Een jaar lang richtte Reiner Holzemer zijn camera op Dries Van Noten. Nooit eerder gaf de Belgische ontwerper iemand zoveel toegang tot zijn werk en privéleven. Wij spraken met de regisseur : “Dit is geen modefilm, maar een intiem portret van een interessante man.”
Eerder deze maand organiseerde Dries Van Noten zijn honderdste defilé in Parijs. Kristina De Coninck opende de show, net zoals ze dat dertig jaar geleden ook deed voor zijn eerste vrouwencollectie. Over die show zegt Van Noten in de documentaire Dries : “Ik had een collectie van zijde gemaakt, maar die stof werd toen enkel gebruikt voor chique avondkledij. Om te vermijden dat het te stijf zou overkomen, heb ik alles in de wasmachine gestoken om het te kreuken. Ik wilde tonen dat zijde ook voor overdag kan. Dat was toen ongezien.”
Hoe Dries Van Noten de ontwerper werd die hij vandaag is, is een van de grote verhaallijnen van deze documentaire, vertelt Reiner Holzemer, als we hem spreken in Bozar in Brussel. “Verder gaat het over zijn privéleven en de vier collecties die hij maakte in het jaar dat we hem hebben gevolgd. We zijn begonnen in februari 2015, tijdens de laatste voorbereidingen van de vrouwencollectie voor herfst/winter ’15. ”
De documentaire heet kort Dries. Waarom alleen zijn voornaam ?
Onze werktitel was eerst Dries Van Noten. Mode met een ziel, maar dat vond ik zo kit-scherig. Niet iedereen buiten België kent Dries Van Noten. Als je zalen wilt vullen, dan heb je een groter publiek nodig dan alleen insiders. Ik wilde het woord ‘mode’ in de titel om duidelijk te maken dat het om een ontwerper gaat, maar dat vond Dries maar niks. Zijn eerste zin in de film is “Noem me alsjeblieft geen fashion designer, ik hou niet van het woord fashion.” Uiteindelijk kwamen we met Dries, want zo noemt iedereen hem. Het is bescheiden en tegelijk heel intiem.
Je maakte al documentaires over bekende fotografen. Waarom nu een modeontwerper ?
Ik ben geïnteresseerd in creatieve mensen, het maakt niet uit of het een fotograaf, schilder of een ontwerper is. Maar het klopt dat fotografen mijn specialiteit geworden zijn. En eerlijk gezegd, dat was ik een beetje beu. Ik was een documentaire over Jürgen Teller aan het draaien, toen ik Dries voor het eerst ontmoette. Teller ging Dries’ collectie fotograferen in zijn tuin. In diezelfde periode was er veel te doen over John Galliano die net was ontslagen bij Dior. In een Duitse krant las ik een interessant artikel over de druk die op ontwerpers wordt gelegd. Het leven van zo’n ontwerper boeide me, en omdat ik Dries net had leren kennen en van zijn werk hou, heb ik hem gevraagd of ik een documentaire over hem mocht maken.
Jij en zoveel anderen. Hoe heb je hem kunnen overtuigen ?
Het heeft drie jaar geduurd voor hij ja zei. Ik wist dat hij al verschillende aanbiedingen had gehad, en altijd weigerde. Bij Arte (de Frans-Duitse cultuurzender) proberen ze het al jaren. Het hoopgevende was dat hij op mijn voorstel niet nee zei. Maar hij zei ook niet ja. Ik schreef hem brieven en ging elk seizoen naar zijn shows om hem eraan te herinneren. Hij zei altijd : “Misschien volgend jaar.” Toen hij in 2014 zijn tentoonstelling opende in Parijs, heb ik hem opnieuw gecontacteerd : “Als we ooit een film over je leven maken, dan is dit het moment.” Tot mijn verbazing zei hij deze keer alleen : “Misschien.” Hij wilde eerst een test doen, om te zien of hij kon wennen aan de camera en om mijn manier van werken te leren kennen. Maar eens we begonnen waren, was het geen test meer. We zijn gewoon verder blijven filmen.
