Het is alom geweten dat de Limburger weet wat lekker is en de kunst van het ontvangen verstaat. Geen wonder dat de provincie een geliefde bestemming is voor een smakelijk dagje uit. Je wordt er verwend met streekspecialiteiten als vlaai, knapkoek of balkenbrij.

De Limburgse keuken is van oudsher duurzaam. Voedsel was eeuwenlang een kostbaar goed en niets werd weggegooid. Vanuit dit verleden heeft de Limburger geleerd om voedsel met respect te benaderen. Culinaire tradities worden in ere gehouden. De Limburger is gehecht aan zijn verleden en aan zijn provincie en verwelkomt de lekkerbek ‘uit den vreemde’ met open armen. De reiziger wordt vergast op een reeks onvergankelijke culinaire specialiteiten, zoals de vlaai die men zowel in Belgisch als in Nederlands Limburg treft. De geschiedenis van de vlaai gaat terug tot de middeleeuwen, toen de vlaaien met Pasen in kloosters als offerkoeken gebakken werden.

Maar naast de vermaarde vlaai heeft Belgisch Limburg nog een veelvoud aan andere erkende streekproducten, zoals Hasseltse graanjenever, Hasseltse speculaas, Haspengouwse waterkers, Kempense balkenbrij, Kempense gebakken pastei, Loonse stroop, Limburgse appelwijn met druiven, Maaslandse knapkoek, stroop van Vrolingen…

DAG- EN PLUKVERS

Limburgers zijn vandaag verwend op het gebied van eten en drinken. In de provincie proef je nog de pure smaken van natuurlijke ingrediënten, zoals tarwe uit het veld, groenten dagvers uit de tuin en fruit plukvers van de boom. Er zijn asperges uit Kinrooi, bosbessen uit de Kempen, rivierkreeftjes, forel, bieren, jenevers, wijnen… Borgloon is de bakermat van de Limburgse wijn, Hasselt is de bakermat van Heidebitt, een brandewijn op basis van heidekruiden. Haspengouw is dé fruitstreek van de provincie. In het voorjaar is het er prachtig fietsen en wandelen tussen bloesems en fruit. Al die streekproducten vormen de basis van heel wat lekkere streekgerechten, zoals Maaspaling met kampernoeliesaus, Loonse boerenham gerookt op berkenhout met tijm en knoflook, of kalfslever met spek en jeneverbessen.

Veel van dat Limburgse lekkers vind je bijeen in het winkeltje Lekker Limburg in Hasselt (Kuringersteenweg 161, www.lekkerlimburgs.be). Het bestaat sinds 1987 en is het oudste specialiteitenwinkeltje. Eigenaar Peter Nulens was een pionier, die als eerste en zonder overheidshulp heeft geijverd om vergeten specialiteiten weer onder de schijnwerpers te brengen.

De provinciehoofdstad Hasselt draagt met trots de titel Hoofdstad van de Smaak en doet er alles aan om die titel waar te maken.

Waterkers uit Haspengouw SINT-LUCIE

Het waren destijds vooral de hoveniers van de Vlaamse kasteelheren die op kleine schaal in kristalhelder bronwater waterkers kweekten. De kweek op grote schaal is van recentere datum. In Horpmaal en Lauw ontstonden de eerste waterkersbedrijfjes rond de Tweede Wereldoorlog. Het lokale bronwater leende zich goed voor de teelt van de gezonde groente. De familie Vansimpsen maakte er haar specialisatie van en produceert eigen waterkerszaad. Dat gebeurt door in een aantal bedden waterkers te laten uitgroeien en opschieten. Pas nadat de planten worden gedroogd, wordt het zaad geoogst. Zaaien gebeurt van maart tot half augustus, zodat men in alle maanden van het jaar waterkers kan snijden, behalve in perioden van strenge vorst. De jonge waterkers wordt na een zevental weken uitgedund en overgeplaatst naar andere bakken. Het oogsten gebeurt vroeg in de morgen, bij het eerste daglicht, daarna wordt de groente verpakt in bundeltjes van 150 g en getransporteerd naar de vroegmarkten en verdelers.

SINT-LUCIE NV : KRAAIBORNSTRAAT 37, 3700 LAUW (TONGEREN). 012 39 26 03. WWW.SINT-LUCIE.BE

PATÉ EN BALKENBRIJ KEURSLAGER BREPOELS

Keurslager Brepoels is een van de adressen waar je Hasseltse jeneverpastei kunt kopen. De paté is gemaakt van varkensvlees en -lever, verbeterd met hazelnoten, Hasseltse speculaas en jenever. Hij wordt traditioneel geserveerd met rozijnenbrood en een glaasje Hasseltse jenever. Ook Hasseltse rolletjes van kalfs- en varkensgehakt met ui zijn een lokale specialiteit en dienen als broodbeleg. Het hele jaar door maakt Brepoels bloedworst en ’s winters balkenbrij. Dit streekgerecht wordt gemaakt van kookvocht van worsten, allerlei slachtresten, zoals ingewanden, stukjes gesneden lies, stukgekookte worst, resten van varkenskop, hart, nieren, milt, lever, varkensbloed, kruiden en boekweitmeel. Zo ontstond tijdens het koken een brij. Als de massa begon te ploffen was ze klaar. De brij werd in een linnen zak of in een doek geknoopt en aan een balk in het huis opgehangen. Dat zou een van de verklaringen van de naam zijn. Soms wordt balkenbrij ook in een terrine gegoten. Nadat de brij is opgestijfd worden er plakken van gesneden om op te warmen of te bakken. Oorspronkelijk was dit een koud feestgerecht dat op voorhand werd bereid tot bijvoorbeeld iedereen van de kermis thuis kwam.

