Inheemse Mexicaanse bevolking niet blij met aanleg Mayatrein

De Mayatrein, een prestigeproject van de Mexicaanse president López Obrador, dendert straks door het hart van het Mayagebied. De inheemse bevolking vreest de komst van het massatoerisme.

‘Als duizenden mensen naar deze stad komen, hoe gaan we die allemaal opvangen? Deze groei jaagt me angst aan’, zegt Zendy Euán, woordvoerster van een lokale gemeenschap over de Mayatrein.

De Mayatrein (TM) is een nieuw spoorwegnet dat straks vijf deelstaten in het zuiden van Mexico doorkruist. Het is een van de belangrijkste prestigeprojecten van de linkse regering van Andrés Manuel López Obrador (AMLO), die op 1 december van start ging.

Haast

López Obrador lijkt haast te hebben met de Mayatrein. De eerste steen in de stad Palenque, in Chiapas, is ondertussen gelegd. Hij wachtte het indienen van de milieu-impactaanvraag bij het ministerie van Leefmilieu niet af.

Euán, die tot het Mayavolk behoort en in Felipe Carrillo Puerto woont, zegt dat ze geen gedetailleerde informatie over het megaproject krijgen.

Ze heeft sterke twijfels bij de voordelen die AMLO hen heeft voorgespiegeld tijdens zijn campagne. ‘Wat is het voordeel voor de ejidatarios (eigenaars van gemeenschappelijke gronden, IPS), voor de ambachtslieden? Zullen ze ook promotie maken voor onze gemeenschappen voor ecotoerisme?’

Ecotoerisme

Euán is woordvoerster van het Netwerk voor Gemeenschapstoerisme van de Mayazone in Quintana Roo, een van de deelstaten op het zuidoostelijke schiereiland Yucatán.

Het netwerk verenigt elf gemeenschapsorganisaties in drie gemeenten van Quintana Roo en biedt ecotoeristische en culturele trajecten aan, de belangrijkste economische activiteit in de regio.

In Felipe Carrillo Puerto, een gemeente met 81.000 inwoners, zijn er 84 ejidos, een traditioneel systeem van gronden die collectief worden geëxploiteerd en kunnen worden verkocht. De Ejido Felipe Carrillo Puerto, die 47.000 hectare groot is en 250 ejidatarios telt, beheert de natuurreservaten Síijil Noh Há en Much’Kanan K’aax.

Zeven miljoen toeristen

De twijfels van Euán worden gedeeld door duizenden inwoners van het schiereiland, dat elk jaar bijna zeven miljoen toeristen ontvangt. Langs het TM-tracé In Quintana Roo en de naburige deelstaat Campeche blijken de meeste mensen niet over accurate informatie over het project te beschikken. De inwoners van dit sterk gemarginaliseerde gebied weten niet wat de mogelijke ecologische, sociale en culturele gevolgen zijn.

Het project, dat 6,2 tot 7,8 miljard dollar moet gaan kosten en door het Nationaal Fonds voor Toerisme (Fonatur) wordt beheerd, gaat in 2022 van start, met 15 stations langs een 1525 kilometer lang spoornet door 41 gemeenten in de deelstaten Campeche, Chiapas, Quintana Roo, Tabasco en Yucatán.

Mayarijk

De Mayatrein, die met biodiesel zal rijden, zal jaarlijks drie miljoen mensen vervoeren.

Volgens de nieuwe regering zal het project de sociaaleconomische ontwikkeling van de regio aanzwengelen, de sociale integratie en werkgelegenheid bevorderen, de inheemse culturen en de natuurgebieden op het schiereiland beschermen en de toeristische sector versterken.

De spoorlijn zal dwars door van de Maya-jungle lopen, het hart van het gebied dat van de achtste tot zestiende eeuw het Mayarijk vormde.

Biologische corridor

De Maya-jungle is na het Amazonegebied het belangrijkste woud in Latijns-Amerika. De regio maakt deel uit van de Meso-Amerikaanse Biologische Corridor, die het zuiden van Mexico met Panama verbindt, en herbergt ongeveer 10 procent van de bekende soorten ter wereld.

Het schiereiland Yucatán telt 25 beschermde natuurgebieden, met een totale oppervlakte van 8,5 miljoen hectare. Twee TM-stations zullen zelfs grenzen aan de biosfeerreservaten van Calakmul, 725.000 hectare groot, en Sian Ka’an, 650.000 hectare groot.

Massale komst van toeristen

‘Wat gaat er gebeuren? We kennen het tracé niet, we hebben niets van informatie. We moeten dit goed kunnen analyseren.’ Aan het woord is Luís Tamay, voorzitter van het Commissariaat voor Gemeenschapsgoederen van de Ejido Becal Nuevo, in de gemeente Calakmul (Campeche).

Net als Euán vreest deze Mayaleider voor de massale komst van toeristen. Calakmul, dat 28.000 inwoners telt, ‘is hier niet klaar voor, dit is een project met een grote impact.’

Om het spoornet te kunnen bouwen moet de overheid onderhandelen met de ejidatarios, die de meeste grond bezitten in de vijf deelstaten. Aan de Ejido Felipe Carrillo Puerto vroeg de overheid al 30 hectare om een station op te bouwen.

Verzet

Het verzet tegen het megaproject neemt toe. Op 15 november vroeg een groep academici López Obrador om de werken te stoppen vanwege de ecologische, sociale, culturele en archeologische impact.

Drie dagen later verwierp een groep inheemse organisaties het project. Ze vroegen respect voor hun bossen en eisten een voorafgaande raadpleging, waarbij de bevolking goed werd geïnformeerd.

Inheemse rechten

‘Ze schenden onze inheemse rechten’, zegt Miguel Ku. ‘We zijn het niet eens met de manier waarop overlegd wordt en zien geen voordelen voor de gemeenschappen. Het is gericht op toeristische bestemmingen. Degenen die hiervan profiteren zijn de grote ondernemers.’

Ku vertegenwoordigt het Netwerk van Producenten van Milieudiensten, dat 3756 ejidatarios in Quintana Roo groepeert, samen goed voor 257.000 hectare.

Lokale organisaties zoeken naar een ander sociaaleconomisch model, zegt hij. ‘We hebben aangetoond dat natuurbehoud ontwikkeling mogelijk maakt. We zijn het beu om eigenaar te zijn van de grond terwijl anderen met de voordelen gaan lopen. De overheid zou iets anders kunnen doen. We willen dat de ejidos hun eigen projecten kunnen ontwikkelen.’