“Waar zijn we mee bezig? Met bang zijn, zoveel mogelijk geld verdienen en Pokémon zoeken. Vooruitgang kun je dat toch niet noemen?” Kunstenares Kati Heck kijkt uit naar een nieuwe samenleving, vormgegeven en geleid door vrouwen.

Noem me geen visionair. Als kunstenaar beschouw ik mezelf veeleer als getuige. En als getuige van onze tijd kan ik maar één ding met zekerheid vaststellen. De toekomst ligt voornamelijk bij vrouwen.” De van Duitse origine beeldend kunstenaar Kati Heck lacht hartelijk te midden van haar warm, licht chaotisch maar gezellige atelier. Wat ze zegt, is wat ze voelt. Haar werk is een kritische zoektocht naar haar plaats in deze samenleving. Die samenleving ziet ze binnen niet al te lange tijd het liefst in handen van haar eigen geslacht. “Vrouwen zijn volgens mij in staat om een samenleving op te bouwen zoals ik ze graag zou zien evolueren”, stelt ze kordaat. En ze lacht terug.

Waarop baseert u het idee dat de toekomst bij vrouwen ligt?

Kati Heck : “Op de actualiteit. Neem de aanrandingen in Keulen. Ik voel een grote onmacht bij dat soort nieuwsfeiten. Evenals bij statements van goed opgeleide, succesvolle mannen die er publiek voor pleiten dat de vrouw zich niet moet inmengen met werk en zaken, maar beter achter het fornuis zou gaat staan om haar man ’s avonds op te vangen en te verwennen. Of neem ook de beelden van jihadi’s die op het eeuwig leven vol jonkvrouwen wachten. Dat zijn signalen die ten gronde blootleggen wat er vandaag fout loopt. Ik vind dit soort toestanden het grootste bewijs dat veel mannen in hun huidige verantwoordelijkheden de toekomst alleen niet aan kunnen. In mijn ogen zijn ze te vaak machtswellustig en geil en is de manier waarop ze over samenleven, politiek en gezondheid nadenken absurd. Er heerst een angstklimaat en er wordt tegen alles gevochten. Dat maakt ons onzeker, met als gevolg dat we meer en meer in een versteende samenleving terechtkomen. Het lijkt bijna alsof vrede saai is en alsof het groen van de wereld verdelgd moet worden. Dat is catastrofaal.

De media doen er in hun angstaanjagende berichtgeving nog een paar scheppen bovenop totdat we helemaal dolgedraaid zijn. Nee. Dat kan echt niet langer. Prioritair voor mij is de gezondheid van de aarde en de rust van de mensen. Als de omgeving waarin we ons ontwikkelen niet rustig en gezond is, kunnen we zelf niet evenwichtig zijn. Als de zorg voor de natuur, elkaar en onszelf niet ons streven is, dan loopt het mis. Waar zijn we nu mee bezig ? Met bang zijn, zoveel mogelijk geld verdienen en Pokémon zoeken. Dat gaat toch niet ? Vooruitgang kun je dat toch niet noemen ? En vermits het gros van de leidinggevende functies momenteel bij mannen ligt, trek ik mijn conclusies. Er moet dringend iets gebeuren. Als man en vrouw vanzelfsprekend zouden samenwerken zonder dat we daarvoor speciaal vrouwenquota moeten inschakelen, kunnen we vooruit.”

Waar moeten we dan naartoe?