KEURSLAGER BREPOELS : ZUIVELMARKT 15, 3500 HASSELT. 011 221047. WWW.KEURSLAGER.BE/BREPOELS

Limburgse vlaaien ALDEN BIESEN

Limburg is vermaard om zijn smakelijke vlaaien. De baksels zijn traditioneel gevuld met fruit uit Haspengouw en met rijst. Een Limburgse vlaai wordt opgediend als tussendoortje of als nagerecht. Een bijzondere plek waar de Limburgse vlaai in al zijn glorie verschijnt, is Alden Biesen. De indrukwekkende landcommanderij bevindt zich op een van de meest uitgebreide kasteeldomeinen van Europa en werd door de Vlaamse overheid ingericht als cultuurcentrum. Het Engelse park en de kerk zijn gratis te bezoeken. Voor de Franse tuin moet je wel inkom betalen. In de zomer kan men in ’t Gasthuis aan de ingang van het domein op krachten komen met een koffie en authentieke Limburgse vlaai.

ALDEN BIESEN : KASTEELSTRAAT 6, 3740 BILZEN (RIJKHOVEN). 089 519393. WWW.ALDEN-BIESEN.BE

KNAPKOEK BAKKERIJ HOUBEN

Een knapkoek is simpel gezegd : een ‘zoete koek die knapt’. Het streekgebak kent een lange traditie in heel wat Vlaamse en Nederlandse Maassteden. Volgens de locatie variëren de vorm en het recept. In de Belgische Maasstreek is de koek rond. Een oude stadsrekening uit 1684 toont dat de koek al in die tijd als een specialiteit in Maaseik werd gebakken. Het knapkoekrecept Van Wyck, dat wordt ‘bewaakt’ door voorvechter van culinaire tradities Peter Nulens van delicatessenwinkel Lekker Limburgs, gaat terug tot begin twintigste eeuw. Naast de ingrediënten zijn het uitduwen van het deeg met de vingers en het à point bakken belangrijk voor de authenticiteit en knapperige eindresultaat. Een van de lokale bakkers, die het maken van knapkoek in de vingers heeft, is Stefan Houben. Hij bakt ook Limburgse vlaaien met kersen en abrikozen en ’s zomers met bosbessen.

BAKKERIJ HOUBEN STEFAN : HOOGBAAN 147, 3650 DILSEN-STOKKEM. 089 755278.

Hasseltse smaken SMAAKSALON EN SMAAKWINKEL

Bij een dagje Hasselen (kuieren, shoppen, van een drèpke nippen…) hoort het genieten van lokale lekkernijen en daar is in de Hoofdstad van de Smaak geen gebrek aan. Het aanbod illustreert de bourgondische levensvisie. Veel van die delicatessen zijn te vinden in de Smaakwinkel, het nieuwe toeristische infokantoor in het historische pand Huis de Corswarem. De winkel is ook het vertrekpunt van de gratis Smaakroute, dwars door de Hasseltse binnenstad. Je komt door straatjes en steegjes en je maakt op een verrassende manier kennis met bijzondere locaties. ‘Tips van insiders’ geven de wandeling extra pit. In de prestigieuze salons van het gebouw zijn Restaurant & Brasserie Smaaksalon ondergebracht. Daar kun je proeven van echte Hasseltse smaken via streekgerechtjes van kok Giovani Oosters.

DE SMAAKWINKEL : MAASTRICHTERSTRAAT 59, 3500 HASSELT. 011 239540. WWW.HASSELT.EU. HET SMAAKSALON : MAASTRICHTERSTRAAT 61, HASSELT. 0490 566299. WWW.SMAAKSALON.BE. OPEN VAN 11 TOT 18 UUR.

Achelse blauwe CATHARINADAL

Kaasmaker Peter Boonen van Catharinadal werd wereldkampioen in de categorie ‘originele kaas’ met zijn Grevenbroecker blauwschimmelkaas, beter bekend als ‘Achelse Blauwe’. Dat gebeurde in Lyon tijdens de wedstrijd voor de Internationale Caseus Award. Achelse Blauwe is een artisanale, handgemaakte kaas uit koemelk. De kaas wordt niet doorprikt; de blauwe adering ontstaat door de nauwkeurig op elkaar gestapelde wrongel. Tijdens de tien weken durende rijping wordt het zuivel zacht en slibt de luchttoevoer dicht. Voor een blauwschimmelkaas heeft de Achelse een laag zoutgehalte, hij smaakt zacht, is snijdbaar met de draad en op kamertemperatuur zelfs smeerbaar. Lekker bij trappist en perenchutney.

