Tussen fashion en feminisme: de revival van het korset

Het korset, dat vrouwen een artificieel zandloper figuur geeft, heeft doorheen de jaren een niet zo positieve bijklank gekregen. Hoe komt het dan dat grote modemerken, met de feministische tendens van vandaag, de trend opnieuw kunnen bovenhalen zonder dat we daar raar van opkijken?

‘You like pain? Try wearing a corset.’ Los van Keira Knightley’s acteerprestatie in ‘Pirates of The Caribbean’ (2003) is dit een citaat waar menig vrouw standaard mee moest giechelen. Niet dat we een flauw benul hebben hoe zo’n strak korset aanvoelt, tenzij je een gothic periode in de jaren negentig of een burlesque verleden achter de kiezen hebt. Wel omdat we ons dankzij visuele beelden meteen kunnen inbeelden hoe ongemakkelijk een ingesnoerd middenrif en samengedrukte boezem waarschijnlijk moeten voelen.

Wanneer de moeder van Rose in ‘Titanic’ haar korset komt dichtsnoeren, houden we uit vrouwelijke solidariteit gezamenlijk onze adem in, iets dat we eerder geleerd hebben van Judy Garland aan een gelijkaardige bedstijl in ‘Meet me in St. Louis’. Het valt dus als ietwat vreemd te bestempelen dat we nu zonder verpinken aanvaarden dat grote modehuizen ons opnieuw in dit corrigerend ondergoed willen hijsen bij wijze van hedendaags statement. Laat ons daarom een licht te schijnen op de geschiedenis van het korset en de weg dat het heeft moeten afleggen van zijn beginjaren tot nu.

Van Renaissance tot Madonna

Door de permanente druk op hun middenrif hadden vrouwen moeite met ademhalen.

Hoewel het korset vaak toegeschreven wordt aan het Victoriaanse tijdperk uit de achttiende en negentiende eeuw, bestaat dit ondergoed al veel langer. Al in het midden van de zestiende eeuw grepen vrouwen naar dit hulpmiddeltje om hun taille en boezem te accentueren onder hun kledij. Vrouwen droegen zowel tijdens de Renaissance als het Victoriaanse tijdperk een korset vaak gedurende heel hun leven, waarbij hun middenrif werd samengedrukt door metaal of walvisbeenderen en werd ingesnoerd door strakke veters om zo te voldoen aan de onnatuurlijke schoonheidstandaard. Door de permanente druk op hun middenrif hadden vrouwen niet enkel moeite met ademhalen, maar zagen sommigen hun eigen ribbenkast vernauwen als permanent effect van deze druk.

Logischerwijze waren niet alle vrouwen opgezet met deze standaard en kwamen ze in opstand tegen het onaangename ideaalbeeld. In 1904 startten de Britse Suffragettes, naast het vechten voor stemrecht voor alle vrouwen, een campagne tegen het ondergoed waarin ze amper konden wandelen en de Franse vrouwen volgden kort nadien hun voorbeeld. Hulp verscheen in 1906 toen de Franse ontwerper Paul Poiret op de proppen kwam met zijn vernieuwend silhouet, dat geïnspireerd was op een achttiende-eeuwse empire stijl waarbij een korset overbodig was. Door zijn jurk kaarsrecht op de grond te laten vallen en een band toe te voegen net onder de buste, was een overdreven smalle taille niet langer nodig. Ontwerpster Madeleine Vionnet ondersteunde deze nieuwe tendens en verzette zich tegen het korset met haar beroemde bias-cut, waarbij de stof los en diagonaal op het lichaam valt, iets dat ontzettend gewild was tijdens de roaring twenties. Hoewel je zou denken dat vrouwen dankzij deze vrijheid opgelucht zouden ademhalen, bleven ze gedurende de twintigste eeuw vaak naar het korset teruggrijpen.

Terwijl het korset tijdens de Eerste Wereldoorlog nog ergens in een donker hoekje verdween wanneer vrouwen het werk van mannen overnamen en nood hadden aan comfort en bewegingsvrijheid, maakte het in 1947 dankzij Diors New Look, met diens smalle taille en wijde rokken, zijn eerste grote comeback. Ondanks dat Diors korset minder pijnlijk was dan diens voorgangers, was het vooral het teruggeroepen beeld dat voor veel vrouwen zo pijnlijk was. Vrouwen die Diors New Look droegen, waren vrouwen die niet moesten werken, – iets dat in dit silhouet trouwens absoluut onmogelijk was – het waren vrouwen die thuis konden blijven en voor hun kinderen zorgen. Diors modieuze beeld bracht vrouwen letterlijk terug naar de haard nadat ze tijdens de oorlog zo veel aan vrijheid gewonnen hadden. Het korset werd daardoor een symbool van de onderdrukking van de vrouw en de ongelijkheid in de samenleving.

