Gletsjers komen vaker plotseling los door opwarmend klimaat

Gletsjers smelten niet alleen sneller door de opwarming van de aarde; ze dreigen nu ook steeds vaker helemaal los te komen. De gevolgen daarvan kunnen tot op vele kilometers van de gletsjer catastrofaal zijn.

Wat op de avond van 5 augustus 2013 diep in het grootste nationale park van de Verenigde Staten gebeurde, verraste geologen. Een halve kilometer lange tong van de Flat Creek-gletsjer in Alaska brak plots af en veroorzaakte een stortvloed van ijs en rotsen die 11 kilometer lang door het bergdal raasde.

In 2015 werd op dezelfde locatie opnieuw een soortgelijke gebeurtenis gedocumenteerd. Meer dan 3 vierkante kilometer eeuwenoud bos werd begraven onder ijs en puin, en de National Park Service vroeg Mylène Jacquemart van de Universiteit van Colorado Boulder om de oorzaak te onderzoeken.

‘We waren op de hoogte van gelijkaardige loslatingen in Tibet, Rusland en Argentinië, maar dachten aanvankelijk dat we een normale aardverschuiving aan het onderzoeken waren’, zegt Jacquemart. ‘Toen merkten we dat de hele gletsjer verdwenen was’.

Speurtocht

In samenwerking met geologen van de National Park Service en andere experts begon Jacquemart te onderzoeken wat er in Flat Creek was gebeurd. Het team gebruikte onder meer satellietbeelden, veldmetingen, digitale hoogtemodellen en smeltwatermodellering om de opeenvolging van gebeurtenissen samen te stellen.

‘Dit project was een echte speurtocht’, zegt Jacquemart, ‘en de puzzelstukken vielen uiteindelijk op hun plaats toen we de uitstulping op de tong van de Flat Creek-gletsjer ontdekten.’ Uit satellietbeelden bleek dat die maar liefst 70 meter hoog was.

‘Onze gegevens geven aan dat het onderste deel van de gletsjertong erg dun, stilstaand en stevig bevroren was tot op het gletsjerbed’, zegt Jacquemart. ‘Wij geloven dat deze bevroren tong twee dingen deed: hij blokkeerde het ijs dat van hogerop op de gletsjer naar beneden stroomde, waardoor het uitpuilde, en het vertraagde de afvoer van smeltwater, waardoor het water onder de gletsjer stroomde.’

De resulterende toename van de waterdruk onder het ijs zorgde er uiteindelijk voor dat de gletsjertong plotseling loskwam, wat resulteerde in de twee enorme massastromen.

Klimaatverandering

Gletsjers verdwijnen voornamelijk doordat hun ijs sneller smelt, zegt Jacquemart. ‘Maar de nieuwe inzichten die we opdoen in plaatsen zoals Flat Creek laten zien dat we ook met nieuwe processen rekening moeten houden, waarvan we ons voorheen niet bewust waren.’

Uiteindelijk, aldus Jacquemart, zullen wetenschappers een beter begrip van deze nieuwe processen moeten ontwikkelen en mogelijk gevarenbeoordelingen in berggemeenschappen opnieuw moeten evalueren.

‘Flat Creek ligt gelukkig op een zeer afgelegen plek’, zegt Jacquemart. ‘Maar de loslatingen die gebeurden in Rusland en Tibet eisten talloze levens.’

Noodplanners

Gezien het feit dat de massastromen na een loslating erg ver blijken te reizen, zegt ze, moeten noodplanners ook rekening houden met mogelijke gevolgen op grote afstand van de gletsjer. ‘Plotseling kan zo’n gebeurtenis op grote afstand stroomafwaarts verreikende gevolgen hebben.’

De overeenkomst tussen de loslatingen in Alaska en die in Tibet suggereert dat al deze gebeurtenissen een gemeenschappelijke oorzaak hadden. Ook elders in de wereld zijn onlangs loslatingen ontdekt, zegt Jacquemart, wat suggereert dat grootschalige detachementen van gletsjers kunnen worden verergerd door de opwarming van de aarde.

‘We concluderen dat het smeltwater dat wordt geproduceerd door steeds warmere zomers de potentie heeft om onverwachte gevolgen te creëren in de vorm van gevaren die we niet eerder kenden’, zegt Jacquemart, ‘en dat we dit nog maar net beginnen te begrijpen.’