Dit zijn de nieuwe Grote Vijf in de dierenwereld

Een jaar geleden begon de verkiezing van de New Big 5 in de dierenwereld. Deze vijf iconische dieren kregen de meeste stemmen.

Tijdens een safari in Afrika staat het zien van de Big 5 hoog op het wensenlijstje. Weinig mensen weten dat deze vijf Afrikaanse dieren – de leeuw, olifant, buffel, jachtluipaard en neushoorn – deze benaming kregen omdat ze het moeilijkst te doden zijn door jagers.

De Britse natuurfotograaf Graeme Greene wilde er een positieve draai aan geven en organiseerde daarom de verkiezing van de New Big 5: vijf dieren die je graag zou willen fotograferen. Met dit initiatief wil hij de aandacht vestigen op de bedreigingen waar de wilde dieren in de wereld mee te maken hebben zoals habitatverlies, conflicten tussen mensen en dieren, stroperij, illegale dierenhandel en klimaatopwarming. Wereldwijd hebben 250 fotografen, natuurbeschermers en NGO’s zich aangesloten bij het New Big 5 project waaronder Jane Goodall, muzikant Moby en de Nederlandse natuurfotograaf Marsel van Oosten.

Ondertussen zijn de stemmen geteld en weten we welke dieren de New Big 5 zijn: de olifant, ijsbeer, gorilla, tijger en leeuw. Deze dieren worden alle vijf in hun voortbestaan bedreigd en staan op rode lijst van IUCN (International Union for Conservation of Nature and Natural Resources) als ‘ernstig bedreigd’, ‘bedreigd’ of ‘kwetsbaar’.

Jane Goodall is blij met de keuze: ‘Deze vijf dieren zijn zulke mooie en opmerkerlijke soorten en zijn prachtige ambassadeurs voor de wilde dieren in de wereld, van iconische soorten tot iets minder bekende kikkers, hagedissen, vissen en vogels. Een miljoen soorten dreigt te verdwijnen. Wanneer we samenwerken, kunnen we dit stoppen. Er is altijd hoop. Verandering is mogelijk wanneer we allemaal ons deel doen.’

Initiatiefnemer Graeme Greene deelt de mening dat de New Big 5 symbool staan voor alle grote en kleine dieren die dreigen te verdwijnen: ‘De New Big 5 vormen het topje van de ijsberg. Ze staan voor alle schepselen op onze aarde waarvan er zoveel in gevaar verkeren. Van bijen tot blauwe vinvissen, alle dieren zijn essentieel voor het evenwicht in de natuur, voor gezonde ecosystemen en voor de toekomst van onze planeet.’

De website van de New Big 5 is uitgegroeid tot een platform met artikels, podcasts, interviews en fotoreportages over de bedreigde dieren, creatieve ideeën en oplossingen zoals ‘rewilding’ en allerlei projecten in lokale gemeenschappen.

De winnaars

De olifant is het grootste levende zoogdier op het land. Het zijn zeer gevoelige en intelligente dieren. In de jaren zeventig waren er nog 1,2 miljoen Afrikaanse olifanten, nu nog maar 415.000 Afrikaanse en ongeveer 35.000 Aziatische olifanten. De Afrikaanse bosolifant is onlangs geclassificeerd als ‘ernstig bedreigd’ en de Afrikaanse savanne-olifant als ‘bedreigd’.

Toch worden er naar schattig nog dagelijks 55 olifanten per dag gedood door stropers. Dat komt neer op 1 per 26 minuten. Ook het verlies aan leefgebied en conflicten met mensen vormen een grote bedreiging voor de dieren.

IJsberen zijn de grootste carnivoren op het land. Naar schatting leven er 23.315 ijsberen op aarde en zijn ze geclassificeerd als ‘kwetsbaar’. Maar het aantal gaat snel achteruit. In sommige gebieden zoals de Southern Beaufort Sea is de populatie met veertig procent gedaald. De grootst bedreiging voor ijsberen is de klimaatopwarming waardoor de ijskappen smelten. IJsberen hebben die ijsvlaktes nodig om te jagen, jongen te baren en ze op te voeden.

Andere bedreigingen zijn olieboringen en andere industriële activiteiten in hun habitat, conflicten met mensen, vervuiling en ziektes. Wanneer de uitstoot van CO2 niet vermindert, zullen tegen 2100 de meeste populaties ijsberen verdwenen zijn.

Gorilla’s zijn de grootste primaten op aarde. Meer dan 98 procent van hun DNA komt overeen met dat van ons. Ze zijn van essentieel belang voor de bossen waar ze leven, om de plantengroei onder controle te houden en om zaadjes te verspreiden.

Berggorilla’s komen slechts in drie landen voor: in Rwanda, Oeganda en de Democratische Republiek Congo. Dankzij succesvolle beschermingsmaatregelen gaat het de laatste jaren iets beter met de dieren. Volgens de meest recente telling zijn er momenteel 1.063 berggorilla’s. Hun status is verbeterd van ‘ernstig bedreigd’ naar ‘bedreigd’. De Grauer’s gorilla’s zijn wel nog ‘ernstig bedreigd’. Ze komen alleen voor in Congo en er leven nog zo’n 3.800 dieren in het wild. Dat betekent een daling van tachtig procent in slechts twintig jaar. Habitatverlies, aantasting van hun leefgebied door menselijke activiteiten, mijnbouw, stroperij en klimaatopwarming vomen de belangrijkste bedreigingen voor gorilla’s.

Het aantal Afrikaanse leeuwen is in de afgelopen 25 jaar met 50 procent gedaald. Nog maar acht procent van hun oorspronkelijke habitat is over. Op dit moment komen er tussen de 20.000 en 25.000 leeuwen in het wild voor. Buiten Afrika leven er alleen nog leeuwen in Gir National Park in India, naar schatting 670 dieren. De jacht op andere dieren waardoor er minder prooien voor leeuwen overblijft, habitatverlies en conflicten met mensen vormen belangrijke bedreigingen voor leeuwen. Daarnaast worden leeuwen gedood omdat delen van hun lichaam geneeskrachtige werking zouden hebben. Leeuwen zijn belangrijk in het behouden van een stabiel evenwicht tussen roofdieren en prooien. Ze zorgen ervoor dat herbivoren niet alle vegetatie weg kunnen eten.

Van alle grote katachtigen is de tijger het meest bedreigd en het dichtstbij afsterven. In het wild leven nog 3.900 tijgers en in gevangenschap 20.000. De illegale handel in tijgerbotten, huid en andere lichaamsdelen die in de Chinese geneeskunst en als decoratie in delen van Azië worden gebruikt, zorgt ervoor dat het aantal in het wild levende dieren nog altijd afneemt. Daarnaast hebben de dieren te maken met habitatverlies, fragmentatie van hun leefgebied en aanvaringen met mensen. Net als leeuwen zorgen ook tijgers voor een natuurlijk evenwicht tussen roofdieren en prooien.

Simon Clinton, oprichter van Save Wild Tigers, maakt zich ernstige zorgen: ‘Stropen is uit de hand gelopen en er bestaat weinig politieke wil om de situatie te veranderen. Vernietiging van habitat en verstoring zijn ook belangrijke thema’s. 2022 is het Jaar van de Tijger. Ik vrees dat de tijgers tegen 2034, het volgende Jaar van de Tijger, in het wild uitgestorven zullen zijn met uitzondering van India, tenzij er in de komende vijf jaar dringend actie ondernomen wordt.’