Ik stelde voor om één collectie te volgen en terug te blikken op zijn ontwikkeling als ontwerper, zijn jeugd en zijn leven vandaag. Maar dat wilde hij niet : de voorwaarde was dat ik vier collecties zou volgen, een jaar lang dus, om echt de essentie van Dries Van Noten te kunnen vatten.
Hoe pak je zoiets aan ?
Ik werk altijd met een klein team. Ik vind dat er nooit meer mensen achter de camera mogen staan dan ervoor, anders dring je jezelf op. Het was ook een voorwaarde van Dries : nooit meer dan twee aanwezigen, een klankman en ikzelf, en bij hem thuis alleen ik. Dat was technisch een uitdaging, maar je creëert wel een intiemer gevoel. Ik kom heel dicht. Als er een meeting is met vier, ben ik de vijfde man aan tafel. Ik ben stil, discreet en ik hoop dat ze vergeten dat ik er ben. Ik geloof niet in verborgen camera’s. Hoe mensen zich voelen, heeft te maken met hoe je je gedraagt, niet met de grootte van de camera. Het is ook belangrijk dat je lang filmt. Als ik een vergadering bijwoon, ga ik niet na vijf minuten weg als ik denk dat het erop staat. Ik ben de hele tijd aanwezig en laat de camera draaien. Dat is niet zo leuk achteraf, voor Dries had ik meer dan tweehonderd uur film, maar de dingen gebeuren natuurlijker.
Was alles toegestaan ?
Eigenlijk wel, tot Dries het gevoel kreeg dat de camera de situatie veranderde. Hij werkt nauw samen met zijn creatief team. Zij voeden hem en omgekeerd. Als hij merkte dat de camera een van hen verlegen of minder open maakte, dan vroeg hij mij om te vertrekken. Dat is op een heel jaar drie keer gebeurd. Ook als hij het moeilijk had, wilde hij me er liever niet bij. Er zijn momenten dat het niet loopt, dat hij afziet en slapeloze nachten heeft. Daarover praat hij open in een interview, maar dat hebben we niet op film. Ik mis het ook niet. De meeste modefilms volgen hetzelfde drama : het creëren van de collectie, problemen met de leveranciers, de modellen… en op het einde is iedereen uitgeput en gelukkig. The end. Dat cliché wilde ik niet herhalen.
Dit is geen modefilm, het is een intiem portret van een interessante man. Je kunt hem een artiest noemen, of een ontwerper. Of beter nog : noem hem gewoon Dries.
Hoe ervaart hij de druk en snelheid van het modesysteem ?
Dries heeft zijn eigen systeem. Hij maakt vier collecties per jaar. Bij grote bedrijven is dat vaak het dubbele. Kijk maar naar de documentaire over Raf Simons bij Dior. Dries vertelde me dat Simons voor zijn eerste collectie voor Dior acht weken tijd had, voor zijn tweede nog maar vijf. Zelf heeft hij enkele maanden voor een collectie. Dat is ook niet veel, maar wel meer dan vijf weken. Twee van zijn medewerkers komen van Marc Jacobs. Ze zagen Jacobs hooguit één keer per seizoen. Dat is niet zijn idee van wat een ontwerper doet. Dries is iemand die zelf de handen uit de mouwen wil steken. Hij zou nooit kunnen zeggen : doe maar, ik kom wel kijken als het klaar is. Die behoefte om alles te controleren heeft natuurlijk ook een keerzijde : hij heeft het moeilijk om los te laten. Perfect is niet perfect genoeg.
Hoe reageerde hij toen hij de film voor het eerst zag ?