“Ah! Dat is de vraag. Beeld je over vijftig jaar een maatschappij in die geleid wordt door vrouwen volgens de basiswaarden die vrouwen van nature in zich dragen : empathie en respect. Ik denk dat dat inhoudt dat we tot een door vrouwelijke hand geleide samenleving moeten komen die, naast steden, vooral bestaat uit een netwerk van kleinschaligere gemeenschappen die logistiek goed met elkaar verbonden zijn. Die gemeenschap van de toekomst draagt voornamelijk lokaliteit in zich. We wonen in kleine groepen en we wortelen collectief in onze gemeenschappelijke heimat. Dat geeft rust en vertrouwen. We moeten die plekken slim en aangenaam organiseren. In mijn toekomst worden wat nu veraf-gebieden zijn even betekenisvolle plaatsen als een gemiddelde stad vandaag. Reizen en mobiliteit krijgen een andere invulling in die zin dat we niet veel meer weg zullen willen, want we voelen ons goed in onze gemeenschap omdat we zorgen voor elkaar. Het arbeidssysteem is er herzien. Alle beroepen worden door iemand uitgevoerd die er zijn hart in legt. Daar zal een mentaliteitswijziging voor nodig zijn. Doe wat je graag doet, niet omdat het veel verdient. In de toekomst voorzien we met onze lokale gemeenschap zelf in onze voeding, die ons effectief voedt in plaats van ons ongezond te maken.

Als we terug op het land wonen, kunnen we met onze handen in aarde wroeten. Zaaien en oogsten is spannend en maakt gelukkig. We zien vandaag al een kleine evolutie in die richting. Massaconsumptie valt in mijn toekomst weg. Het kan niet dat alles zo goedkoop blijft en weg te werpen is. We moeten terug respect krijgen voor de magie van objecten waarmee we werken en leven. En kunst en muziek zijn in de toekomst minstens even belangrijk als voeding en gezondheidszorg, want ze geven inspiratie, laten ons nadenken en vertragen.”

Lijkt uw toekomstige samenleving niet vooral op een terugkeer naar een soort rurale samenleving?

“Ach neen. Het is een oefening in vertragen en stappen terugnemen om authenticiteit en een nieuw soort van respect voor elkaar en de omgeving te vinden. Maar ik zeg niet dat we terug met paard en kar moeten rijden. In het systeem van efficiënt georganiseerde gemeenschappen zetten we natuurlijk technologie in. Ik kijk bijvoorbeeld uit naar de echte doorbraak van de elektrische wagen om transport op een verantwoorde manier te organiseren. We moeten de technologie van morgen ook inzetten voor een biologisch geïntegreerde en logistiek goed georganiseerde landbouw en voor het ontwikkelen van lokale zorgplekken, zoals bijvoorbeeld goed uitgeruste gemeenschapshuizen waar de oudere generatie onder vrienden en met de beste zorg samen op rust kan. De gemeenschappen van morgen zijn in mijn ogen ook modern en inspirerend omdat ze veel multicultureler zijn dan de steden ooit geweest zijn. Alleen al omdat het onze plicht is om het zo te gaan organiseren. We hebben er in veel landen een zootje van gemaakt door er ons te gaan bemoeien, het is dan ook onze verantwoordelijkheid om de mensen die mede daardoor hun land moesten verlaten op te vangen en een thuis te bieden op een plek waar we samen wonen, elkaar waarderen en inspireren.”

Kati kijkt schalks met haar lippen op elkaar geperst. Ze denkt na. Tijdens dergelijke stiltes laat ze een zestal kleurige vogels in een enorme volière in een hoek van haar atelier voor zich fluiten. De zon sijpelt binnen en zet een aantal van haar werken in de schijnwerpers. Kati mag zich als kunstenaar stilaan tot de internationale wereldtop beginnen rekenen. Ze maakt veelal grote, vaak explosieve schilderijen met bonte verzamelingen van figuren, voorwerpen en symbolen, die samen een tijdgeest vangen. Haar werk baseert ze vooral op haar eigen ervaringen of die van mensen dicht bij haar. Via het schilderen van mensen toont ze wat er leeft. De mensen die ze afbeeldt zijn meestal vrienden, familie, andere kunstenaars, veelal vrouwen. Niet dat ze feministe is. Ze gelooft gewoon in de emo-tionele intelligentie die vrouwen wel en mannen niet hebben om in de jaren die komen van de wereld een aangenamere plek te maken, vrediger, groener, mooier, zorgzamer en evenwichtiger.

