Geschiedenis

Wat Livingstone bestempelde als het mooiste stukje Afrika, moest door de Verenigde Naties voor aftakeling worden behoed.

De Zambesi die vandaag de dag een stuk van de grens tussen Zambia en Zimbabwe vormt, stroomt over en door basaltrotsen. Op twee manieren ontstonden scheuren in deze enorme rotsformaties die 150 miljoen jaar geleden tot stand kwamen. Bewegingen van het Afrikaans continent veroorzaakten een eerste reeks scheuren. Stromend water dat het zachter materiaal uit de harde rotsmassieven wegspoelt een tweede.

Door erosie slijt dat zachter materiaal weg en zo ontstond ook de “spleet” waar de Victoria-watervallen zich nu bevinden: de Zambesi stort zich daar van een basaltplaat van 300 meter dik in een scheur van afgerond 100 meter diep.

In 1851 hoorde Livingstone voor het eerst van de legendarische watervallen. Hij verkende in 1955 de Zambesi en zakte midden november van dat jaar af tot vlak voor de grote scheur. De eerste nacht kampeerde hij op Kalai-eiland, ook al omdat hij enigszins beducht was voor wat de inboorlingen de mosi-oa-tunya noemden, de rook die dondert.

Vergissing

’s Anderendaags op 17 november ’s morgens zette hij enkele kanos uit en ging opnieuw aan wal op een eiland op de rand van de watervallen. Later ging dit Livingstone Island heten. Van daar aanschouwde de Schot voor het eerst wat hij in zijn dagboek het mooiste uitzicht van Afrika noemde. Hij bedacht meteen de naam: Victoria Falls naar de Engelse koningin. Overigens: ook dokter Livingstone beging de vergissing het ontstaan van de watervallen toe te schrijven aan de bewegingen van de aardkorst.

Het gebied rond de watervallen was in die tijd bewoond door de Makololo, een stam die in feite uit het latere Transvaal kwam. Maar de bewoning dateert van veel vroeger. Uit opgravingen blijkt immers dat het gebied rond de watervallen al in het steentijdperk bewoond was.

De moderne geschiedenis van Victoria Falls begint in feite in 1905. Toen werd de brug over de Zambesi, vlak bij de watervallen, opengesteld en stroomden de toeristen toe. In 1934 kwamen er de eerste beschermingsmaatregelen (de “Victoria Falls Reserve Perservation Ordinance” van het toenmalige Rhodesië). In de jaren tachtig bogen de Verenigde Naties zich over het dossier.

Burgeroorlog

De druk op de ecosystemen was te groot geworden. De coördinatie op vlak van bescherming tussen Zambia en Zimbabwe verliep – om het zacht uit te drukken – niet al te best. En de watervallen dreigden één groot pretpark te worden. In 1989 erkenden de VN dan zowel het Victoria Falls (Zimbabwe) als het Mosi-Oa-Tunya National Park (Zambia) die de watervallen inklemmen, als werelderfgoed.

Nog dit over de geschiedenis van Zambia en Zimbabwe. In 1923 nam het Verenigd Koninkrijk zowel Zuid- (het latere Zimbabwe) als Noord-Rhodesië (het latere Zambia) over van de South Africa Company. In 1961 kwam er een apartheidsregime in het zuiden dat zich in 1965 losscheurde van het Britse moederland. Het Verenigd Koninkrijk erkende die secessie niet.

Eén jaar voordien had het noorden de onafhankelijkheid al uitgeroepen en ging voortaan als Zambia de geschiedenis in. Het zuiden, dat dan (het enige) Rhodesië werd genoemd, belandde in een verschrikkelijke burgeroorlog waar pas in 1979 een punt achter werd gezet. Er kwamen toen voor het eerst verkiezingen in de nieuwe staat Zimbabwe.