50 tinten schaamrood
Vindt u het niet dubbel dat, in een tijdperk waarin iedereen moord en brand schreeuwt om documentaires als Femme De La Rue, vrouwen zwijmelen bij personages als Christian Grey? Knack Weekend.beredactrice Katrin Swartenbroux reageert op een opiniestuk van Annelies A.A. Vanbelle die in De Morgen uitlegt waarom vrouwen Fifty Shades of Grey een goed boek zouden moeten vinden.
Beste mevrouw Vanbelle. Toen Fifty Shades Of Grey enkele maanden geleden een hype werd heb ook ik de trilogie gekocht en doorploeterd – uit nieuwsgierigheid maar vooral omdat ik hetzelfde idee had als u. Ik was vastbesloten deze populistische pennenvrucht in mijn armen te sluiten en te verdedigen tegen het cultuursnobisme, net zoals ik dat overigens al jaren met Phil Collins doe. Groot was dan ook mijn teleurstelling toen ik moest vaststellen dat er weinig te vechten valt. Mij lijkt het een uitgemaakte zaak, mevrouw Vanbelle, en als schrijfster zou u dat helemaal moeten gemerkt hebben.
In uw opiniestuk vraagt u zich af wat ‘slecht geschreven’ vandaag de dag in hemelsnaam inhoudt. Ofwel geeft u E.L. James uitzonderlijk veel krediet, ofwel houdt u van een metrum als een tikkende stationsklok, een metrum dat enkel verkregen kan worden door als een repetitieve hamster telkens dezelfde toetsen aan te slaan. U is het blijkbaar niet opgevallen – of u hebt het boek niet in de brontaal gelezen – maar verschillende (online) recensenten hebben zich beziggehouden met het tellen van hoeveel keer een woord in het boek voorkwam omdat het gebrek aan synoniemen zodanig begon te ergeren. Om u een voorbeeld te geven; het werkwoord ’to murmur’ werd 210 keer teruggevonden op zo’n 400 pagina’s. Zelfs de Nederlandse vertaalster gaf toe dat het omzetten van het boek een zware klus was omdat de schrijfstijl nogal weinig synoniemen of afwisseling in gebeurtenissen gebruikte. Hoe spannend is een seksscène immers nog wanneer we vanaf de eerste daad van voorspel kunnen gissen hoe de rest van de avond zal verlopen? Het copuleren ten spijt was er voor de rest bitter weinig sprake van continuïteit, tenzij u het feit dat een van de protagonisten in deel twee plots een andere oogkleur heeft als een interessante plotwending beschouwt.
U geeft zelf toe dat de personages nogal oppervlakkig beschreven worden, maar bent vol lof over de leesmomenten die mijn tenen deden krullen van ergernis. Zo geeft u James pluimen voor de gelaagdheid van Christian Grey, die als kleine jongen zodanig mishandeld werd door zijn drugsverslaafde moeder en haar pooier dat hij nu niet weet hoe hij moet liefhebben. In dat geval mag u de scenaristen van de doorsnee I Love Donderdagfilm op Vijftv een Nobelprijs toekennen. Fifty Shades goochelt met zoveel pijnlijke maatschappelijke fenomenen en gaat er tegelijkertijd zo licht overheen dat alles wat Christian meegemaakt heeft, van mishandeling tot ontvoering, romantisch, ja, zelfs banaal overkomt.
Toch zou het boek afschrijven puur op basis van woordgebruik, zinsconstructie en het gebrek aan een geloofwaardig en standvastig verhaal verkeerd zijn. Het plaatst het boek hooguit op dezelfde hoogte als de stationsroman, een genre dat in mijn ogen zijn waarde al meer bewezen heeft dan Fifty Shades.
Deze trilogie ondersteunt de kinderachtige fantasie van de bad boy die met behulp van het juiste meisje weer braaf wordt, een verzinsel dat meerdere jonge vrouwen blauwe ogen en gekneusde ribben heeft doen tolereren. Ik heb het allerminst over de (zeldzame) gewelddadige seksscènes maar des te meer over de dominantie buiten de slaapkamermuren.
