Naaktfotograaf Spencer Tunick in Gaasbeek: van uur tot uur (+ foto’s)

Amerikaans installatiekunstenaar Spencer Tunick realiseerde dit weekend zijn nieuwste werk in Gaasbeek. Onze redacteur hield van uur tot uur de gebeurtenissen bij – in zijn hoofd.

03u30

Ruim een halfuur voor de opening van het domein stromen de eerste deelnemers toe aan de inkom van het Kasteel van Gaasbeek. Enkele minuten later tel ik al minstens honderd figuranten. De duisternis en oorverdovende stilte in het kasteelpark maken er een sacrale bedoening van. Al verraadt de stilte ook een zekere spanning. Niemand belandt hier per toeval. De nachtelijke afspraak heeft alles van een sekteritueel.

04u00

Na overhandiging van een gesigneerde models declaration mogen we het park in. De hoop op een snelle start (of een schuilplaats) is van korte duur: de verzamelplaats blijkt aan de voet van het verlichte kasteel te liggen, in openlucht. Een sprookjesachtig decor, maar we moeten er de regenbuien bijnemen.

De aardig volgelopen wei lijkt al gauw op een festivalpubliek – regenjasjes, dekens, thermossen en uitgelatenheid inbegrepen – en dat is maar goed ook: door toedoen van de bewolking zullen we hier uiteindelijk bijna anderhalf uur post vatten.

05u00

Het publiek is opvallend jong, al is een deelnemersprofiel opmaken onbegonnen werk: dit lijkt me een aardige dwarsdoorsnede van de bevolking. De vraag die iedereen zich echter stelt: hoeveel mensen zullen het onmogelijke uur en de weersomstandigheden trotseren? De organisatoren zorgden voor een pendeldienst aan het Brusselse Zuidstation, maar die lokte naar verluidt amper passagiers. Voor deze afgelegen locatie rekenen de meeste figuranten liever op eigen vervoer of carpooling.

Rond vijf uur blijken er 802 deelnemers te zijn, op 1600 inschrijvingen. Naast de Brusselse rand zijn eveneens de buurlanden goed vertegenwoordigd, en ook uit Spanje, Oost-Europa, Turkije, de Verenigde Staten en Canada worden gasten gesignaleerd. Veelal bewonderaars en nieuwsgierigen, al geven ook echte volgelingen present. Letterlijk dan: het soort deelnemers dat graag uitpakt met het aantal installaties van Tunick ze reeds bijwoonden.

05u30

Na de zoveelste “five more minutes” waagt ook de gastheer zich in de regen. Tunick spreekt de menigte toe op een ladder, met een megafoon in de hand en beschut door een paraplu. Hij gaat snel over tot de orde van de dag. “Ik zal zo snel mogelijk werken”, belooft de New Yorker. “In mijn thuisstad speelde ik kat en muis met de politie: als het moet, kan ik opschieten.”

Voor hij het startsein geeft, herhaalt hij de belangrijkste richtlijnen. Zo moeten brillen, juwelen en andere accessoires aan de kant blijven, mogen we niet lachen en blijven figuranten met ongebruinde bikini- of uurwerkafdrukken beter op de achtergrond.

05u40

De eerste opname is een massascène op de weide voor het kasteel. Eens het signaal gegeven is, gaat het snel: binnen de kortste keren hebben bijna achthonderd mensen hun volledige outfit op stapeltjes achter dranghekkens gelegd.

Zelf ben ik met een dertigal andere deelnemers naar de kasteeltoren gebracht, waar ik uiteindelijk op de hoogste uitkijkpost beland. Het uitzicht is surrealistisch: een enthousiast wuivende naakte massa in een groen landschap. Al denken de deelnemers op de begane grond wellicht hetzelfde van de naakte torenwachters achter hen, in mijn sectie. Wat zij niet opmerken, zijn de lege bierkratten waarop we blootvoets staan, in regen en wind. Bekijk die kratten goed onderaan: zo kost het niemand moeite om serieus naar de camera te kijken.

06u00

Tunick doet bijna een halfuur over zijn eerste opname. De kunstenaar stuurt het tafereel vanop een kraanarm en komt daarbij vaak nerveus uit de hoek. Het duurt ook even voor de menigte begrijpt waar de man naartoe wil. “Vul die gaten op”, herhaalt hij tot vervelens toe, en dus moeten veel deelnemers ettelijke keren van positie veranderen vooraleer een harmonieuze mensenzee ontstaat.

Bovendien ontgaat Tunick geen enkel detail. “This is not a fashion shoot” sneert hij naar een oudere man die zijn bril nog draagt, terwijl verkeerd geparkeerde teenslippers een andere deelnemer bijna zijn plekje in de foto kosten. De vaste assistenten van de kunstenaar en hun lokale medewerkers rennen zich rot.

