In beeld: verloren steden

Vlakbij de hoofdstad Tunis liggen de resten van Carthago. Deze handelsstad werd in 814 voor Christus door de Phoeniciërs gebouwd. Uit de Romeinse tijd zijn onder andere de badhuizen en het Romeinse theater bewaard gebleven.

Angkor Wat is het architecturale hoogtepunt van de Khmer-beschaving in Cambodja. De stad werd gesticht in 889 en bleef 500 jaar de hoofdstad. In de vijftiende eeuw verlieten de inwoners Angkor Wat na verschillende aanvallen van het koninkrijk Ayutthaya. Rond 1900 stuit een groep Fransen op het enorme tempelcomplex.

De stad Groot-Zimbabwe was ergens tussen 400 en 1450 na Chr de hoofdstad van een koninkrijk in Zimbabwe en Mozambique. De ruïnes bestaan uit drie delen waarvan ‘The Great Enclosure’ het bekendst is: een ovale muur met een omtrek van 225 meter, 11 meter hoog en 5 meter dik. Waarschijnlijk was dit vroeger de woning van de koning en zijn gezin.

In Mesa Verde liggen meer dan 4000 archeologische sites, waaronder 600 rots woningen. Met 210 km2 is het het grootste beschermde archeologische gebied in de VS en ook het enige nationale park in de Verenigde Staten dat die status heeft gekregen om de bijzondere archeologische vondsten. De rots woningen werden tussen 600 en 1300 bewoond door de Anasazi. Waarom ze de stad verlaten hebben is niet helemaal duidelijk.

Pompeii is een tijdmachine die je naar het jaar 79 van onze tijdrekening brengt, het jaar dat de stad na een uitbarsting van de Vesuvius onder een dikke laag as bedekt werd. U betreedt een stad met een ingenieus waterleidingsysteem, badhuizen met vloerverwarming, theaters, tempels, een brede winkelboulevard, sportvelden, openbare betaaltoiletten, bordelen, stenen huizen voor bescheiden lieden en villa’s voor rijke patriciërs met slaven, binnentuinen met mozaïekkunst, en een prachtig uitzicht op de Vesuvius.

Machu Picchu is één van de bekendste ‘verloren steden’ en toch werd deze stad hoog in de Andes in Peru maar korte tijd bewoond, waarschijnlijk tussen 1450-1572. Omdat de Spanjaarden deze Inca stad nooit gevonden hebben is deze zo goed bewaard gebleven. Tot op de dag van vandaag blijft de site omgeven met raadsels. De Amerikaanse archeoloog Hiram Bingham herontdekte de stad in 1911 en sinds 2007 prijkt hij op de lijst van de zeven moderne wereldwonderen.

Ook de woestijnstad Petra in het zuiden van de Jordanië werd in 2007 uitgeroepen tot een modern wereldwonder. Petra was het belangrijkste centrum van de cultuur van de Nabateeërs vanaf de 4de eeuw voor Christus. In de 4de eeuw van onze tijdrekening zette het verval in. Het was de Zwitser Johann Ludwig Burckhardt die in 1812 als eerste westerse reiziger in 600 jaar dit door wind en zandstormen verweerde wereldwonder mocht aanschouwen.

De (ondertussen verdwenen) hangende tuinen van Babylon, gebouwd in de 6e eeuw v.Chr en een van de zeven klassieke wereldwonderen, bestonden uit verschillende terrassen, torens en muren die volgeplant waren met planten, bloemen en bomen. Daarnaast staat Babylon bekend als de stad Babel uit de Bijbel waar de uitdrukking ‘Babylonische spraakverwarring’ vandaan komt. Tijdens de Irakoorlog raakte de resten van de oude stad Babylon flink beschadigd, maar ondertussen zijn renovatiewerken gestart.

De legende wil dat de Itzá, een gewelddadige groep Mayakrijgers, het gebied in 987 veroverde. Al snel werd Chichén Itzá één van de belangrijkste Mayasteden; hét centrum van politieke, religieuze en militaire macht van Yucatán en misschien zelfs van heel zuidoostelijk Midden-Amerika. En dat is er nog steeds aan te zien, zelfs zonder de oorspronkelijke inwoners.

De oude Grieken geloofden dat de plaats van het Orakel van Delphi het centrum van de wereld vormde. Van heinde en verre kwamen mensen naar Delphi om raad te vragen aan het Orakel. Het Orakel verloor zijn kracht pas toen het Christendom opkwam.

