Sonia Rykiel: ‘Ik heb me nooit moeten bewijzen ten opzichte van een man’

Leven en werk vol verleidelijk feminisme, erotisch mysterie en schalkse humor – Sonia Rykiel is niet meer. Tien jaar geleden sprak Knack Weekend de iconische ontwerpster die de modewereld een tikkeltje spannender maakte. “Ik heb beha’s weggegooid. Mijn truien beschreven met teksten. Kledingstukken binnenstebuiten gedraaid omdat ze op die manier de huid streelden, omdat er een sensualiteit van uitgaat.”

Sonia Rykiel is één van de laatste familiebedrijven in de Franse modewereld. Hecht u veel belang aan uw onafhankelijkheid?

Sonia Rykiel: Zeker, omdat we volledig vrij zijn in onze beslissingen, zonder bij iemand verantwoording af te leggen. We zijn onze eigen meester.

Geeft u dat meer creatieve vrijheid?

Rykiel: Creatie wordt altijd geleid, al is het dan door de ontwerper en niet door bazen die allerlei wensen opleggen. Onafhankelijkheid heeft ook een keerzijde. Omdat je als zelfstandig ontwerper meer met de voeten op de grond staat. Je houdt rekening met de economische realiteit.

Uw carrière als modeontwerpster startte veeleer toevallig. Toen u zwanger was van Nathalie ontwierp u uw eerste jurken. Vandaag leidt zij Sonia Rykiel in het nieuwe millennium. Het lijkt wel alsof uw lotsbestemmingen erg nauw verweven zijn.

Rykiel: De geboorte van Nathalie heeft anders weinig mee te maken met mijn modecarrière. Ik wou tien kinderen en kon er maar twee krijgen. Ik had dus niets te doen en ben dan maar beginnen te werken.

Het moederschap lijkt voor u toch sterk verweven met het ontwerperschap. Zo omschrijft u de Rykiel-vrouw als iemand die aan de ene hand een tas draagt, en aan de andere hand een kind.

Rykiel: Ik wil vooral zeggen dat de Rykiel-vrouw een nomade is, ze omringt zich met kinderen en een man. Ze houdt van het leven, van eten… Ze doet alles zonder afstand te nemen van haar gezin. Het feit dat Nathalie in het bedrijf stapte, is trouwens ook toevallig. Ze heeft psychologie en film gestudeerd en wou eigenlijk een heel andere weg inslaan. Het lot heeft anders beslist.

Natuurlijk waren er moeilijke momenten. Dat ik dacht aan stoppen, dat ik mezelf maar niets vond. Maar op andere momenten vond ik mezelf dan weer fantastisch.

Maar de band lijkt wel zeer innig. U hebt ooit gezegd dat ze uw idool is. Had u het niet moeilijk om zoveel tijd in mode te investeren, toen ze nog klein was?

Rykiel: Het succes heeft mij overrompeld. Ik moest al heel snel beslissen of ik door wou gaan met ontwerpen of niet. De eerste vijf jaar deed ik het al spelend, maar toen werd het menens. Plots wilden alle vrouwen mijn kleding. En vanaf toen heeft de mode me inderdaad volledig opgeëist.

Hebt u nooit getwijfeld of u wel de juiste keuzen hebt gemaakt?

Rykiel: Natuurlijk waren er moeilijke momenten. Dat ik dacht aan stoppen, dat ik mezelf maar niets vond. Maar op andere momenten vond ik mezelf dan weer fantastisch. Dat is nu eenmaal eigen aan het creëren. Het is als een dronkenschap. Je denkt dat je geniaal bent en het volgende uur zit je in zak en as.

Hebt u veel behoefte aan bevestiging?

Rykiel: Natuurlijk. Als je aan iets begint, weet je nooit welke richting het uit zal gaan. Eerst zijn er de stoffen en de kleuren en daaruit groeit de collectie. In de loop van het proces kun je volledig de mist in gaan. Het is me overkomen. En dan is het een kwestie van zo snel mogelijk bij te sturen. Opnieuw te starten. Maar ook de vergissing is interessant. Als alles geschreven zou zijn, zou het te eenvoudig gaan.

In de jaren zestig hebt u de vrouwen bevrijd van de beha’s.

Rykiel: Ja (lacht). Omdat ik hield van het vrije gevoel.

Maar in tegenstelling tot het merendeel van uw tijdsgenoten was het voor u geen acte van rebellie. U wou zich daarmee niet afzetten tegen het vrouwelijke schoonheidsideaal, opgelegd door de mannen

Rykiel: Ik heb nooit positie ingenomen tegen de mannen, zoals andere feministen wel deden in de jaren zestig, zeventig. Ik denk dat het belangrijk is om als vrouw je leven te leiden met je kinderen, en je mannen. En open te staan voor wat er gebeurt in de wereld. Cultureel, ecologisch, humanitair… Dát voedt me om mode te maken. Het is waar dat mode nogal vluchtig is en zeer moeilijk te vatten. Het vak vraagt dan ook enorm veel energie en aandacht. Een ontwerper is iemand die alles eet, alles tot zich neemt, alles kopieert en af en toe steelt. En die in zijn jurk een stukje cultuur stopt, dat achteraf niet meer te definiëren valt.

Een ontwerper is iemand die alles eet, alles tot zich neemt, alles kopieert en af en toe steelt. En die in zijn jurk een stukje cultuur stopt, dat achteraf niet meer te definiëren valt.