06u30

Op vraag van Tunick hebben de meeste deelnemers een wit kussen met pluimenvulling meegebracht. Dat gebruiken we bij de volgende opnamen aan de voet van het kasteel: een droomscène op de rug in het gras.

Bij de eerste take liggen we erg dicht naast elkaar – een chaotische, maar opvallend vriendschappelijke bedoening. De foto is dan ook snel ingeblikt. “Now whipe your asses, get the dirt off”, commandeert Tunick vervolgens. Voor het volgende beeld zal hij alle deelnemers op hun zij te slapen leggen. Het ziet er vanop zijn kraanarm vast mooi uit, maar zelf kom ik niet verder dan de barre realiteit van een natte ondergrond, prikkende stengels en rillend vlees.

07u00

Met een bont kussengevecht fotografeert Tunick zijn laatste massascène. De kunstenaar stuurt eerst zorgvuldig de mix onder de figuranten vooraan de foto, om daarna eigenhandig het voorbeeld te geven. “Maak een kleine opening in het kussen en schudt het niet meteen helemaal uit”, waarschuwt Tunick. “Het is niet de bedoeling dat jullie in enkele seconden klaar zijn.”

Zo zijn we vertrokken voor een kussengevecht dat in totaal tien minuten duurt. Ik zie amper een hand voor ogen, al merk ik aan mijn voetzolen dat de groene wei onder een wit pluimentapijt verdwijnt. Tunick wil dat we “over the top” gaan, en dat interpreteert een naburige dame op haar manier: haar eerste tien slagen zijn telkens op mijn achterhoofd gericht.

7u30

De take wordt afgesloten met een selectie van de honderd mannen en honderd vrouwen die Tunick deze ochtend nodig heeft voor andere opnamen. De man deelt zelf de groene tickets uit, wat tot gênante taferelen leidt. Naar schatting de helft van de deelnemers houdt het na deze inspanning vanzelf voor bekeken.

08u10

Ruim een halfuur later bevinden we ons in het binnenhof van het kasteel. Er waait een gure wind. Tunick wil nu eerst met de geselecteerde vrouwen werken: hij stelt hen op doorheen het geometrisch aangelegde hof alsof het renaissancebeelden waren.

Een figurante tuimelt tijdens de takes van haar bierkratten, op de kiezelige ondergrond, waarop de kunstenaar haar prompt naar de achtergrond van de scène verwijst. De mannen die de ochtendelijke shoot ondertussen aan de kant volgen, voelen allemaal met haar mee.

08u40

Bij de volgende opname komen we zelf aan de beurt. Amper opgewarmd van de massascènes trekken we de kleren opnieuw uit, met voorspelbare gevolgen. Mocht u de foto van deze menselijke standbeelden ooit te zien krijgen: bij de opnamen rilden ze als gekken.

9u30

Tunick is ondertussen met de vrouwenploeg het domein ingetrokken. Hij zal ze voor deze foto molensteenkragen aantrekken. Zoals vele deelnemers ben ik ondertussen alle besef van tijd kwijt. Het gebrek aan een horloge of een gsm versterkt alleen maar de indruk van een heldere droom. Een uitdrukking waarmee wel meer figuranten hun ervaring beschrijven, bekende Tunick me eerder deze week.

10u00

Even later keert de dirigent terug naar de resterende mannen voor de allerlaatste beelden. Een wat kitscherige sterfscène aan de waterkant van de kasteelwallen, voorbehouden aan figuranten met lang haar of een baard, en een troontafereel in een van de historische kamers van het kasteel. “Let op dat je de muren en parketvloeren niet beschadigt”, waarschuwt Tunick.Geen overbodige luxe, want ondertussen worden tientallen zwaarden uitgedeeld.

Van het verwachte gevecht is uiteindelijk geen sprake. We liggen languit op de grond, naast elkaar, en kruisen met opgeheven arm onze zwaarden. Ondanks de zichtbare vermoeidheid neemt Tunick ruim de tijd om de belichting en alle mogelijke details – edele delen inbegrepen – op punt te stellen. De centrale figuur in de scène is vermoedelijk ook de jongste deelnemer in het gezelschap: ik schat hem niet ouder dan een jaar of acht.

10u40

Met een finaal applaus van de deelnemers, deze keer bijgetreden door Tunick en zijn team, wordt de shoot afgerond. Na een middagdutje verzamelen de kunstenaar en zijn entourage later vandaag in Brussel, voor een etentje en een afscheidsdrink in het centrum van Brussel.

Wim Denolf Onze ontmoeting met Spencer Tunick en museumdirecteur Luc Vanackere vindt u hier.