“Ik ervaar in mijn dagelijks leven dat veel vrouwen over een moederlijk oergevoel beschikken. En daarom zijn zij het die de nieuwe samenlevingsvorm moeten opbouwen en leiden. Vrouwen zullen dat doordachter en vooral ook veel efficiënter doen dan veel mannen vandaag. Kijk naar ons politiek systeem, dat zit momenteel onmogelijk in elkaar. Al die partijen, al die machtswellustige, vaak narcistische mannen die hoge functies bekleden zonder veel te beslissen. Het is ver zoeken naar nuchtere geesten die heldere, gezonde beslissingen nemen, er is geen eenheid. Door meer vrouwen in de politiek zou de insteek veel zorgender kunnen zijn. Angela Merkel zegt: ‘Wir schaffen das.’ Zo moet dat. Efficiënt en solidair. Er moeten veel meer visionaire vrouwen vanzelfsprekend aan het hoofd komen te staan. Om dat te doen lukken moeten we leren om de ons opgelegde clichés over rollenpatronen te overstijgen, en zo onze grenzen verleggen. Zowel de man als de vrouw. Het is belangrijk dat we een gezonde balans vinden.”

Zijn vrouwen zich volgens u bewust van hun verantwoordelijkheid en capaciteiten naar de toekomst toe?

“Dat zal nog tijd vragen. Vrouwen beseffen momenteel maar met moeite wat ze in hun mars hebben. Het is jammer dat vrouwen zich niet bewust zijn van wat ze met hun macht aankunnen. Waarom verbinden vrouwen zich niet vaker met elkaar om voor de samenleving te gaan zorgen? Ik denk dat vrouwen meer moeten beginnen samen te werken. Anders komt er echt geen vrede. Dus de vraag is : hoe voeden we onze dochters op? Door hen zelfbewust te maken. Op een goede manier. Narcisme is een ziekte van de tijd. Daar mogen we ons niet aan verbranden. We mogen hen ook niet wijsmaken dat ze als mannen moeten zijn. We moeten meisjes en vrouwen op hun mogelijkheden wijzen. Dan volgt de rest vanzelf wel. De wil moet er zijn. Die wil is er pas als je als vrouw kunt denken: alles is mogelijk.”

Kati overweegt om een fles schnaps op tafel te zetten om de rol van vrouwen in het toekomstvraagstuk grondig door te denken. Haar zwangere buik beslist er anders over (het wordt een meisje !), ze schenkt een glas water in en focust haar heldere ogen vastberaden op het schilderij met half afgewerkte figuren waarvoor ze eerder voor de fotograaf poseerde met een viewmaster in de hand.

“Weet je wat ik denk dat de mooiste verwezenlijking van onze toekomstige leidsters zou zijn ? Dat ze in de gemeenschap een klein beetje anarchie zouden toelaten. Daar pleit ik wel voor. Voor georganiseerde anarchie zodat we ons niet opgesloten voelen, vrij kunnen bewegen en ontwikkelen. Zodat we ‘gewoon’ kunnen doen. Ik bekijk graag mensen hoe ze zijn. Mensen in hun eigen waarde proberen te zien. Onszelf ook durven zien. Mensen zijn weleens bang om op zichzelf terug te vallen. Als we iets moeten leren is het om onszelf te zijn. Om ons te durven omgeven met dingen die voor onszelf waardevol zijn en niet waardeloos. En om van dat soort van schoonheid te genieten en ons goed te voelen. Waarom doen we bij wijze van oefening eens geen kalmeermiddel in het leidingwater. Zodat iedereen eens wat rustiger wordt. Even ademen.”

Tekst Tine Maenhout & foto’s Debby Termonia

“Een klein beetje anarchie, daar pleit ik wel voor. Zodat we ons niet opgesloten voelen, vrij kunnen bewegen en ontwikkelen”