U zegt dat het “te gemakkelijk” is om Anastacia Steele af te schilderen als een naïef wicht. In plaats daarvan moeten we haar een sterke vrouw vinden, eentje die weet wat en wie ze wilt. Als wapenfeit haalt u aan dat zij hem naar een psychiater wist te sturen, ook al weten aandachtige lezers -ik neem u niets kwalijk- dat mijnheer Grey al jaren een wekelijkse afspraak met de zielenknijper had. Dit gezegd zijnde vind ik het een lamentabel idee dat u als zogenaamd sterke vrouw andere meisjes aanprijst zichzelf te verliezen in een gestoorde ménage-à-deux met een controlezieke multimiljonair die zijn onderdanige seksvriendinnetje kleding, een helikoptervlucht en een kappersbeurt aanbiedt in ruil voor haar lichaam. Wil u jonge meisjes werkelijk laten dromen van een man die afgezien van zijn looks, zijn geld en zijn pulserende penis niets te bieden heeft? Ik daag u uit het boek nogmaals te lezen en een passage te vinden waar u een andere goede eigenschap van hem tegenkomt – al zou ik u de moeite besparen.
Vindt u het niet dubbel dat, in een tijdperk waarin iedereen moord en brand schreeuwt om documentaires als Femme De La Rue, vrouwen zwijmelen bij personages als Christian Grey? Mannen die de borsten van hun vriendin toetakelen zodat ze niet meer topless op het strand zal verschijnen? Figuren die hun liefje schaduwen wanneer ze durft af te spreken met mannelijke vrienden? Dominante bobo’s die hun sekspartner voorschrijven welke kleren ze moet dragen en hoe ze haar schaamhaar moet scheren? Als obsessie voor u hetzelfde is als opwinding dan verkies ik de ondragelijke saaiheid van een seksloos bestaan. U wenst ieder meisje ‘haar eigen Christian Grey’, maar mij lijkt het makkelijker dat ‘chickies’ voortaan gewoon gewillig ingaan op alle ranzigheden die hen in het Brusselse naar het hoofd worden gesmeten; het eindresultaat is wellicht hetzelfde.
Nu ben ik allesbehalve preuts, maar de laatste tijd worden vrouwen die over seks of hun darmen (of beiden) durven schrijven nogal vaak op een voetstuk geplaatst, alsof Venusheuvel, Vulva En Andere Verhalen ons fysieke en mentale kracht zouden geven. Ik wil gerust meegaan in de trend dat de zogenaamd broodnodige seksuele bevrijding van de vrouw op literair vlak moet gebeuren, maar laat ons dan geen schrijfster die het woord vagina niet in de pen durft te nemen als voortrekster beschouwen. Alle innerlijke godinnen nog aan toe; wanneer het over haar eigen geslachtsdeel gaat weet E.L. James haar synoniemenwoordenboek plots wel te vinden.
Als we vrouwen werkelijk seksueel moeten bevrijden lijkt het me in de eerste plaats noodzakelijk dat ze een realistischer beeld krijgen van seks (en relaties bij extensie). Soms is het lekker, soms is het geweldig lekker, maar soms is het ook godvergeten vervelend en plakkerig. Soms lukt het niet en soms heb je al na een nacht genoeg van elkaar. Tant Pis. Anastacia Steele, een 24-jarige maagd die zelfs nog nooit gemasturbeerd had, vergaat het anders. Al vanaf haar eerste beurt komt ze twee tot drie keer per rit spetterend klaar, vaak nog synchroon met haar koperharige loverboy. Ze is altijd en overal goed om te gaan en pijn voelt ze zelden. “Het zijn typische meisjesfantasieën”, vergoelijkt u, maar een onderdanig orgasmemachine lijkt me veeleer een mannelijke droom dan wel een vrouwelijke ambitie.
Het ergste vind ik nog wel het aura dat het boek met zich mee heeft gekregen, een aura dat u zo nodig nog eens in drukinkt moest bevestigen. Alsof het boek taboedoorbrekend is, porno voor de moderne vrouw, een revelatie, de nieuwe bijbel. Laat ons asjeblieft niet vergeten dat dit boek begonnen is als een blogprojectje en in alle haast afgewerkt is. Ja; dat is eraan en te zien en nee, dat hoeft inderdaad zo erg nog niet te zijn. Laat vrouwen ervan genieten terwijl ze zalig nietsdoen in hun strandstoel, laat tienermeisjes erover giechelen, maar laten we dat onding asjeblieft niet verheffen tot iets waarvan het de verwachtingen nooit of te nimmer zal kunnen invullen.
Katrin Swartenbroux
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier