‘Is de moderne temperatuurmethode wel een voorbehoedsmiddel?’

Op 26 september schreef Eva Kestemont een artikel over de moderne temperatuurperiode. Spoiler: zij gebruikte die een jaar lang. Nog eentje: er zijn nog geen baby’s. Tot dusver: hoera. Maar al lezend ging een alarmbel af bij Celia Ledoux.

Een paar jaar geleden schreef ik boeken en columns over zwangerschap, geboorte en jong ouderschap. Een deel van de research zit ‘m dan in uitvinden hoe je niet zwanger wordt, informatie die quasi elke jonge ouder na een geboorte en een slapeloze nacht of twintig als extreem dringend ervaart. Toevallig was de methode die Eva besprak – eentje uit de school ‘moderne temperatuurmethode’ / NFP (Natural Family Planning) of de recentere merknaam ‘Sensiplan’ – toen up and coming.

Een combinatie van slijmconsistentie en temperatuur zorgt ervoor dat je je cyclus leert kennen. Je hoort een cursus te volgen bij een consulent en kan daarna aan de slag met zelf bijgehouden grafieken, met een apparaatje/thermometer (de Ladycomp is er zo een) of met een app. Een paar boeken zijn er ook over geschreven.

Door mijn schrijfonderwerpen baadde en baad ik in een enorme pool jonge ouders. Veel onder hen waren enthousiast. De ervaring die Eva bij de dokter beschrijft, is immers herkenbaar. Bij veel vrouwen werkt hormonale anticonceptie zoals (mini-)pil, implantaat of hormonaal spiraal sterk op hun persoonlijkheid, gemoed of lichaam. Vraag dan om alternatieven: veel dokters dringen aan, wimpelen af, minimaliseren of nemen je vraag simpelweg niet serieus.

‘Is de moderne temperatuurmethode wel een voorbehoedsmiddel?’

Terwijl je voortdurend gedeprimeerd voelen, afgevlakte gevoelens, alle seksuele zin verliezen of veel bijkomen geen minimale bijwerkingen zijn. Voor zulke vrouwen voelt een lichaam zonder toegevoegde hormonen echt heerlijk. Als de dokter geen alternatieven biedt, gaan die verder zoeken. Veel onder hen zag ik uitkomen bij de temperatuurmethode. Je lichaam leren kennen en geen bijwerkingen: dat klonk ook erg goed.

Ik herken zelf Eva’s koudwatervrees. De methode is weinig bekend en voelt als knutselen zonder anticonceptie. Terwijl veel jonge ouders in mijn buurt ermee aan de slag gingen, deed ik meer research. In theoretisch gebruik wordt er boven de 99 procent zekerheid beloofd. Dan speel je in de liga van pil en condoom. Alleen weerspiegelt dat cijfer het ideale gebruik, en daar knelt het schoentje. Elk voorbehoedsmiddel heeft ook een reëel gebruikscijfer. Bij de pil ligt dat iets lager, bij condoom nog iets lager, bij een spiraal is er nauwelijks verschil. Maar bij de temperatuurmethoden keldert het cijfer meteen. Eva haalt in haar artikel voor Ladycomp zeven procent aan. Dat betekent zeven zwangere koppels op honderd na één jaar gebruik.

Zeven zwangeren is al erg veel voor anticonceptie, maar ook een bijzonder voorzichtige inschatting. Kwam die van de bijsluiter of de consulent? Zelf vond ik cijfers voor de NFP / Sensiplan/ Ladycompvarianten tot boven de dertig procent zwangeren binnen een jaar. Wikipedia houdt het op 24 procent. Laten we dat cijfer als Zwitsers neutraal midden houden. Met deze methoden, bij reëel gebruik, is dus één op vier koppels zwanger binnen het jaar. Is dat nog anticonceptie?

‘Er zijn twee mogelijkheden: ofwel zijn de methoden te moeilijk, ofwel is er toch een probleem met de mensheid’

Eva wijt in haar stuk die baby’s aan fouten zoals gescheurd condoom of vrijen op dagen die de methode als onveilig ziet. Precies zo hoor ik door consulenten en fans nu al jaren al die per-ongeluk-baby’s beschreven. Overal om me heen blijven ze maar geboren worden met temperatuurmethode en zijn varianten. Mensen die verhalen vertellen over niet begrijpen, netjes grafieken getrokken, niks geen gescheurd condoom in de ‘verboden’ dagen. Is dat een individueel probleem? Eentje van 24 procent per jaar?

