Door het WK voetbal in Qatar komen ook reizigers voor een dilemma te staan. Boycotten we een land met een regime dat de mensenrechten schendt? Of zorgen meer bezoekers net voor de nodige maatschappelijke veranderingen? Hopend op de verbindende kracht van toerisme trokken we op verkenning door de hoofdstad van Qatar.
De aanloop naar een Wereldkampioenschap voetbal is meestal een feest. Voetbalfans doen er alles aan om tickets te bemachtigen, kijken uit naar een verkenning van het gastland en hopen hun favoriete team zo ver mogelijk te zien doorstoten in het tornooi. Maar het WK voetbal in Qatar is een geval apart. De luide – terechte – kritiek op de Golfstaat inzake mensenrechten en de schending van arbeidsvoorwaarden neemt de zin om erheen te reizen weg. En wie wel reist, zit met veel vragen. Voor we vertrekken, kloppen we alvast even aan bij een landgenote die Qatar goed kent: Ilse De Bruycker. Zestien jaar lang, van 2006 tot enkele maanden geleden, woonde ze in Doha. Ilse was er actief als taalleerkracht en haar echtgenoot werkte voor het baggerbedrijf Deme. “De expansiedrang van de Qatarezen is niet nieuw. Toen we in 2006 in Doha aankwamen, waren ze volop de Asian Games aan het voorbereiden”, blikt Ilse terug. “Sindsdien is de stad altijd een bouwwerf geweest. De buitenlandse kritiek op de werkomstandigheden is terecht, maar ik heb, net als andere Belgen in Qatar, het land ook ten goede zien veranderen. Zo werd bijvoorbeeld het kafalasysteem, dat werkgevers grote macht gaf over arbeidsmigranten, deels afgeschaft. Bovendien nemen niet alle bedrijven zomaar een loopje met de arbeidsvoorwaarden. Belgische bedrijven, zoals Besix en Deme, nemen hun verantwoordelijkheid en hun accommodaties voor de arbeiders worden vaak als voorbeeld genomen. Deze bedrijven doen meer dan wat de wet voorschrijft.”
Ilse beseft uiteraard dat onze westerse visie op de samenleving botst met de situatie in Qatar: “Bij de Qatarese bevolking is er zowel een conservatieve als een gematigde en progressieve strekking. Het bewind zoekt daar een evenwicht tussen, waardoor het soms wel de Processie van Echternach lijkt: drie stappen vooruit, twee achteruit.”
In de hoop het land ter plaatse beter te leren kennen, trokken we twee dagen door hoofdtad Doha.
DAG 1
—10u00 Museum met een nasmaak
Tijdens de zomermaanden lopen de temperaturen in Doha voor het middaguur op tot ver boven de 30 graden. Op zoek naar verkoeling duiken we onder in het National Museum of Qatar. Het indrukwekkende complex met een oppervlakte van veertigduizend vierkante meter is ontworpen door de Franse architect Jean Nouvel, die zich voor het exterieur liet inspireren door de vorm van de woestijnroos. Binnen krijgen bezoekers dankzij een spectaculaire scenografie met videobeelden en diorama’s een inkijk in de geschiedenis en de tradities van Qatar. Centraal staat de zaal over de ontdekking van aardolie, wat de Qatarezen schatrijk maakte en het toen nog piepkleine Doha in vijftig jaar deed uitgroeien tot een miljoenenstad. Naarmate de rondleiding vordert, lijkt het museum wel te evolueren naar een propagandamachine van de emir, met grafieken met indrukwekkende cijfers over de economie en vitrines met verwezenlijkingen van de emir. Een museumgids van buitenlandse origine doet een aparte uitspraak: “Ik geloof meer in de emir dan in de democratie.”
—12u00 Nieuwe hotspot
Op het middaguur maken we een korte verplaatsing naar Msheireb Downtown Doha. Flaneren mag, al wordt bezoekers vriendelijk verzocht zich te verplaatsen aan boord van een gratis tram. Qatarezen komen hier graag shoppen in de boetieks van internationale merken. Als bezoeker uit Europa kijken we liever rond in een lokale boetiek zoals Moonlight Concept van de Qatarese modeontwerpster Muna Al Kaabi. Mannen die zich een traditionele thobe willen aanschaffen, kunnen dan weer terecht bij Naseej.
Een aanrader voor de lunch is Mosaic, waar het menu is opgebouwd als een reis langs de zijderoute. Opvallend is dat we in restaurants enkel arbeidsmigranten aan het werk zien, terwijl Qatarezen aan een tafeltje zitten en zich laten bedienen.
msheireb.com, moonlightconcept.com, naseej.qa, mandarinoriental.com/en/doha/msheireb/dine
Qatar heeft dan wel een aantal stappen in de goede richting gezet, mensenrechten blijven er een groot probleem: voor vrouwen, holebi’s, arbeidsmigranten en de vrije meningsuiting.
Wies De Graeve, directeur Amnesty International Vlaanderen
—15u30 Artistieke kijk op de islam
Terug naar de Corniche, de brede promenade aan Doha Bay. Behalve het National Museum of Qatar bevindt zich hier nog een tweede culturele must-see: het Museum of Islamic Art (MIA). Dit gebouw uit 2008 is ontworpen door de Chinees-Amerikaanse architect I.M. Pei, die een modern design combineerde met traditionele islamitische bouwelementen, zoals koepels, zuilengalerijen en waterpartijen. De museumcollectie overspant 1400 jaar islamitische kunst van over heel de wereld. Een recente restyling maakt de indrukwekkende collectie toegankelijk voor wie niet vertrouwd is met de Arabische cultuur. In het park naast het MIA geniet je van een uitzicht op de haven met dhows, de traditionele Arabische zeilschepen, en op de skyline van het moderne stadscentrum.
—18u00 Een valk als souvenir?
Tegen zonsondergang vullen de straten en steegjes zich van de honderd jaar oude Souq Waqif, die wonderwel van de afbraak werd gered. Voor het eerst lopen we niet meer alleen over straat of door musea, en die drukte voelt gezellig aan. In kleine winkeltjes proberen verkopers hun specerijen, kleding, juwelen, huisdieren en andere waren kwijt te geraken. De grootste verrassing is de soek met de valkenwinkels. In Qatar geldt de valk als nationale vogel en er bestaat een hele business rond. In een van de grotere winkels kun je kiezen uit wel 25 exemplaren. Vlak bij die shop bevindt zich een valkenkliniek, waar eigenaars hun vogels de meest uiteenlopende ingrepen kunnen laten ondergaan.
—20u00 Duizend-en-een-nacht
Behalve een valkenkliniek, winkels en marktstandjes vind je in Souq Waqif ook koffiebars, restaurants en boetiekhotels. In Majilis Al Dama komen Qatarese mannen iedere avond samen voor een partijtje dama, een oosterse variant van dammen. Buitenlandse bezoekers krijgen een bekertje koffie en verse dadels aangeboden.
Een fascinerend adres is het Perzische restaurant Parisa, waar spiegels, luchters en afbeeldingen van Arabische mythes en legenden je in een sprookjesdecor van Duizend-en-een-nacht doen belanden. Een andere opmerkelijke plek is Shay Al Shoomos. Achter het fornuis van dit traditionele restaurant staat Shams AlQassabi, die wordt beschouwd als de peetmoeder van de Qatarese keuken.
Wat zegt Amnesty International?
Moet je als reiziger een land als Qatar boycotten en niet bezoeken, of kan reizen ook een hefboom zijn voor verandering, en hoe dan? We vroegen het aan Wies De Graeve, directeur van Amnesty International Vlaanderen, die hierover ook met de Belgische Voetbalbond aan tafel zat in de aanloop naar het WK voetbal. “Vanuit Amnesty roepen we niet op om Qatar te boycotten, maar we zijn er ook niet tegen als het gebeurt. Qatar heeft dan wel een aantal stappen in de goede richting gezet, mensenrechten blijven er een groot probleem: voor vrouwen, holebi’s, arbeidsmigranten en de vrije meningsuiting. Mijn belangrijkste advies voor reizigers die overwegen te gaan: informeer je over de situatie, zoek bijvoorbeeld uit of de hotels waar je verblijft transparant communiceren over de arbeidsrechten en verloning van hun personeel. Geniet van het voetbal, maar blijf niet bij de pakken zitten. Teken bijvoorbeeld de petitie die wij hebben lopen om herstelbetalingen te eisen voor alle uitgebuite gastarbeiders die het WK mogelijk maakten.”
DAG 2
—04u00 Crossen door de woestijn
Het is nog donker als we aan boord van een 4×4 Doha uit rijden voor een woestijnsafari ten zuiden van de stad. Een eerste stop is rustig en romantisch: een zonsopgang met zicht op de woestijn en de Perzische Golf. Meteen daarna racen we over metershoge duinen. Enkele keren dreigt de jeep te kantelen, maar onze gids blijkt over voldoende stuurmanschap en parcourskennis te beschikken. Na een uurtje op en neer door de woestijn met af en toe een paniekerige schreeuw volgt de compensatie met een duik in het heerlijk zachte en warme water van Khor al Adaid, een binnenzee op de grens tussen Qatar en Saudi-Arabië.