Een tweede revival van het corrigerende ondergoed kwam in de jaren tachtig, toen ondergoed als bovengoed gedragen werd. De Britse ontwerpster Vivienne Westwood stuurde in 1982 modellen de catwalk op in satijnen bh’s gedragen boven truien en jurken, waar op dat moment nog hevig mee gelachen werd. Westwood bewees echter dat ze de vinger aan de pols had en in 1990 zette ontwerper Jean Paul Gaultier Madonna op het podium van haar ‘Blond Ambition’ tour in een roos satijnen korset, compleet met kegelvormige borsten.

Vrouwen wereldwijd volgden de zangeres haar voorbeeld maar al te graag en toonden hun vrouwelijkheid en ondergoed tijdens dagelijkse bezigheden door een string te laten piepen boven een laaghangende jeans of een camisole met kanten details en spaghettibandjes als top te dragen. Het korset werd hier niet langer bekeken als een symbool van ongelijkheid, maar als dat van vrouwelijke vrijheid. Vrouwen provoceerden door te tonen wat voordien onzichtbaar moest blijven.

Mainstream mode

Het is dus al sinds de jaren tachtig dat ontwerpers proberen om het vrouwonvriendelijke ondergoed te re-integreren in het modebeeld. Het was echter pas met Miuccia Prada’s wintercollectie in 2016, dat een ontwerper erin sloeg om het historische korset te herwerken tot een nieuw en hedendaags modebeeld door brede ingesnoerde riemen boven mantels en avondjurken te spannen. Ze titelde die collectie terecht ‘A history of women’, zich goed bewust dat een korset het duidelijkste beeld van vrouwenmode doorheen de jaren weer zou geven.

Al sinds de jaren tachtig proberen ontwerpers om het vrouwonvriendelijke ondergoed te re-integreren in het modebeeld.

Net zoals bij Westwood in de jaren tachtig, duurde het ook nu even vooraleer andere modehuizen Prada’s voorbeeld volgden, maar voor de zomer van 2017 dweepte zowat iedereen met het supervrouwelijke silhouet. Het Amerikaanse Tibi koos voor een ongestructureerde versie van het korset over T-shirts en blouses, Gucci opteerde voor brede riemen die net onder de borsten komen, Dior’s feministische Maria Grazia Chiuri bleef trouw aan de delicate en doorschijnende ondergoedstructuur en Anthony Vaccarello vertaalde de look naar gestileerde lederen blouses bij Saint Laurent. De trend zette zich dit keer meteen verder naar de high street ketens als Zara, Topshop, Asos en H&M waar jonge meisjes hun tailles voor een spotprijs kunnen insnoeren en accentueren.

Een bericht gedeeld door Dior Official (@dior) op 9 Jan 2017 om 4:35 PST

Ook al doen modemerken nog zo hun best om het korset als een losstaand mode item te positioneren en niet als een symbool voor onderdrukking, het probleem ligt hem grotendeels in het feit dat we dit specifieke ondergoed vandaag niet meer nodig hebben als essentieel onderdeel van een vrouwelijke garderobe. Bh’s ondersteunen indien nodig de boezem en een riem kan je taille benadrukken zonder ademnood te veroorzaken. Het korset is dus overbodig en puur aangewezen op zijn kracht om een vrouwelijk lichaam te transformeren tot een ideaalbeeld als unique selling point. Het benadrukt onze culturele fixatie met een ideaalbeeld dat gegarandeerd Instagram-likes zal opleveren gecombineerd met je thigh gap. Iets dat jammer is wanneer we tegelijkertijd zo ijveren voor een positief lichaamsbeeld dat elke vorm evenwaardig laat schitteren.

Het is moeilijk om tot één consistente conclusie te komen rond het dragen van een korset.

Het is moeilijk om tot één consistente conclusie te komen rond het dragen van een korset. Enerzijds grijpen we terug naar jarenlange onderdrukking en ongelijkheid van vrouwenrechten, iets dat in tijden van ‘we should all be feminists’ bijna hypocriet klinkt. Anderzijds tonen we net als Madonna in de jaren negentig precies dat wat we zelf willen als vrouw. We vieren onze vrouwelijke vormen hoe en wanneer we dat zelf willen, los van de negatieve geschiedenisles die eraan vasthangt. We hebben zelf de veters vast, de controle ligt in onze eigen handen.

Een bericht gedeeld door Prada (@prada) op 2 Mrt 2016 om 12:54 PST