De imposante Triomfboog van Hadrianus verleent toegang tot het oude Gerasa. Gerasa behoorde net als Philadelphia – het huidige Amman – tot de Decapolis, tien steden in het Oost-Romeinse rijk die verenigd waren in een zakelijk of bestuurlijk verband. Gerasa werd waarschijnlijk al bewoond sinds 6500 v. Chr, maar door een sterke aardbeving in 747 verdwijnt de stad onder het zand.

Khajuraho was rond het jaar 1000 de hoofdstad van het Chandellarijk en telde in die tijd 80 tempels. Toen de hoofdstad verplaatst werd naar Mahoba, raakte Khajuraho in de vergetelheid. Pas in de 19e eeuw werd de stad opnieuw ontdekt. Van de 80 tempels zijn er nu nog 22 over.

Efeze behoort tot de best bewaarde antieke steden met als bekendste gebouw de Tempel van Artemis, een van de zeven klassieke wereldwonderen. Efeze is gebouwd op verschillende terrassen, die een hoogteverschil van meer dan tweehonderd meter overbruggen. Het temperatuurverschil tussen zomer en winter kan meer dan zestig graden bedragen. Met andere woorden: het is zo goed als onleefbaar op deze barre hoogte. En toch hebben hier mensen gewoond, van 5000 vóór Christus tot de zevende eeuw van onze tijdrekening.

Palenque staat bekend als de mooiste Maya stad in Mexico. Niet alleen de architectuur is van een bijzondere schoonheid, maar de ligging midden in de jungle zorgt voor een mystieke sfeer. De stad kende zijn grootste bloeitijd tussen 500 en 700. Palenque kwam in de tiende eeuw ten val en bleef onbekend in de westerse wereld tot 1746. Pas in 1837 werd de site onderzocht door archeologen.

Korinthe was een belangrijke Griekse stadsstaat die in 146 voor Christus door de Romeinen werd verwoest. Julius Caesar bouwde de stad in 44 voor Christus opnieuw op en opnieuwe groeide Korinthe uit tot een rijke stad. Korinthe staat ook bekend om de Brieven van Paulus aan de Korintiërs. Rond 50 na Christus ontstond hier een gemeenschap van Christenen. De brieven die apostel Paulus aan hen schreef zijn een onderdeel van de Bijbel geworden.

Memphis was tijdens het Oude Rijk (3300 tot 332 v.Chr) de hoofdstad van Egypte. In de loop van de eeuwen is het eens zo machtige Memphis bedolven onder het woestijnzand, maar stukje bij beetje wordt de dodenstad weer onder het zand tevoorschijn getoverd. Regelmatig komen nieuwe piramiden naar boven.

Mohenjodaro is een stad van de Indusbeschaving, een hoogontwikkelde beschaving in dePakistaanse Indusvallei die bestond tussen 3300 en 1300 v. Chr. Mohenjodaro is in de loop van de geschiedenis minstens zeven keer volledig verwoest en weer opnieuw gebouwd. De stad werd in 1922 ontdekt, maar grote delen van Mohenjodaro liggen nog altijd onder het zand verscholen.

In Olympia vonden in 776 voor Christus de eerste Olympische Spelen plaats. In de Griekse Oudheid behoorde Olympia, opgedragen aan de oppergod Zeus, tot de belangrijkste heiligdommen. In 394 na Chr. werden de Spelen op bevel van de keizer afgeschaft omdat ze heidens zouden zijn. Later werd de stad getroffen door aardbevingen en overstromingen en bleef er weinig van over.

Midden in de Syrische woestijn ligt één van de mooiste bezienswaardigheden in het Midden-Oosten, de oasestad Palmyra die ook wel ‘de vogel van de woestijn’ wordt genoemd. Tussen de heuvels en omringd door palmbomen liggen hier de tempels, zuilen en koloniale straten van een Romeinse stad uit de tweede eeuw.

Uxmal ligt aan de architecturale Puuc-route op het Mexicaanse schiereiland Yucatan. Deze route leidt langs Mayasites met een bijzondere architectuur in het noorden van Yucatan. Uxmal werd rond 500 gebouwd en telde op zijn hoogtepunt 25.000 inwoners. Vanaf 1200 werd de stad minder belangrijk, maar waarschijnlijk woonden er tot de 16e eeuw nog mensen. Uxmal ligt sierlijk in een groene kosmos, met een tempel van de Tovenaars, een rechthoekig nonnenkwartier, het Palacio del Gobernador met prachtige steenmozaïeken en de tempel voor regengod Chac.

Tanis is de Griekse naam voor een van de belangrijkste archeologische sites in Neder-Egypte. De oude Egyptische naam is Djanet en tegenwoordig heet het San el Hagar. Napoleon liet Tanis aan het einde van 17e eeuw onderzoeken. Europeanen die Tanis daarna bezochten hadden vooral belangstelling voor de beelden waarvan de mooiste in musea als het Louvre in Parijs belandden. Doordat er zoveel vernield is trekt Tanis veel minder bezoekers dan andere archeologische sites in Egypte.