Reserveren via discoverqatar.qa
—09u00 Chillen in het hotel
Het Banyan Tree Hotel, onze uitvalsbasis tijdens deze trip, steekt metershoog boven de rest van het historische stadscentrum uit. We komen er even tot rust na de tocht door de woestijn: een powernap op de kamer, een laat ontbijt in een van de panoramische restaurants en een kort bezoek aan de wellnessfaciliteiten. Bijna hadden de Rode Duivels dit hotel geboekt voor hun verblijf tijdens het WK, maar uiteindelijk kozen ze voor het Hilton Salwa Beach Resort op honderd kilometer van Doha. Een domper op al die praal: de vele luxehotels in Qatar staan in schril contrast met de lage lonen van het buitenlandse hotelpersoneel. Dat kan en moet beter.
—11u00 Het mirakel van het leven
Tijd voor een rondrit door het stadsdeel Education City, waar onder meer de campussen van acht internationaal gerenommeerde universiteiten en een van de nieuwe voetbalstadions zijn gevestigd. Een bezoek aan het Arab Museum of Modern Art, waar slechts vier zalen toegankelijk zijn, valt helaas tegen. De Qatar National Library daarentegen, een project van de Nederlandse architect Rem Koolhaas, is dan weer verbluffend. Voor kunst in de publieke ruimte heeft de Britse kunstenaar Damien Hirst gezorgd. Zijn werk Miraculous Journey drukt met veertien beelden uit hoe het leven tot stand komt: van conceptie tot de geboorte van een baby. De inhuldiging van zoveel expliciete beelden op een rij leidde tot heel wat controverse bij conservatieve Qatarezen.
—13u00 Culturele enclave
Aan het strand van Katara ontwikkelde zich de voorbije jaren een grote cultuursite met operagebouw, theaterzaal en tientallen kunstgaleries. Voor opvoeringen in openlucht is er zelfs een groot amfitheater met zicht op zee opgetrokken. Zowat alle culturen en genres komen aan bod in de programmatie, waar een haast ongelimiteerd budget tegenaan wordt gesmeten. Voorts bevinden zich in Katara tentoonstellingsruimtes, twee moskeeën en enkele goede restaurants. Bayt El Talleh serveert gerechten uit het Midden-Oosten en Mamig onderscheidt zich met de Armeense keuken. Een heel Instagramwaardig adres is Boho Social, met overwegend internationale gerechten op de kaart.
katara.net, akh.com.qa/brands/bayt-el-talleh, mamigdoha.com, bohosocialqatar.com
—15u30 Leven in luxe
The Pearl is een kunstmatig schiereiland, dat in nauwelijks enkele jaren tijd volledig is volgebouwd met hotels, woonblokken en shoppingcentra. Het Marsa Malaz Kempinski is een van de opvallendste gebouwen op The Pearl. Ook als je niet in het hotel logeert, ben je welkom in een van hun restaurants, of je kunt een pas kopen voor een dagje zonnekloppen op hun privéstrand. Het toppunt van kitsch op The Pearl is Qanat Quartier, waar huizen, kanalen en bruggen een replica van Venetië moeten voorstellen. Opgelet: maak hier geen foto’s, want veiligheidsagenten komen je meteen vragen je fototoestel weg te steken. Daarmee is meteen de magie van The Pearl doorprikt. Wat mag er dan niet gefotografeerd worden?
kempinski.com/marsamalaz, thepearlqatar.com
—18u30 Hoogtepunt of dieptepunt?
Omdat Qatarezen kicken op hoger, groter en specialer, begon men enkele jaren geleden met de bouw van Lusail City. In deze nieuwe stad ten noorden van Doha is een van de voetbalstadions voor het WK uit de grond gerezen, terwijl de wolkenkrabbers nog groter en indrukwekkender lijken te worden dan die van de skyline ten noorden van Doha Bay. Maar onze wauw klinkt intussen alsmaar minder luid. Met het bezoek aan Lusail City lijkt na twee dagen een verzadigingspunt in spectaculaire gebouwen te zijn bereikt. In Lusail City eindigt onze fascinatie voor hoog, hoger, hoogst. Misschien komt het WK voetbal – en de wereldwijde kritiek op Qatar – net op tijd voor de Qatarezen om te reflecteren over hun megalomane bouwplannen en weer met de voeten op de grond hun land te hertekenen, mét meer rechten voor de duizenden arbeidsmigranten en alle andere inwoners van de veelbelovende Golfstaat.
Heen en terug
Qatar Airways vliegt dagelijks van Brussels Airport naar Doha. De vlucht duurt 6 uur en aankomst is voorzien net voor middernacht.
Een paspoort is nodig, dat nog minstens 6 maanden geldig is. Tijdens het WK voetbal dient voorafgaand een ‘Hayya card’ te worden aangevraagd.
COVID-19: sinds 1 november zijn de inreisvoorwaarden versoepeld. Vaccinatie tegen covid blijft wel vereist.
Meer informatie: visitqatar.com
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
