In een tijd waar de lancering van een enkel parfum een fameuze (financiële) gok is, brengt Chanel een reeks van tien uit : Les Exclusifs. Huisparfumeur Jacques Polge maakte een reis door het rijk gevulde leven van madame Chanel en vertaalde de belangrijkste momenten, plekken en symbolen in fantastische geuren.

We schrijven 1883 in het Franse Saumur, waar Gabrielle Chanel wordt geboren onder het teken van de leeuw, een van de meest ambitieuze en wilskrachtige karakters van de dierenriem. Maar haar leven begint niet gunstig : op twaalf jaar verliest ze haar moeder, waarna haar vader, een handelsreiziger van eenvoudige afkomst, haar dropt in het weeshuis van Aubazine en nooit meer naar haar omkijkt. Hoewel ze later zelden over deze periode wil spreken, hebben deze jaren haar getekend en liggen ze aan de basis van haar sobere, strakke stijl en haar wil om hogerop te geraken in het leven.

Wanneer ze negentien is, gaat ze werken in een hoedenwinkel en waagt ze haar kans als zangeres in Vichy. Aan deze korte nevencarrière houdt ze haar bijnaam Coco over, naar een van de liedjes die ze brengt : Qui qu’a vu Coco. Die zijsprong als zangeres is meteen ook haar toegangsticket tot het betere leven. Ze leert Etienne Balsan kennen die haar introduceert in de wereld van racepaarden, gekostumeerde bals en de high society. Ze krijgt er de smaak van het elegante buitenleven te pakken en ontwikkelt een voorliefde voor de materialen en coupes van de mannengarderobe. Tweedstoffen, lakeivesten en zeemanspetten zijn belangrijke souvenirs die ze meedraagt van tripjes naar het Schotse kasteel en het jacht van de hertog van Westminster. Maar de belangrijkste ontmoeting uit die periode is die met Arthur ‘Boy’ Capel, haar grote liefde. Ze verhuist met hem naar Parijs, waar hij haar aanmoedigt om zich te vestigen als hoedenmaakster en om een eigen boetiek te openen in de Rue Cambon 21. Langzaam maar zeker bouwt ze een naam op met haar baanbrekende mode : soepel vallende tailleurs in jersey, tweed, ruime linnen broeken en het befaamde zwarte jurkje. Stuk voor stuk klassiekers die het vrouwenlichaam bevrijden van korsetten en hun plaats in de modegeschiedenis opeisen. In 1913 opent ze haar eerste modeboetiek in Deauville en twee jaar later volgt een couturehuis in Biarritz.

Russische connecties

Wanneer de bolsjewisten in 1917 een coup plegen, verkast een groot deel van de Russische adel en intelligentsia naar Frankrijk en dat drukt zijn stempel op het Parijse cultuurleven. Chanel zoekt troost in de armen van graaf Dimitri, neef van de laatste tsaar van Rusland, na het overlijden van Boy in 1919. Dimitri brengt haar een passie voor bont en Byzantijnse juwelen bij en stelt haar voor aan Ernest Beaux, voormalig parfumeur van het Russische hof. Hun ontmoeting resulteert een jaar later in haar eerste parfum : N°5, genoemd naar het vijfde staal dat Beaux haar voorstelt en tevens haar geluksgetal – zo stelde ze haar collecties altijd op 5 mei voor.