Hij zei me dat het moeilijk is om de film te beoordelen, omdat hij zo geconfronteerd wordt met zichzelf, met zijn gebaren, met zijn stem. Hij was er zich niet van bewust dat hij zo expressief was. Tegelijk kan hij ook heel serieus en stil zijn. Gisteren hadden we een diner samen, en hij heeft amper een woord gezegd.
Heb je het gevoel dat je hem echt hebt leren kennen ?
Nee, maar dat moet ook niet. Als filmmaker wil je zo dicht mogelijk tot de essentie van je protagonist komen, maar dat wil niet zeggen dat alles moet worden blootgelegd. Er zit, bijvoorbeeld, niets over zijn kinderjaren in de film. Ik wilde dat wel, omdat ik geloof dat er verhalen zijn om te vertellen : zijn dominante vader, zijn moeilijke schooljaren. Ik had er ook graag met zijn moeder over gesproken, maar dat wilde Dries niet. Voor hem is zijn leven begonnen op de Academie, toen hij besloot om ontwerper te worden. Dat heb ik aanvaard. Het is ook niet nodig om over alles te praten, een gebaar zegt soms meer. Een van mijn favoriete momenten uit de film is bij Dries thuis, samen met zijn partner Patrick. Dries verzamelt bloemen uit zijn tuin en Patrick knipt wat takken. De manier waarop ze die arrangeren in vazen en hoe ze die op tafel plaatsen, tot op de centimeter nauwkeurig, zegt meer over wie ze zijn dan eender welk gesprek. In een interview zegt Dries iets wat hem goed beschrijft : “Wat ieder van ons wil, is een compleet persoon zijn. Ik word geen ander mens als ik ’s avonds de deur van mijn kantoor achter me sluit. Ik blijf dezelfde.” Dat klopt, er is een overeenstemming in alles wat hij doet, thuis en als ontwerper.
Je praatte ook met mensen die hem al jaren volgen. Welke verhalen zijn blijven hangen ?
Wat Iris Apfel (een 92-jarig mode-icoon) zei, zal ik nooit vergeten. Zij noemde hem “not the usual fashion character”. Hij kent zijn vak. Hij weet hoe hij stof moet knippen, hij kan naaien… Dat zie je : zijn kleren zijn gemaakt op mensen. Toen ik haar vroeg of ontwerpers als Dries een uitstervend ras zijn, zei ze : “Ze zijn al uitgestorven. Dries is een van de laatsten die de vlam van de mode laten branden.” Ook modejournaliste Suzy Menkes volgt hem van in het begin. Ze heeft in al die jaren maar één van zijn shows gemist omdat die op een Joodse feestdag viel. “Als je de kleren van Dries Van Noten draagt”, zei ze, “heb je nooit het gevoel dat je wordt gebruikt voor de look van een ontwerper. Je blijft jezelf. De kleren voegen iets toe aan je persoonlijkheid.”
Wat heeft je het meest verrast ?
Elke dag was er een moment van schoonheid. Als je een fotograaf volgt, zie je veel witte muren en lege hallen. Na een tijd wordt dat redelijk saai. In de wereld van Dries kom je ogen te kort. Ik was eerst niet van plan om de vierde collectie te volgen. Als je al drie keer collecties hebt gezien, weet je wel hoe het werkt. Het kost tijd en geld, en ik dacht dat het wat repetitief zou worden. Tot hij me belde om te zeggen dat hij de Opéra Garnier mocht gebruikten voor zijn show. Hij had zestien jaar gewacht op die locatie. Dat laat je als regisseur niet liggen.
Dries gaat in Belgische première op 29 maart op het filmfestival Docville in Leuven. Op 30 maart is er een vertoning in Cartoon’s (Antwerpen) en op 31 maart in Bozar (Brussel). Vanaf 5 april speelt de film in de zalen.
Tekst Ellen De Wolf
“Dries’ behoefte om alles te controleren heeft een keerzijde: hij heeft het moeilijk om los te laten”
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