KAASMAKERIJ CATHARINADAL : CATHARINADAL 5, 3930 HAMONT-ACHEL. 011 641309. WWW.CATHARINADAL.BE

AMBACHTELIJKE STROOP LOONSE STROOP

Het inkoken van fruitsap was vroeger huisarbeid op de boerderij. De streekgebonden activiteit leidde na 1880, bij de introductie van de ‘stoommachines voor den kook’, tot echte stroopfabriekjes. Ondertussen zijn deze bijna allemaal verdwenen. Gelukkig bleven enkelingen, zoals Ivo Bleus in Wellen, de ambachtelijke bereiding trouw. De stroopstokerij van de familie Blues werd opgestart in 1843, sindsdien werd het vakmanschap tot vandaag doorgegeven van vader op zoon. De stroop wordt nog altijd vervaardigd naar anderhalve eeuw oude recepten uit Haspengouwse vruchten. De bekendste versie is de gemengde stroop van appels en peren. Maar ook kersen, aardbeien, frambozen, braambessen, kweeperen en stekelbessen komen in aanmerking.

LOONSE STROOP : STATIONSSTRAAT 54, 3840 BORGLOON. 0499152964. WWW.GEBROEDERSBLEUS.BE

Hasseltse speculaas DEPAIFVE

De courantste vorm van speculaas is een dun, krokant en kruidig koekje. In Hasselt heeft men het over spek-lââs en is de koek dikker en minder gekruid. Onder de krokante korst zit malse, bijna smeuïge koek. De recepturen verschillen van bakker tot bakker, de vorm blijft dezelfde. Het droge baksel kan lang worden bewaard. Een vertrouwd adres voor Hasseltse speculaas is Depaifve — oud huis Grauls (sinds 1913) — de laatste warme bakker van Hasselt. Vier jaar geleden verhuisde de winkel van de Demerstraat naar een nieuw pand in de Minderbroederstraat. Bakker Jos Depaifve leerde de stiel bij zijn broer. Zo’n twintig jaar terug nam hij de bakkerij van zijn broer over. De speculaas is verkrijgbaar in vijf versies, onder meer met marsepein en met chocolade. De bakker is ook bekend voor zijn Luikse rijsttaarten, gemaakt volgens een oud recept, waarbij de taarten opgevuld worden met in hoevemelk gekookte rijst. Je vindt er ook een breed assortiment aan broden, gebak en pistolets.

DEPAIFVE : MINDERBROEDERSSTRAAT 10, 3500 HASSELT. 011 223982.

BIOPRODUCTEN DE WROETER

In boerderij De Wroeter produceert men duurzaam geproduceerde, milieuvriendelijke en ambachtelijke producten binnen een sociaal tewerkstellingsproject. De Wroeter richt zich tot volwassenen met een verstandelijke of sociale beperking, “maar met nog veel talenten en mogelijkheden”. Samen zoekt men hoe hun positie in de samenleving en hun zelfwaarde versterkt kan worden. De Wroeter beschikt over een eigen bakkerij en een werkplaats om fruit te verwerken. Men zorgt zelf voor de aanplant van biogroenten en -fruit. Bezoekers vinden in de winkel een ruim aanbod aan zelfbereide streekproducten, zoals biologische broden en andere bakkerijproducten, gelei, siroop, appelsap en confituur van fruit en kaas en andere zuivelproducten.

DAG- EN ARBEIDSCENTRUM DE WROETER VZW : ST. ROCHUSSTRAAT 6, 3720 KORTESSEM. 011 376447. WWW.DEWROETER.BE

Zoete artefacten CHOCOLADEHUIS BOON

Chocoladebewerker Boon is tot ver buiten Hasselt bekend voor zijn ambachtelijke artefacten uit chocolade. In de voorname patriciërswoning in de binnenstad ruikt het heerlijk naar cacao. Boon is in de markt gezet als een totaalconcept, waar je als voorbijganger terechtkunt voor in huis gemaakte pralines en chocolaatjes, of sierstukken in chocolade. In de aanpalende koffielounge, met zicht op de open werkplaats, kan men tijdens of na het shoppen even opkikkeren. De keuze op de drankenkaart is uitgebreid: grand cru-koffies, latte, steamers, diverse theesoorten, maar liefst 40 verschillende chocoladedranken en een cacaojenever. De bestellingen komen aan tafel met twee pralines en een glaasje chocolademousse. Boon heeft ook een eigen academie en er worden geregeld workshops georganiseerd.

CHOCOLADEHUIS BOON : PAARDSDEMERSTRAAT 13, 3500 HASSELT. 011 42 21 99. WWW.THECHOCOLATEEXPERIENCE.BE

DOOR MICHEL VERLINDEN & FOTO’S MICHEL VAEREWIJCK