand mij nog graag zien?’

Alle modellen waar ik mee spreek, kijken met een goed gevoel terug op de shoot. ‘In het verleden heb ik geworsteld met mijn zelfbeeld. Ik herinner mij dat ik vroeger in een klas zat met meisjes die allemaal al goed ontwikkeld waren. Ik hinkte een beetje achter op dat vlak. Tijdens een uitstap naar een pretpark vond een jongen het zo plezant om over mij door de micro te zingen dat ik geen borsten had. Als puber hakt zoiets er diep in’, legt Lien (24) uit.

‘Ik kan mij de laatste keer dat ik naakt was en mij comfortabel voelde niet herinneren’, gaat Lien verder, ‘Ik kom ook net uit een relatie waarin ik mij heel lelijk heb gevoeld. Ik was dus zeker bang om voor de camera te staan zonder kleren. Maar ik wou het toch doen. En het was de juiste zet. Ik ben voor de camera gaan staan als een beschaamd meisje. Nu de foto is genomen, voel ik mij een fiere vrouw.’

Ook voor Eline (26) was haar deelname een manier om haar lichaam terug te aanvaarden na een zware relatiebreuk: ‘Hij had me bedrogen. Daardoor twijfelde ik aan mezelf als vrouw en aan mijn lichaam. Ik heb heel diep gezeten met mijn zelfbeeld.’

Het zelfbeeld van Laila (21) werd aan diggelen geslagen toen ze 15 jaar was: ‘Ik heb een groot litteken van ongeveer 25 centimeter boven mijn sleutelbeen. Ik was als tiener nooit ziek en op een bepaald moment voelde ik mij constant heel zwak. De dokter controleerde mijn huid, die veel vlekjes en oneffenheden had.’

Uit de biopsie bleek het een melanoom te zijn, een soort huidtumor die maar een persoon op miljoenen heeft. Verschillende operaties hebben de kanker uit Laila’s lichaam weggesneden: ‘Ik was altijd iemand die heel sociaal was, heel open. Ik was altijd druk bezig. Ik kleedde mij aan zoals ik wou. Ik ging op avontuur. Alles is veranderd door de kanker. Ik was onzeker over mijn lichaam. Ik had geen vertrouwen meer in mezelf. Ik wist niet meer wie ik echt was. Ik was zo bang voor alles. Vroeger was ik nooit bang. Van de ene dag op de andere verborg ik mezelf onder dikke, grote truien.’

Gedaan met verstoppen

Sophie (38) verstopte vroeger haar lichaam: ‘Ik had grote borsten, en moest kledij steeds twee maten groter kopen. Ik ben lang samen geweest met een vriend die niet wou dat ik iets aan mijn uiterlijk veranderde. Ook in mijn omgeving kreeg ik opmerkingen: ‘Je gaat toch niet in een gezond lichaam snijden?’

Maar Sophie voelde zich al heel haar leven enorm onzeker: ‘Op mijn 34e heb ik mijn borsten laten verkleinen. Ik weet nog dat ik na de operatie wakker werd en meteen voelde dat er zowel letterlijk als figuurlijk een last van mijn schouders was. Ik ben heel trots op mijn lichaam. En ik ben heel trots op mezelf, dat ik mijn eigen beslissing over mijn lichaam heb genomen.’

De meeste mensen zouden bang zijn om voor de camera te staan zonder iets aan, maar Kristien (60) zegt dat ze meer gewoon is: ‘Natuurlijk denk ik soms: mijn lijf kan hier en daar wat beter. Ik zou een beetje magerder kunnen zijn. Maar ik ga al ongeveer 15 jaar naar een nudistencamping. Een ervaring die ik iedereen kan aanraden. Je bent daar volledig vrij. Je hoeft niet na te denken over wat je elke dag aan moet trekken. Iedereen loopt naakt rond. Iedereen is hetzelfde. Daaruit heb ik geleerd dat een lichaam niets is om je over te schamen.’

Dat was ook de boodschap die Lisa wou overbrengen: ‘Tonen aan mensen: jouw lichaam is perfect zoals het is. Ook al heeft het littekens, zichtbaar of onzichtbaar. Het is niet uitdagend bedoeld. Ik heb wel een paar berichten gehad die enkel bezig zijn met het naakt. Iemand vroeg me of de modellen aanwezig zouden zijn op de expo. Sorry, maar als dat uw ingesteldheid is om te komen kijken, dan hoeft het zelfs niet voor mij.’

Mentaal was het vermoeiend om constant met dit onderwerp bezig te zijn: ‘Ik heb veel geweend. Maar het was ook een soort van verwerkingsproces voor mij. Ik ga nu bijvoorbeeld vaak naar de wellness, waar gedeelde kamers zijn. En ik heb veel minder problemen om mij daar in het bijzijn van anderen te omkleden (lacht).’