Waarom Nationale Vrouwendag volledig in teken van de zorg staat

Op 11 november organiseren Furia vzw en enkele partners een volledig digitale Nationale Vrouwendag. ‘Moeten we het huidige model kost wat kost redden?’

Als er iets was wat de afgelopen maanden zowat elk gesprek beheerste, dan was het wel zorgen voor elkaar. De coronacrisis maakte duidelijk wat vrouwenbewegingen al langer zeggen: een goed georganiseerde zorg is cruciaal om onze maatschappij draaiende te houden. De keuze voor een thema voor de 49^e editie van de Belgische Vrouwendag was dit jaar dan ook niet moeilijk. Dit zijn de grootste bezorgdheden en naar voor geschoven oplossingen.

Onbetaald en ondergewaardeerd

De feministische beweging is al jaren vragende partij voor een ‘ernstig debat over de verhouding tussen productieve en reproductieve arbeid’. Die eerste is een job die winst oplevert, reproductieve arbeid omvat alle zorgtaken die mensen doen om productieve arbeid mogelijk te maken. Denk dan aan het smeren van boterhammen, het wassen van kleren en het organiseren van doktersbezoeken.

‘Reproductieve arbeid is levensnoodzakelijk, maar wordt nauwelijks gewaardeerd of vergoed’, zegt Meryem Kanmaz, woordvoerster van Furia. ‘Bovendien is het veelal de taak van vrouwen. En waar die zorgarbeid wel vergoed wordt, zoals in sterk vervrouwelijkte sectoren als het onderwijs, de ziekenzorg en de schoonmaaksector, blijft dit werk vaak onderbetaald of ondergewaardeerd.’

Voor wie nog twijfelde aan de noodzakelijkheid van die arbeid, werkte de coronacrisis als eyeopener. Ouders kunnen niet of minder goed werken wanneer hun kinderen niet naar school of de opvang kunnen, we willen dat onze zieken verzorgd worden en hygiëne is belangrijker dan ooit. Zorgarbeid is volgens de feministische denktank dan ook een centrale pijler voor een gezonde samenleving.

Globale zorgketting

Om meer te kunnen inzetten op productieve arbeid, besteden drukbezette en welstellende gezinnen de zorgtaken in hun gezin vandaag regelmatig uit, bijvoorbeeld door het inhuren van een poetshulp of nanny. Dat zijn regelmatig vrouwen van een armere komaf en internationale achtergrond. Die vrouw heeft soms echter ook kinderen, waardoor zij op haar beurt hulp moet vragen van iemand anders. Vaak is dat dan een vrouw van nog iets armere komaf, en ga zo maar door.

Dat fenomeen omschrijft Furia als ‘de globale zorgketting’. ‘En hoe verder je gaat in de ketting, hoe lager de waarde wordt die we toeschrijven aan de arbeid, en hoe minder die arbeid betaald wordt’, aldus Kanmaz. ‘Daar moeten we als samenleving over nadenken.’

Verregaande systeemhervorming

De vrouwen op de hogere trappen van de samenlevingsladder hebben dan wel een soort oplossing gevonden, het is volgens Furia geen duurzame manier om een zorgzame samenleving op te bouwen. De organisatie pleit er dan ook voor het huidige economisch model in vraag te stellen. ‘Vandaag staat gezondheid ten dienste van de economie. Hoort dat niet omgekeerd te zijn?’, vraagt Kanmaz zich af. ‘Het huidige systeem ondermijnt de aarde, creëert steeds opnieuw ongelijkheid tussen mensen en pleegt roofbouw op de sociale reproductie waarvoor vrouwen instaan. De ‘winst’ uit die uitputtingsslag komt daarbij slechts een selecte club mensen ten goede. In 2020 hadden de 42 rijkste mensen in de wereld evenveel vermogen als de armste helft van de wereldbevolking. Is dat een model dat we kost wat kost moeten redden?’