De beroemde Perzische keizer Darius de Grote (522-485 voor Christus) liet Persepolis dat ‘stad van de Perzen’ betekent bouwen. Omdat de stad symbool stond voor het Rijk van de Achaemeniden wilde Alexander de Grote Persopolis in 330 af laten branden. Gelukkig is Alexander er niet in geslaagd de stad volledig te vernietigen. Persopolis werd voor het eerst echt in kaart gebracht in 1934 door een groep archeologen van de universiteit van Chicago.

De boeddhistische monumenten in Sanchi dateren uit de tweede en eerste voor Christus en vormen daarmee het oudste boeddhistische heiligdom ter wereld. Tot de 12e eeuw was het een belangrijke boeddhistisch centrum. Tegelijk met de neergang van het Boeddhisme in India raakte ook Sanchi in verval. In 1818 ontdekte een Britse officier de site, maar het zou nog tot de 20e eeuw duren voordat de monumenten beschermd en gerestaureerd werden.

Lange tijd dacht men dat Troje enkel in de Illias van Homerus bestond. Archeologen wilden het tegendeel bewijzen en uiteindelijk slaagde de Duitse amateurarcheoloog Heinrich Schliemann er in 1868 in de overblijfselen te lokaliseren in Turkije, alhoewel niet iedereen ervan overtuigd is dat hij het juiste Troje gevonden heeft. De resten van Troje zijn overigens lang niet zo spectaculair als die in Efeze, maar alleen al voor de naam is het een must voor liefhebbers van de klassieke oudheid.

Sigiriya (leeuwenrots) is op en rond een massief rotsblok gebouwd. Bovenop prijkte het paleis waar nu nog maar een ruïne van over. Rondom de rots lagen weelderige lusthoven. Koning Kassapa I (477-495) die het complex liet bouwen om zich te verschuilen voor zijn broer die hij had afgezet na eerst hun vader vermoord te hebben, woonde er maar elf jaar. Tegenwoordig is het een van de belangrijkste bezienswaardigheden in Sri Lanka.

Teotihuacan bestond tussen 150 voor Christus en 700 na Christus en telde op zijn hoogtepunt 200.000 iwoners. Omdat de Teotihihuacanen geen geschreven bronnen nagelaten hebben weten we nog lang niet alles over de geschiedenis en de functie van Teotihihuacan. We weten wel dat de stad in 750 volledig leeggestroomd was en pas in de 19e eeuw weer ontdekt werd. Tegenwoordig telt de site een groot aantal kleine piramiden en twee grote: de tempel van de maan en van de zon.

Sravasti was een van de zeven grootste steden in de tijd dat Boeddha leefde, ergens rond de vijfde eeuw voor Christus. Er leefden toen rond de 75.000 families in deze mooie stad. Boeddha zelf woonde er ook een tijd, waarschijnlijk zo’n 25 jaar. Van de stad staan nu nog de muren en drie gebouwen overeind. Het is nog altijd een belangrijk pelgrimsoord voor boeddhisten

De Maya stad Tikal was ooit de hoofdstad van een Maya koninkrijk en werd bewoond tussen 200 en 900. De bewoners verlieten de stad waarschijnlijk omdat het land eromheen hen niet langer van eten kon voorzien. De jungle overwoekerde Tikal totdat de stad in 1848 herontdekt werd.

Rond 1500 had Vijaynagar 500.000 inwoners. Het was daarmee na Peking de grootste stad ter wereld en tegelijk een van de mooiste. In 1565 werd Vijaynagar ingenomen door moslims en zes maanden later volledig verlaten. Vijaynagar, tegenwoordig Hampi, is maar liefst 26 vierkante kilometer groot. Her en der liggen tussen rotsblokken tempels en andere monumenten.

Leptis Magna, de meest intacte Romeinse stad uit het Middellandse Zeegebied, ligt een uur rijden ten oosten van Tripoli. Deze stad kwam onder het bewind van Septimus Severus (193-211) tot grote bloei, en telde tussen 60.000 en 80.000 inwoners. De verzanding van de haven luidde het verval in, de meningsverschillen tussen de stammen deden de rest, en met de inval van de Vandalen in 455 werd het lot van de nederzetting bezegeld. In de elfde eeuw nam de natuur bezit van de stad, die geheel onder het zand verdween. Acht eeuwen later vonden Italiaanse archeologen een behoorlijk deel van Leptis Magna min of meer intact terug.