Beaux maakt voor haar nog vier andere parfums : N°22 is net als N°5 een boeket van witte bloemen en aldehyden, en een nummer als parfumnaam – verwijzend naar het jaar waarin het uitkwam – was behoorlijk modern voor die tijd, waarin vooral poëtische namen en zoete oosterse geuren de rigueur waren. Drie jaar later komt Gardénia, het geurige equivalent van de geurloze camelia, haar lievelingsbloem. De expo van ’25 inspireert Beaux tot Bois des Îles, een zwoele compositie van kostbare houtsoorten, opiumachtige noten en exotische bloemen die de drang naar de exotiek van verre bestemmingen perfect illustreert. Een jaar later volgt Cuir de Russie : rokerige noten die beelden oproepen van de keizerlijke Russische garde met zijn gelooide laarzen, waarvan het leer soepel is gemaakt met berkenschors. Gemaaid hooi en vleugen blonde tabak worden in dit parfum verzacht met jasmijn. In de jaren tachtig worden deze vier geuren samen opnieuw gelanceerd als de Rue Camboncollectie. Dit kwartet wordt uitsluitend in de boetiek verkocht, waarmee Chanel ver vooruit loopt op de huidige trend van exclusieve boetiekgeuren.

Tien om te ruiken

Omwille van hun exclusiviteit besloot huidig huisparfumeur Polge om bovengenoemde vier geuren op te nemen in Les Exclusifs, de reeks van tien waarmee hij nu Chanels universum probeert te schetsen. Hoewel hij haar nooit persoonlijk heeft gekend, slaagde Polge erin om nog zes andere geuren te maken die elk een eigen licht werpen op de persoonlijkheid van Chanel, haar aparte stijl en de plekken die voor haar belangrijk waren. Hij probeerde de verbanden te begrijpen tussen haar interieurkeuzes, haar werk en haar persoonlijkheid. Een oefening die hij voor de geur Coco al eens gemaakt had. Voor deze zoete oriëntal liet hij zich inspireren door haar appartement aan de Rue Cambon : de gouden consoles, kristallen luchters, grote bewerkte spiegels, email dozen, antieke boeken en uiteraard les coromandels : de grote Chinese kamerschermen die ze al sinds haar twintigste verzamelde. Chanel was vol bewondering voor het vakmanschap van de Chinese ambachtslui die in elk paneel eerst minutieus de tekeningen graveren, waarbij elk foutje onomkeerbaar is, en er daarna tien lagen lak overheen spuiten om de juiste intensiteit te krijgen. Een arbeidsintensief precisiewerk dat Chanels eigen perfectionisme weerspiegelde. Dit inspireerde Polge tot Coromandel, de vijfde geur uit Les Exclusifs : een oosterse compositie die tegelijk zoet, kruidig en poederachtig ruikt. Een parfum met een luxueuze uitstraling, net zoals de schermen.

Voor Chanel waren deze lakschermen belangrijk, ook vanuit psychologisch oogpunt. Ze gaven haar een gevoel van bescherming. Het verhaal doet de ronde dat ze de schermen voor haar voordeur plaatste om haar gasten langer bij zich te houden. Chanel omringde zich altijd met vrienden, vaak grote namen van haar tijd, die ze thuis of in een van haar vakantiehuizen uitnodigde. Zo woonde de beroemde componist Igor Stravinsky twee jaar lang in haar buitenhuis Bel Respiro in Garches, de favoriete pleisterplek van vermoeide Parisiens om op adem te komen in de weelderige tuinen en bossen. Ze doopte de villa om tot Noix de Coco en drukte er haar eigenzinnige stempel op door de muren beige en de luiken zwart te schilderen. De natuurlijke, ongedwongen sfeer die er hing zag Polge als een groen parfum, maar dan verfijnder : de geur van de ideale lente met glanzend gras, verfrommelde blaadjes en een lichte bries door het kreupelhout. De zesde exclusieve geur kreeg dan ook de vanzelfsprekende naam Bel Respiro.