Verleiding maakt een belangrijk onderdeel uit van uw universum.

Rykiel: Het is nu eenmaal een deel van ons. Het kind probeert zijn moeder te verleiden. De vrouw verleidt haar kinderen, een man. Het leven is een eindeloze aaneenschakeling van verleidingsmanoeuvres. Als ik de bakker een brood vraag, verleid ik hem opdat hij mij het beste zou geven. Anders geeft hij mij misschien wat hij het eerst in handen heeft, ook al is dat niet meer zo vers. Ik heb dat geleerd van mijn moeder. Zij verleidde iedereen, overal waar ze kwam. Heel vreemd. Dat is wat me het meest is bijgebleven van haar. Voor de rest stond ik helemaal niet dicht bij haar. We hadden heel andere ideeën, heel andere interesses. Maar ze heeft me wel doen inzien dat het heel belangrijk is om de wereld te verleiden.

Had ze ook een invloed op uw esthetiek?

Rykiel: Absoluut niet. Dat kon ook niet omdat mijn opvoeding totaal geen rekening hield met het feit dat meisjes wel eens zouden kunnen werken. Ik kom uit de bourgeoisie, meisjes mochten nog wel studeren, eventueel schrijver worden, maar vooral trouwen en kinderen krijgen.

U was dus de rebel van de familie?

Rykiel: Ja. (lacht minzaam)

U hebt dus moeten vechten voor een bestaan als ontwerper?

Rykiel: Vechten niet, maar niemand begreep het. Ik hoefde helemaal niet te werken, waarom deed ik het dan ? En dan nog in de mode ? Zoiets frivools.

Hebt u zich daarom als de intelligente ontwerpster willen profileren?

Rykiel: Inderdaad, maar mijn parcours is ook intellectueel. Ik kan enorm ontroerd worden door literatuur, schilderkunst, schoonheid… dat maakt wie ik vandaag ben en de kwaliteit van mijn werk.

Ik kom uit de bourgeoisie, meisjes mochten nog wel studeren, eventueel schrijver worden, maar vooral trouwen en kinderen krijgen.

In uw hele verleidelijke intelligentie lijkt u wel een postfeministe avant-la-lettre.

Rykiel: Misschien heb ik wel nooit gevochten omdat ik er niet toe gedreven werd. Ik heb me nooit moeten bewijzen ten opzichte van een man.

En als modeontwerper? Wat is voor u het grootste verschil tussen een man en een vrouw?

Rykiel: Een ontwerper hanteert geen criteria. Hij kan zeer ver gaan omdat hij zelf zijn kleding niet zal dragen. In die zin is hij excentrieker, gekker, extravaganter. Maar voor de rest zie ik weinig verschil. Zoals er geen vrouwelijk of mannelijk handschrift bestaat.

Wat is de grootste levensles die u uw kinderen heeft willen meegeven?

Rykiel: Een zekere zin voor verantwoordelijkheid. Ieder leeft zijn leven, met respect voor anderen. Zonder kwaad te berokkenen aan anderen. En te begrijpen dat we allemaal van elkaar afhangen.

Parijs is ook een beeld dat deel uitmaakt van uw universum. Wat betekent de stad voor u?

Rykiel: Parijs is voor mij vooral Saint-Germain-des-Prés. Ik ben een Parisienne in hart en nieren, maar beschouw mezelf toch als een ontwerpster van de wereld.

U bent ook onderscheiden tot Légion d’Honneur. Betekent zo’n titel veel?

Rykiel: Ik heb er jarenlang weinig belang aan gehecht, maar nu vind ik het fantastisch.

Humor is zeker belangrijk voor u.

Rykiel: Ja, omdat het leven zo gecompliceerd en moeilijk kan zijn. Kijk wat er op dit moment in de wereld gebeurt. Er is zoveel destructie.

En welk type kan u het best aan het lachen brengen. Ironie? Cynische humor?

Rykiel: Beide. Soms houd ik zelfs van infantiele grapjes. En af en toe van erotische humor.

Erotische humor ? De seksspeeltjes uit de collectie Rykiel Woman hebben enorm veel succes. Vanwaar het idee?

Rykiel: Omdat het onderdeel uitmaakt van mijn leven. Voor mij was het geen gek idee. En het correspondeert met de tijdgeest. Het is een logisch gevolg van alles wat ik in het verleden gedaan heb. Ik heb beha’s weggegooid. Mijn truien beschreven met teksten. Kledingstukken binnenstebuiten gedraaid omdat ze op die manier de huid streelden, omdat er een sensualiteit van uitgaat… Ik zie echt geen probleem in erotische objecten, zolang ze goed gemaakt zijn. Toen ze hier nog niet te kopen waren, bracht ik er soms mee uit Amerika.

U hebt onlangs nog verklaard dat u 25 maal per uur in de spiegel kunt staan kijken. IJdelheid is geen ondeugd voor u?

Rykiel: Neen, een ontwerper is nu eenmaal ijdel. Het is iemand die zoveel uit zichzelf moet putten, en dat vraagt zoveel energie. Iedereen heeft zijn manier om dat te doen.

Uw aparte look heeft in ieder geval menig schilder geïnspireerd. Van Andy Warhol tot Karl Lagerfeld.

Rykiel: Ja, en dat beschouw ik als een compliment.

Kunt u zich een leven voorstellen zonder mode?

Rykiel: Ik hoop het wel, maar nog niet op dit moment. Ik wil doorgaan zo lang het kan.

Pascale Baelden