Nieuw WOII Museum in Polen niet patriottistisch genoeg volgens de regering

Acht jaar werd aan het Museum van de Tweede Wereldoorlog gewerkt en de totale kosten bedragen 104 miljoen euro, de duurste culturele instelling in Polen tot nu toe. Omdat het zo’n opvallend gebouw is, behoort het museum bovendien al voor de opening tot dé bezienswaardigheden in Gdansk. Het gebouw en de tentoonstellingen zijn helemaal klaar en de historici staan paraat om bezoekers te ontvangen. Maar het museum opende slechts één weekend de deuren voor een groep van 4000 veteranen, donors, experts, journalisten en ontwerpers.

Anders dan gepland zal het museum eind februari waarschijnlijk niet opengaan. De regeringspartij, de rechts-populistische partij Prawo i Sprawiedliwosc (PiS, ‘Recht en Rechtvaardigheid’), vindt het museum niet nationalistisch genoeg. Er zou niet genoeg aandacht besteed worden aan het lot van de Polen tijdens de oorlog. Het Administratief Hooggerechtshof gaf de PiS gelijk.

Het museum was het idee van de toenmalige premier Donald Tusk (nu president van de Europese Raad) en hij gaf geschiedenisprofessor Pawel Machcewicz de leiding. Alles verliep goed tot vorig jaar in 2015 de PiS in de regering kwam. Sindsdien probeert het ministerie van cultuur het museum te veranderen omdat het niet patriottistisch genoeg zou zijn. Maar volgens Machcewicz wordt in verschillende expostieruimtes aandacht besteed aan de manier waarop Polen slachtoffer werd van twee supermachten: nazi Duitsland en het Rusland van Stalin.

Goede Verandering

Volgens de vooraanstaande historicus Andrzej Paczkowski heeft het hele gedoe rondom het museum meer te maken met politiek dan met verschillende visies op de geschiedenis van Polen. Aan AFP vertelt hij: “Dit is een onderdeel van het Dobra Zmiana (Goede Verandering) beleid van de PiS waarbij ze sinds de verkiezingen alle belangrijke publieke functies in Polen hebben overgenomen. De kritiek dat het museum het Poolse perspectief verwaarloost wordt gebruikt als rechtvaardiging om Machcewicz aan de kant te schuiven omdat, en dat zal niemand toegeven, hij gekozen werd door een rivaliserende partij.”

Het nieuwe oorlogsmuseum was één van de laatste culturele instellingen die nog niet in handen van PiS was. Dankzij de statuten van het museum waren zowel het museum als de directeur beschermd, maar het ministerie besloot het museum te laten fuseren met een ander museum dat enkel op papier bestaat en nog gebouwd moet worden. Daardoor kon het ministerie een nieuwe directeur aanstellen en het verhaal van het museum veranderen.

In eerste instantie stak de rechter daar een stokje voor, maar het Administratief Hooggerechtshof legde die beslissing aan de kant en gat het ministerie gelijk. Hoe het nu verder gaat is niet duidelijk. Het ministerie van cultuur laat weten dat dat af zal hangen van de nieuwe directeur. De Poolse minister van Cultuur Glinski zegt het door zijn voorgangers gecreëerde museum niet te willen vernielen. Hij wil enkel het verhaal afmaken.

Het museum opende dit weekend twee dagen de deuren en lerares Krystyna Matejczuk was een van de 4000 gelukkigen die er naar binnen mochten. Aan AFP vertelt ze dat de tentoonstelling neutraal is, maar omdat het museum in Gdansk ligt, het vooral gaat over het lot van de Polen. Maar volgens haar is er niets verkeerd aan om te laten zien dat ook anderen hebben geleden tijdens de oorlog.

Persoonlijke verhalen

Het Museum voor de Tweede Wereldoorlog – een opvallend gebouw dat doet denken aan een bom die zich in de grond boort – staat in een wijk in Gdansk die werd vernietigd tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het museum verdeelt het oorlogsverhaal in drie delen: ‘De weg naar de oorlog’, ‘De verschrikkingen van de oorlog’ en ‘De lange schaduw van de oorlog’.

De nadruk ligt op objecten die herinneren aan het lijden van burgers en soldaten: een uniform uit een concentratiekamp, gesmolten porcelein uit Hiroshima, stapels oude koffers, kleding en speelgoed, foto’s van overledenen, een zakdoek waarop een soldaat een afscheidsbericht heeft geschreven aan zijn geliefden voordat hij werd geëxecuteerd….

Polen verloor zeventien procent van zijn inwoners tijdens de Tweede Wereldoorlog, het hoogste percentage van alle betrokken landen. Zes miljoen Polen, waaronder drie miljoen Joden, kwamen om het leven.