Er zijn twee mogelijkheden. Ofwel zijn de methoden te moeilijk. De temperatuurmethode werkt namelijk niet, slechter of moeilijker bij ziekte (opkomend griepje iemand?), te weinig slaap (elke jonge ouder en het gros van de volwassenen), jetlag, dubbele eisprong, onregelmatige cyclus enzovoort. Ofwel komen we overeen dat dat best te doen is, maar dan hebben we toch een probleem met de mensheid. Want juist de temperatuurmethode trekt van die hoogopgeleide eigenwijze mensen. Theoretisch de perfecte gebruikers. Hoe het ook zij: met één zwangere op vier per jaar heb je een structureel probleem. En heb je nog wel een voorbehoedsmiddel?

Zijn die methodes dan niet aan te raden? Jawel. Ironisch genoeg zijn ze handig om kinderen mee te maken. Met kennis van je cyclus en je lichaam raak je sneller en makkelijker zwanger. Zelfs als voorbehoedsmiddel kunnen ze dienen: in de milieus waar de methodes vandaan komen. Sommige streng-christelijke middens – vooral in de USA en Nederland, maar ook bij ons – vinden anticonceptie uit den boze. Een spiraaltje wordt daar als mogelijk abortief gezien, net als de pil. Soms mogen condooms niet. Het is uit deze kringen dat de meeste promotie komt.

‘De lakse gemakzucht waarmee vrouwen worden afgescheept – wees tevreden met wat je hebt – hoort in de medische geschiedenis thuis’

De Ladycomp en consoorten verhouden zich tot traditioneel-periodieke onthouding zoals de hippe mormoonse blogster tot onze grootmoeders die kinderen ‘moesten’ krijgen van meneer pastoor. Ik wil daarmee geen oordeel uitspreken. Integendeel: als je levensbeschouwing je beperkingen oplegt, kan je hiermee je kans op kinderen beperken tot één op vier per jaar. Misschien krijg je er een hele tijd geen kinderen mee. Maar wie wél andere contraceptie mag gebruiken, vindt 24 zwangeren op honderd in één jaar wellicht eerder Russische roulette dan betrouwbaar.

Blijft: het initiële probleem: Eva werd afgewimpeld bij haar dokter. Vrouwenlichamen worden in reproductie gewoon niet netjes behandeld. Anticonceptie is een eeuwenoud vraagstuk en geen contraceptivum is perfect, dat weten we intussen. Maar is het weglachen van problemen in reproductie en vrouwen afdoen met de term ‘pilmoe’ nodig? Dat is neerbuigend en blind. Het is niet normaal hoe star er wordt vastgehouden aan all things hormonaal, zelfs bij protest van vrouwen.

Er is de dagelijkse praktijk, waarin het niet-hormonaal koperspiraal nauwelijks wordt aangeraden. Het kleinere neefje Gynefix uit die familie vangt veel traditionele ongemakken van koperspiralen op, maar nauwelijks een gynaecoloog weet dat, raadt hem aan, en bijna niemand heeft de korte, simpele vorming gevolgd om hem te zetten. Is dat dédain of onwetendheid? Zoveel vrouwen stappen een gynaecologische praktijk binnen voor niet-hormonale anticonceptie en stappen balend buiten met weer eens een pilvoorschrift of een variant genre implantaat of hormonaal spiraal. Die laatste werken zelfs nog meer op het gemoed dan de pil zelf.

Er is het grotere plaatje, waarin het simpelweg tijd is om met alternatieven op de proppen te komen. De vrouwelijke helft van de wereldbevolking gebruikt deze middelen, en een heleboel mannen willen niet liever dan middelen voor hen ontwikkeld te zien. Het gemak waarmee ze worden afgescheept – wees tevreden met wat je hebt – hoort in de medische geschiedenis thuis. Want als de dokter geen alternatieven biedt, ga je verder zoeken. En vrouwen zijn het blijkbaar zo zat, dat ze de kans van één op vier baby’s binnen het jaar aanvaardbaar beginnen te vinden.