Hoe een IJslands dorpje een cruciale rol speelde in de maanlanding

In de jaren die voorafgingen aan de Apollo 11-missie, ging de NASA naarstig op zoek naar de meest buitenaardse plek op aarde. De Amerikaanse ruimtevaartorganisatie vond het essentieel dat de astronauten hun intergalactische reis al eens op voorhand konden beleven. Een NASA-team speurde letterlijk de hele aardbol af, om uiteindelijk een landschap te vinden dat sprekend op dat van de maan leek: de streek rond Húsavík, een vissersdorpje van 2.300 inwoners aan de noordkust van IJsland.

In juli 1965 en in juli 1967 stuurde de NASA 32 astronauten op training in het kraterige gebied rond Húsavík. Van de twaalf mensen die ooit op de maan hebben gewandeld, zijn er negen in Húsavík geweest, waaronder Neil Armstrong. De gevarieerde en ruige rotslandschappen zijn nauw verwant aan de complexiteit van het maanoppervlak. Denk maar aan de 10.000 jaar oude Hrossaborg Krater en de lavavelden bij Drekagil.

‘IJsland lijkt echt op de maan. Het land bestaat uit vele buitenaardse landschappen, zeker in de zomer als de sneeuw gesmolten is,’ zegt Örlygur Hnefill Örlygsson, directeur van The Exploration Museum in Húsavík, aan de BBC. Maar dat is niet de reden waarom de Apollo-astronauten hierheen werden gestuurd: het was omwille van de geologie. ‘NASA wou dat de austronauten op de maan de best mogelijke geologische stalen zouden verzamelen om mee te nemen naar de aarde’, vertelt Örlygsson.

De NASA maakte er zelfs een echte competitie van. Per twee moesten de astronauten zo snel mogelijk bepaalde steenstalen verzamelen in een afgebakend gebied. Vervolgens moesten ze op tape uitleggen waarom ze juist voor die stenen gekozen hadden. Geologen van de NASA analyseerden de stenen en beloonden het astronautenteam dat de grootste variëteit aan stalen kon verzamelen. ‘Het ‘Maanspel’ bracht echt het competitieve karakter van de Apollo-kandidaten naar voren,’ zei astronaut Harrison Schmitt over die trainingen. Schmitt zette zelf voet op de maan in 1972, tijdens de Apollo 17-missie.

De afgelopen jaren heeft Húsavík zichzelf in de markt gezet als dé plek vanwaar je walvissen kan gaan spotten. Elke zomer varen er heel wat zeilboten het pittoreske haventje uit, volgepakt met toeristen die hopen op een glimp van de blauwe vinvis, bultrug of dwergvinvis. Tot voor kort had niemand, ook de IJslanders zelf, enig idee van de maangeschiedenis van dit vissersdorpje. ‘Dit was niet het soort dingen dat je op school leerde’, zegt Örlygsson, die opgroeide in Húsavík. Pas decennia later, in 2009, botste hij in een boekhandel op een oude IJslandse krant uit 1965, met de kop “Apollo-astronauten komen vandaag aan in IJsland.”

Met een mengeling van verbazing en trots besloot Örlygsson een museum op te richten naar aanleiding van de maantrainingen in zijn dorp. Het Exploration Museum opende in 2014 en bevat een collectie van historische foto’s en souvenirs, een aantal echte maanstenen die gedoneerd werden door oud-astronauten, een replica van een NASA-ruimtevaartpak en zelfs het kunstaas dat Neil Armstrong gebruikte toen hij tijdens zijn maantraining in IJsland ging vissen.

Naar aanleiding van de 50ste verjaardag van de eerste maanlanding, kunnen bezoekers de afgelegen plekken in de IJslandse hooglanden bezoeken waar de Apollo-astronauten hun veldwerk deden. Het gaat onder meer om de kraters bij Askja and Hrossaborg.

Het Exploration Museum is ook bezig aan de bouw van een levensechte replica van de Eagle, de maanlander van de Apollo 11. Het museum is een nieuwe vleugel aan het bouwen om de replica, die 7 meter hoog en 9 meter breed is, vanaf oktober te huisvesten. ‘Dit wordt het kroonjuweel van ons museum’, zegt Örlygsson. ‘De bezoekers zullen met eigen ogen kunnen zien welk type en formaat van ruimteschip werd gebruikt om Neil Armstrong en Buzz Aldrin op de maan te krijgen.’

–