De reuk van andere nieuwkomer 28 La Pausa is eveneens geïnspireerd op een huis. In 1928 koopt Chanel een grond ten noorden van Roquebrune, gelegen op een heuvel vol eeuwenoude olijfbomen, eucalyptus, lavendel en sinaasappelbloesem met een prachtig zicht op de Italiaanse kust. Ze laat er een huis bouwen, met een mediterrane maar tegelijk erg sobere sfeer. Ruime kamers met witgekalkte muren geven uit op een patio, omzoomd met kloosterzuilen. Ze laat het grijs schilderen, met groene luiken en een grote trap naar het voorbeeld van het weeshuis waar ze was opgegroeid, al heerst er in La Pausa wel een gelukkigere, meer ontspannen sfeer. Chanel brengt er haar vakanties door met beroemdheden als Jean Cocteau en Salvador en Gala Dalí. Om het contrast van deze sobere en tegelijk luxueuze omgeving te benadrukken, vertrekt Polge voor 28 La Pausa vanuit de iris. Een bijzonder dure bloem met verschillende contrasten : aards en poederig, stralend en geheimzinnig.

Een andere belangrijke plek voor Chanel was 31 Rue Cambon, waar haar couturehuis is gevestigd. De magie en elegante sfeer van het couturesalon konden volgens Polge enkel opgeroepen worden door een chypre, een gesofisticeerde maar weinig commerciële geur. De combinatie van het frisse groene eikenmos en warme houtsoorten met patchouli ligt niet altijd even makkelijk in de neus. Door het eikenmos te vermijden en peper en iris te gebruiken wordt de geur zachter en moderner.

De Rue Cambon 31 is vandaag nog altijd het kloppend hart van het Chanelimperium. Het huisvest de boetiek gelijkvloers, het haute couturesalon op de eerste, Chanels privéappartement op de tweede en de coutureateliers op de derde verdieping. Vooral het appartement weerspiegelt duidelijk haar stijl : zuivere vormgeving én een barokke opsmuk, twee tegengestelde stijlen die ze net zo goed in haar mode als haar interieur weet te verzoenen. Het appartement dient tot vandaag als stille getuige van Chanels universum voor de createurs van het huis : zowel modeontwerper Karl Lagerfeld, make-upartists Dominique Moncourtois en Heidi Morawetz, als Jacques Polge gaan er regelmatig inspiratie opdoen. Hoewel Chanel er leefde en gasten ontving, bleef ze er nooit slapen. Dat deed ze in haar suite in het Ritzhotel op de Place Vendôme, enkele blokken verder. Op haar dagelijkse wandeling naar de Rue Cambon passeerde ze altijd het nummer 18, waar haar juwelencollectie werd verkocht. Haar voorliefde voor faux bijoux, zoals halfedelstenen en nepparels, is legendarisch. Evenals haar lef om ze zonder gêne te combineren met echte kostbare juwelen. Van evenveel durf getuigde de lancering van haar juwelenlijn Haute Joaillerie, die ze in 1932 lanceerde in volle economische crisis. N°18 is het olfactorisch equivalent, een bloemig amberparfum met een zeldzaam en kostbaar ingrediënt : amberzaad, zo duur dat het nooit in grote hoeveelheden wordt gebruikt. Het heeft een zoete amber- en fruitachtige muskusgeur die in niets gelijkt op iets anders.

De tiende geur, Eau de Cologne, is een klassieker voor elk groot parfummerk. Het illustreert perfect Chanels sportieve aanleg. Ze was een begenadigd ruiter en hield van watersporten in Deauville en skivakanties in Sankt Moritz. De eau de cologne is de geurige evenknie van het zwarte jurkje, de soepele jersey jumper, de tweed jasjes, de gematteerde handtassen met gouden schakelkettingen. Stuk voor stuk eeuwige klassiekers. En dat kan nu ook van Les Exclusifs gezegd worden.

De tien eau de toilettes (200 ml : 183,06 euro) zijn vanaf 15 februari te koop in de Chanelboetiek, Waterloolaan 63, 1000 Brussel.

Chanel nodigt 12 lezeressen uit (met hun partner of vriendin) op een champagnecocktail in de Boetiek Chanel om in avant-première de 10 nieuwe geuren en het universum van Coco Chanel te ontdekken.

Wil u erbij zijn, surf dan naar www.weekend.be/wedstrijd

Door Sofie Albrecht