‘Veel transgenders zijn ervan overtuigd dat ze minder waard zijn omwille van hun genderidentiteit’

Een jaar geleden stapte transvrouw Paulien De Groote, bekend van de documentairereeks ‘M/V/X’ op Eén, uit het leven. Jammer genoeg is De Groote geen uitzondering: acht op de tien transgenders in België worstelt met suïcidale gedachten. Wat kunnen we nu, een jaar later, leren uit het verhaal van Paulien?

Acht op de tien Belgische transpersonen denkt aan zelfdoding, drie op de tien onderneemt minstens één poging. De cijfers van een onderzoek het Instituut voor de gelijkheid van vrouwen en mannen (IGMV) uit 2017 zijn zorgwekkend. ‘De hoge zelfmoordcijfers zijn deels te verklaren door het gebrek aan maatschappelijke acceptatie. Veel transpersonen voelen zich nog altijd niet aanvaard’, legt Judith Van Schuylenbergh uit. Als projectmedewerker suïcidepreventie bij het Transgender Infopunt is zij veel bezig met de problematiek.

Het gebrek aan maatschappelijke aanvaarding is volgens Van Schuylenbergh niet het enige probleem. ‘Er spelen een hele hoop factoren mee die negatieve gedachten kunnen versterken. Eerst en vooral is er de interne worsteling met hun eigen genderidentiteit. Maar daarnaast is er ook de interne én externe transfobie. Zo zijn veel transpersonen ervan overtuigd dat ze minder waard zijn, enkel en alleen omdat ze trans zijn. Afwijzingen uit de omgeving of de discriminatie waar veel transgenders op botsen maken het er niet gemakkelijker op.’

Steun vanuit de omgeving kan hier heil brengen, ook omdat transgenders zich op die manier minder alleen voelen. ‘Een transitie is een intens proces. Dat is heel zwaar om in je eentje te doorlopen. Steun vanuit de omgeving is heel belangrijk en kan helpen bij suïcidale gedachten, zowel voor, tijdens als na de transitie’, aldus Van Schulenbergh.

Gevaarlijke cocktail van factoren

Het verhaal van Paulien De Groote illustreert hoe al die verschillende factoren tot drastische beslissingen kunnen leiden. Op 5 juli is het exact een jaar geleden dat ze een einde maakte uit haar leven. Haar omgeving blikt terug op de moeilijke periode en de vele hindernissen die transpersonen vandaag nog altijd moeten overwinnen.

‘Paulien heeft een moeilijke jeugd gehad’, vertelt Anja De Groote (47), zorgkundige van Solidariteit voor het Gezin en nicht van Paulien. ‘Ze werd verwaarloosd door haar ouders en jarenlang seksueel misbruikt door haar vader. Als 15-jarige liep ze weg van huis en kwam ze terecht in een jeugdinstelling.’

Mannentoilet

Haar ouders hadden moeite om Pauliens genderidentiteit te aanvaarden. ‘Op een gegeven moment werd ze door haar vader betrapt met hakken en vrouwenkleding. Hij heeft haar toen meteen een pak slaag verkocht’, vertelt De Groote. Ook later, toen ze officieel uit de kast kwam, botste Paulien meermaals op afwijzing, onbegrip, discriminatie en transfobie.

‘Op haar werk werd ze ontslagen, omdat ze plots niet meer over de vereiste kwaliteiten beschikte om haar job deftig uit te voeren’, legt Krisje Peeters, een goede vriendin van Paulien De Groote uit. ‘Na een zeventigtal sollicitaties bood het koeriersbedrijf DHL haar werk aan. Daar spraken enkele collega’s Paulien steevast aan met ‘meneer’. Ze werd zelfs verplicht om het mannentoilet te gebruiken.’

Naast die discriminatie kreeg Paulien ook af en toe te maken met fysiek geweld. ‘Op straat werd ze nageroepen, hardhandig gestampt en ze is zelfs verkracht. Dat laatste heeft haar echt gebroken. Ze durfde pas na twee dagen na de politie te stappen. Daar kreeg ze te horen dat ze veel eerder had moeten langskomen’, vertelt Peeters.

Paulien heeft de ogen van veel twijfelaars geopend

Haar beslissing om zelf uit het leven te stappen kan op begrip rekenen vanuit de omgeving. ‘Al die kleine dingen kwamen hard aan. Daarbovenop was Paulien een heel gevoelig mens, met behoorlijk wat bagage. Het was voor haar niet altijd gemakkelijk om daarover te praten’, aldus Peeters. ‘Als transpersoon heb ik zelf al enorm diep gezeten. Ik heb dan ook heel veel respect voor Paulien haar keuze’, vult Storm Lorenz aan. Als goede vriend van Paulien weet hij maar al te goed waarmee zij worstelde.

‘Paulien heeft mij geleerd om me niets aan te trekken van de commentaren van anderen. Zelf heb ik de neiging om in mijn schulp te kruipen als mensen me verwijten naar het hoofd smijten, maar Paulien deed dat heel doelbewust niet. Met die positieve houding hielp ze ook anderen om opener te zijn. Door haar deelname aan het programma ‘M/V/X’ heeft ze de ogen van veel mensen die twijfelden aan hun geaardheid en genderidentiteit geopend’, vertelt Lorenz.

Positieve aandacht

Met haar deelname wilde Paulien het transgenderthema positief onder de aandacht brengen. ‘Paulien heeft heel veel gesprekken gevoerd met de medewerkers van het productieteam om zeker te zijn dat ze trans personen niet in het belachelijke wilden trekken. Eindelijk kwam het transgenderthema onder de aandacht’, vertelt haar nicht. ‘Bij de bakker in het dorp werd ze zelfs herkend als Paulien door een klein meisje. Die begon vragen te stellen over wat het betekent om transgender te zijn. Dat vond Paulien geweldig.’

Het werk van Paulien is jammer genoeg nog altijd niet af, zoals de eerder aangehaalde cijfers bewijzen. De diversiteit waar we met z’n allen van dromen staat jammer genoeg nog ver van de harde realiteit. Nochtans kan een luisterend oor, een begripvolle glimlach en een open houding voor transgenders al een wereld van verschil maken op een moeilijke dag.